55.Топ пен ұжымның әлеуметтік-психологиялық сипаты Топ пен ұжымның әлеуметтік-психологиялық табиғаты олардың құрылымының ерекшеліктерін, өзара әрекеттесуін және оған қатысушылардың мінез-құлқы мен психологиялық жағдайына әсерін көрсетеді.
Топ – ортақ мақсаттармен, мүдделермен немесе міндеттермен біріктірілген адамдар жиынтығы. Топ ішінде өзара әрекеттестік, өзара тәуелділік және әлеуметтік иерархия қалыптасады. Топтар әртүрлі көлемде және типте болуы мүмкін: отбасы, ұжым, сыныптар, ұйымдар және т.б. Топ ішінде оның мүшелерінің мінез-құлқын реттейтін нормалар мен рөлдер пайда болады. Топ мүшелері бір-біріне қатыстылық, өзара қолдау және ынтымақтастық сезімін сезіне алады.
Ұжым - бұл ортақ орын немесе жағдай бойынша біріктірілген адамдардың бейресми топтарын қамтитын кеңірек ұғым. Топ көшедегі көп адам немесе автобустағы жолаушылар сияқты уақытша немесе тұрақты болуы мүмкін. Ұжымда айқын құрылым мен мақсаттар жоқ, оның мүшелері арасындағы өзара әрекеттесу шектеулі.
Топ пен ұжымның әлеуметтік-психологиялық табиғаты келесі аспектілерде көрінеді:
1. Өзара әрекеттестік: Топ өз мүшелерінің арасында әлеуметтік өзара әрекеттесу және қарым-қатынас жасау мүмкіндігін береді. Ұжымда өзара әрекеттестік үстірт және қысқа болуы мүмкін.
2. Әсер ету: Топ пен ұжым өз мүшелеріне нормалар, құндылықтар және күту арқылы әсер етеді. Топ мүшелері әлеуметтік қысымға және сәйкестікке ұшырауы мүмкін, ал топта жеке мінез-құлық болжамы аз болуы мүмкін.
3. Рөлдер мен мәртебелер: топ пен ұжым өз мүшелері үшін рөлдер мен мәртебелерді қалыптастырады. Рөлдер топ мүшелерінің күтулері мен мінез-құлқын анықтайды, ал мәртебелер әлеуметтік иерархияны анықтайды.
4. Тізімділік сезімі: Топ өз мүшелерінің арасында тиістілік пен сәйкестік сезімін тудырады. Топ мүшелері эмоционалды қолдауды және топқа мүше болудан қанағаттануды сезінуі мүмкін.
5. Ұжымдық тиімділік: топтар мен ұжымдар мақсаттарға жетуде және мәселелерді шешуде жеке күш-жігерден гөрі тиімдірек болуы мүмкін. Дегенмен, команда нақты құрылым мен үйлестірудің жетіспеушілігінен зардап шегуі мүмкін.
Осылайша, топ пен ұжымның әлеуметтік-психологиялық табиғаты олардың өзара әрекеттесуімен, ықпалымен, рөлдерімен, статустарымен, тиесілік сезімімен және ұжымдық тиімділікпен анықталады.