Пікір жазғандар: Базарбаева З. Филология ғылымдарының докторы, профессор Байтелиева Ж



Pdf көрінісі
бет149/159
Дата29.10.2022
өлшемі17,97 Mb.
#155535
1   ...   145   146   147   148   149   150   151   152   ...   159
Байланысты:
Qazaq til Абнасырова Р. (6)

Мақал-мәтелдер
Бұйрық мәнді
Бұйрық мәнсіз
Атың жаман болса, қарың кетер,...
Аяз әліңді біл,
...
Әділ болсаң ақжарма,
...
Үмітсіз жаннан без,
...
Біткен іске сыншы көп,
...
 Қажетті сыңарлар: 
Жақсы іске билік қыларсың, Піскен асқа жеуші көп, Балаң 
жаман болса, арың кетер, Қайырсыз малдан без, Құмырсқа жолыңды біл.
2. Берілген үлгілерге сәйкес бұйрық мәнді сөйлем құрастырыңыз.
1. _________________________!
2. __________, _____________!
3. _______, _________-, ______!
4. _________, ______________?!
5. ________________________!!!
6. _________ : - ____________!
3. Көркем әдеби шығармалардан бұйрық мәнді сөйлемдер келтірілген үзінділер 
тауып жазыңдар. Оларды жасалу жолдарына және мағынасына қарай талдаңыз. 
Мәтін бойынша кішігірім көрініс қойыңыздар, дауыс ырғағына мән беріңіздер.
ӨТІНІШ, ТІЛЕК МӘНДІ СӨЙЛЕМ 


170
171
Өтініш, тілек мәнді сөйлем сөйлеушінің белгілі бір амалды немесе әрекетті жүзе-
ге асыруға бағытталған ниетін, тілегін, үміт-арманын білдіреді. Өтініш, тілек мәнді 
сөйлемдердің жасалу жолдары: 
1. Берілген сөйлемдерді жалғастырыңыз.
ШАРТ МӘНДІ СӨЙЛЕМ
Шарт мәнді сөйлем іс-әрекеттің орындалу шартын білдіреді.
Жасалу жолдары
Мысалы
Егер, онда 
лексика-грамматикалық тіркестері шақ, жақ бойынша түрленіп 
қолданылады.
етістік+ 
-са (-се)
+ жіктік жалғауы
Егер жоғары марапатқа ие болсам...
етістік + 
-ған (-ген, -қан, -кен)
+ жатыс 
септігі
Егер көктем келгенде бастағанда, үлге-
рер едім. 
етістік + 
-атын (-етін, -йтын, -йтін)
еді
+ жіктік жалғауы
Егер елбасымен кездессең қандай сұрақ 
қоятын едің?
1. Сөйлемдерді өз ойыңызбен толықтырыңыз.
Егер мол байлыққа кенелсем, ..............................................................................
Егер табиғатты ластасақ .....................................................................................
Су ресурсы үнемді пайдаланылмағанда .............................................................
Егер қазба байлықтың бірін тауып алсам........................................................... 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   145   146   147   148   149   150   151   152   ...   159




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет