Жасушалар мен тіндер құрылымдарын мөлшерлік бағалау қалыпты немесе патологиялық және тәжірибелік әсерге ұшыраған жағдайларда, олардың күйі жайлы объективті мәліметтер алуға қажет. Ол үшін гистологияда морфометриялық және цитофотометриялық әдістер қолданылады.
Морфометриялық әдістер– гистологиялық және цитологиялық препараттарда, микросуреттерде жасушалар мен тіндер құрылымдарының геометриялық (сызық, жазық) және стереометриялық (үш өлшемдік) параметрлерін мөлшерлік бағалауға мүмкіндік беретін тәсілдер жинағы. Құрылымдардың пішінін, санын, ауданын, диаметрін, периметрін және т.б. өлшеу үшін арнайы өлшеу аспаптары қолданылады. Олар: торлар, курвиметр (қисық сызықтарды өлшеуге арналған құрылғы), окуляр – микрометр (шкаламен жабдықталған окуляр). Стереометрия кезінде сызықтық және жазықтық көрсеткіштерді негізге алып, арнайы тәсілдермен есептеу арқылы, микроқұрылымдардың қатысты көлемін, көлем бірлігіндегі санын және т.б. анықтауға болады.
Қолмен жасалатын морфометрия кезінде, зерттеуші микроқұрылымдарды тікелей микроскоп арқылы немесе микросуреттерде жоғарыда қарастырылған жабдықтарды қолданып, көзбен көріп, есепке алады.
Соңғы жылдары гистологиялық зерттеулерде, күнделікті медициналық тәжірибеде компьютермен жабдықталған, жартылай және толық автоматталған бейне талдау әдістері кең қолданылуда. Мысалы, тематологиялық анализатор тұтас қанның тиімді диагностика жасауға қажет негізгі 18 параметрлерін анықтайды: лейкоциттер мен эритроциттердің санын, көлемін, жасушалардың қалыпты және ауытқу мөлшерін т.б.
