жобалап
оқыту
жүйесі
(
жобалау
əдісі
)
қолданыла
бастады
.
Орта
Азия
жəне
Қазақстан
аймағында
бұл
жүйе
төте
оқу
атамасымен
қабылданды
.
Жүйе
авторы
американдық
мектеп
мұғалімі
-
У
.
Килпатрик
.
Бұл
педагогтың
ойынша
,
мектеп
бағдарламасының
негізіне
баланың
өмір
барысында
топтаған
,
нақты
дүниемен
байланысты
тəжірибелік
іс
-
əрекеттері
жəне
оның
ұмтылыс
,
қызығулары
арқау
болуы
шарт
.
Мемлекет
не
мұғалім
оқу
бағдарламасын
жасауға
құқылы
емес
,
ол
оқу
процесінде
балалардың
мұғаліммен
бірлікті
ісі
нəтижесінде
түзілуі
əрі
оның
мазмұны
баланы
тікелей
қоршаған
болмыстан
алынуы
тиіс
.
Жоба
түзуге
қажет
тақырыптарды
оқушылар
өздері
таңдайды
.
Оқу
тобының
мамандануына
(
бағытына
)
орай
жоба
шынайы
болмыстың
қоғамдық
-
саяси
,
шаруашылық
-
өндіріс
,
мəдени
-
тұрмыстық
салаларына
сəйкес
болуы
міндетті
,
яғни
оқу
-
жобаларын
құрастырудағы
мақсат
-
баланы
өз
өмір
желісінде
туындайтын
проблемаларды
зерттеп
,
тануға
үйретіп
,
оларды
шешу
жолдары
жəне
құралдарымен
қамсыздандыру
.
Алайда
,
бұл
əдіске
əсіре
əмбебап
сипат
беру
жəне
оқу
пəндерін
жүйелестіріп
меңгеруден
бас
тарту
балалардың
жалпы
білімдік
дайындығына
орасан
нұқсан
келтіріп
,
үлгерімді
өте
төмендетіп
жіберді
.
Жүйе
сонымен
түгелдей
дағдарысқа
ұшырап
,
келмеске
кетті
.
1960
жылдары
американдық
педагогика
профессоры
Л
.
Трамп
ізденісіне
байланысты
жарық
көрген
Трамп
жоспарымен
оқу
жүйесі
үлкен
маңызға
ие
болды
.
Оқуды
ұйымдастырудың
бұл
формасында
үлкен
дəрісханалардағы
(100-150
адам
)
оқуды
10-15
адамдық
шағын
топтар
мен
жеке
оқушылар
жұмыстарын
байланыстыра
жүргізу
көзделді
.
Əрқилы
техникалық
жабдықтармен
өтілетін
жалпы
дəрісбаяндарға
оқу
уақытының
40%,
дəрісбаяндарды
талқылау
жəне
кей
бөлімдерді
тереңдей
меңгеру
мен
ептілік
жəне
дағдылар
қалыптастыру
семинарларына
20%
бөлініп
,
ал
қалған
уақытты
(40%)
оқушылар
мұғалім
не
жетекші
оқушы
басшылығында
өз
бетінше
оқу
ізденісіне
пайдаланды
.
Бұл
жүйеде
сынып
шегеріліп
,
шағын
топтар
құрамы
тұрақсыз
болды
.
Қазіргі
уақытта
Трамп
жоспары
бойынша
аз
санды
жеке
меншікті
мектептер
ғана
жұмыс
істейді
,
ал
көпшілік
оқу
орындарында
бұл
жүйенің
кейбір
элементтері
сақталған
,
атап
айтсақ
,
олар
–
бір
пəнді
оқытушылар
бригадасы
алып
барады
(
біреулері
дəрісбаяндар
жүргізсе
,
басқалары
семинарлар
ұйымдастырады
);
үлкен
топ
оқушыларымен
дəріс
жүргізу
үшін
арнайы
білімі
болмаған
жəрдемшілер
тартылады
;
кіші
топтарда
өзіндік
жұмыстар
ұймдастырылады
.
Жалпы
білім
беретін
мектепке
жоғары
оқу
орындарындағы
білім
жүйесін
қарадүрсін
енгізумен
бірге
Трамп
жоспары
даралықты
оқу
принципін
ұстана
отырып
,
оқушыға
білім
мазмұны
мен
оны
игеру
əдістерін
таңдауда
толық
еркіндік
береді
.
Бұл
жоғарыда
аталған
кей
жүйелердегі
мұғалімнің
жетекшілігін
мойындамай
,
білім
стандартынан
бас
тартудың
əлі
де
сақталуына
жол
қойып
отыр
.
Осы
заманғы
кей
мектептер
тəжірибесінде
оқуды
ұйымдастырудың
басқа
да
формалары
қабылданған
.
Батыс
елдерінде
шектері
нақтыланбаған
(
неградуированные
)
сыныптар
сақталған
:
кей
оқушы
бір
пəн
бойынша
жетінші
сынып
бағдарламасымен
оқыса
,
қалған
пəндерден
алтыншы
не
бесінші
сыныптық
білім
алып
жүруі
мүмкін
.
Жер
-
жерде
ашық
мектептер
ұйымдастыру
эксперименттеріде
жүріп
жатыр
.
Оқу
мұндай
мектеп
жағдайында
қоры
бай
кітапханалар
,
шеберханалар
орталықтарында
өткізіледі
,
яғни
бұл
болашақта
“
мектеп
”
деген
жүйенің
жалпы
керек
болмасына
мегзеп
тұр
.
Оқу
ұжымдастырудың
ерекше
формасы
шомдыру
(
погружение
):
оқушы
белгілі
уақыт
(
бір
не
екі
апта
)
аралығында
бір
немесе
екі
пəнді
игерумен
ғана
айналысады
.
Осыған
сəйкес
Вальдорф
мектептерінде
дəуірлер
бойынша
оқу
ұйымдастырылған
.
Оқуды
ұйымдастыру
формалары
дамуының
қысқаша
тарихы
осылайша
.
Жоғарыда
аталған
барша
жаппай
оқыту
формаларының
арасында
үлкен
тұрақтылығымен
сақталғаны
сынып
-
сабақтық
оқу
жүйесі
.
Шынымен
де
,
осы
оқу
формасы
педагогикалық
ой
мен
жаппай
мектеп
озық
тəжірибесінің
аса
құндылықты
жемісі
.
9.3.
Оқу
процесін
ұйымдастыру
формалары
Оқу
процесі
əрқилы
ұйымдастырылуы
мүмкін
.
Оның
ұйымдастырылу
формалары
да
сан
түрлі
:
сабақ
(
дəстүрлі
түсінімде
),
дəрісбаян
,
семинар
,
конференция
,
зертхана
-
практикалық
дəріс
,
практикум
,
факультатив
,
оқу
саяхаты
,
курстық
жоба
,
дипломдық
жоба
,
өндірістік
практика
,
өзіндік
үй
жұмысы
,
кеңес
,
емтихан
,
сынақ
,
пəн
үйірмесі
,
шеберхана
,
студия
,
ғылыми
қоғам
,
олимпиада
,
конкурс
жəне
т
.
б
.
Қазіргі
заманда
еліміз
мектептері
тəжірибесінде
оқушыларға
келелі
тəлім
-
тəрбие
берудің
бірден
-
бір
формасы
да
,
құралы
да
–
сабақ
өз
маңызын
жойған
емес
.
Сабақ
–
оқу
процесін
ұйымдастырудың
ең
тиімді
формасы
.
Бұл
оқу
барысында
педагог
дəл
белгіленген
уақыт
аралығында
оқушылардың
тұрақты
тобымен
(
сыныбымен
)
шəкірттерге
игерілуі
тиіс
пəн
негіздерін
қабылдауына
тиімді
жағдайлар
жасап
,
қажетті
жұмыс
түрлерін
,
құрал
-
жабдықтары
мен
əдістерін
қолданып
,
танымдық
жəне
басқа
да
іс
-
əрекеттерді
ұйымдастырады
,
онымен
бірге
оқушыларды
тəрбиелеп
,
олардың
шығармашыл
қабілеттері
мен
рухани
күштерінің
көзін
ашып
,
жетілдіріп
,
дамыта
түседі
.
Əр
сабақ
негізгі
бірліктерден
құралады
.
Олар
–
жаңа
материалды
түсіндіру
,
бекіту
,
қайталау
,
білім
,
ептілік
,
дағдыларды
тексеру
.
Бұлардың
əрбірі
мұғалім
мен
оқушының
қандай
да
өзіндік
сипатына
ие
іс
-
əрекетімен
ұштасады
.
Аталған
бірліктер
сан
қилы
байланысқа
түсіп
,
сабақ
құрылымының
,
оның
кезеңдері
арасындағы
көптеген
сан
жəне
сападағы
көрініс
береді
.
Сабақ
құрылымы
–
бұл
белгілі
бірізділікті
жəне
өзара
қарым
-
қатынасқа
келген
дəріс
бірліктерінің
байланыс
тұтастығы
.
Құрылым
əрқашан
дидактикалық
мақсатқа
,
оқу
материалының
мазмұнына
,
оқушылардың
жас
айырмашылықтары
мен
ұжым
сипатындағы
сынып
ерекшеліктеріне
тəуелді
.
Сабақ
құрылымының
көптүрлілігі
сабақ
типтерінің
де
сан
алуандығына
жол
ашады
.
Бүгінгі
дидактикада
сабақ
типтерінің
жалпылай
қабылданған
нақты
классификациясы
жоқ
.
Мұның
басты
себебі
–
сабақта
мұғалім
мен
оқушы
арасындағы
өзара
байланысқа
түсетін
ықпалдас
іс
-
əрекеттердің
алдын
ала
болжамға
келе
бермейтін
күрделілігі
мен
көп
тараптылығында
.
Бүгінгі
дидактика
сабақ
типтерін
олардың
басты
сипатына
орай
төмендегіше
топтастырады
:
дидактикалық
мақсаттарға
байланысты
сабақ
типтері
:
-
жаңа
білім
материалын
хабарлау
;
-
білімді
бекіту
;
-
ептіліктер
мен
дағдыларды
қалыптастырып
,
бекіту
;
-
қорытындылау
;
-
білім
,
ептілік
жəне
дағдыларды
тексеру
(
бақылау
)
сабағы
.
Оқу
дəрістерін
өткізу
тəсілі
бойынша
сабақ
типтері
:
-
оқу
саяхаттары
;
-
кино
-
теле
-
сабақтар
;
-
өзіндік
жұмыс
сабақтары
жəне
т
.
б
.
Достарыңызбен бөлісу: |