ЦИФРЛЫҚ БІЛІМ БЕРУДІ ТРАНСФОРМАЦИЯЛАУ: ЦИФРЛЫҚ ПЛАТФОРМАЛАР ЖӘНЕ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ТРАНСФОРМАЦИЯ ЦИФРОВОГО ОБРАЗОВАНИЯ: ЦИФРОВЫЕ ПЛАТФОРМЫ И ТЕХНОЛОГИИ 188
The article describes the history of victimology and its types. The author examines the links of
victimology with related branches of knowledge. The problems of victim behavior, types and factors of
victimization are considered and ways of socio-pedagogical prevention and correction of victim behavior
are proposed.
Кілттік сөздер: виктимология, виктимділік, виктимизация, модель, әлеуметтік педагог,
алдын
-
алу, түзету.
Әлеуметтік виктимология ғылыми бағыт ретінде өткен ғасырдың ортасында әлеуметтену
мен адамға жағымсыз әлеуметтік әсерлерді зерттеу, көмек көрсету идеясын жүзеге асыру
барысында пайда болды.
Қазіргі әлеуметтік виктимологияның өзекті мәселелері жәбірленушінің жағдайына белсенді
әсер ететін әлеуметтік
-
мәдени, демографиялық, әлеуметтік
-
рөлдік, экономикалық, экологиялық
факторлар болып табылады. Адамдардың жекелеген
топтарының құқыққа қайшы мінез
-
құлқының
дамуына әсер ететін ситуациялық элементтерді талдау қазіргі жағымсыз құбылыстардың
әлеуметтік профилактикасының әлеуметтік
-
педагогикалық виктимологияның мәні және
әлеуметтік
-
педагогикалық виктимология проблемаларын көрсетеді.
Әлеуметтік
-
педагогикалық виктимология
–
адамдардың әртүрлі категорияларын: олардың
жеке ерекшеліктерін, сондай
-
ақ әлеуметтендірудің қолайсыз жағдайларының нақты немесе
әлеуетті құрбандарының өмірлік белсенділігін, факторларын, мүмкіндіктерін және олардың
виктимизация шарттарын зерттейтін білім саласы.
Әлеуметтік
-
педагогикалық виктимология жағымсыз мінез
-
құлық генезисін криминогенге
дейінгі деңгейде қарастыратындықтан, оның негізгі объектісі бейімделмеген топтар мен
әлеуметтік құрбан жағдайындағы
индивидтер, сонымен қатар қоғамдағы әлеуметтік
-
виктимологиялық құбылыстар болады. Әлеуметтік
-
педагогикалық виктимологияның пәні −
әлеуметтік
-
педагогикалық мекемелер мен құрбандық жағдайдағы топтар және жеке тұлғалардың
алдын алу және қолдау көрсету қызметтері жүзеге асыратын профилактикалық тәжірибенің
әлеуметтік
-
психологиялық аспектілері, адамды немесе адамдар тобын әлеуметтену құрбаны болу
жағдайына әкелетін объективті және субъективті факторларды талдауды қамтиды.
Әлеуметтік
-
педагогикалық виктимология
келесі міндеттерді шешеді: физикалық,
психикалық, әлеуметтік ауытқулары бар әр түрлі жастағы адамдардың дамуын зерттей отырып,
осы ауытқулардың азайту, түзету бойынша жұмыстың жалпы және нақты принциптерін,
мақсаттарын, мазмұнын, формалары мен әдістерін әзірлейді; әлеуметтену процесінің
виктимогендік факторлары мен қауіптерін зерттей отырып, қоғамның, сипаттамаларына
байланысты адамның дамуына әсерін азайту, алдын алу, жөніндегі әлеуметтендіру институттары
мен агенттері, әр түрлі жастағы жәбірленушілердің түрлерін, жәбірленуші факторлары мен
қауіптерге сезімталдығын анықтай отырып, олардың әлеуметтену құрбандарына айналуының
алдын
-
алу бойынша әлеуметтік және психологиялық
-
педагогикалық ұсыныстар жасайды;
адамның өзіндік көзқарасын зерттей отырып, өзін әлеуметтенудің құрбаны ретінде қабылдау
себептерін, оның одан әрі даму болжамын анықтайды және өзін
-
өзі қабылдау мен қарым
-
қатынасты түзету бойынша көмек көрсету мүмкіндіктерін жүзеге асырады [1].
Виктимділік
–
өзіне тән қасиеттеріне байланысты тұлғаның қылмыс жәбірленушісіне
айналып кету бейімділігі. Виктимділікке ұшырау жағдайы көбінесе балалар мен әйел адамдарда
басымдылық танытады. Бұл айтылған түрлердің өзіндік себептері мен келтірілетін зияндығына
байланысты әр түрлі болып келеді. Мысалы: ең алдымен отбасындағы балаларға жасалған
зардаптарға тоқталатын болсақ. Балаларға көрсетілетін зорлық
-
зомбылық түрлері бірнеше
параметрлер бойынша жіктеледі:
-
анық немесе жасырын;
-
орны бойынша: үйде, мектепте, көшеде;
-
уақыты бойынша
–
бір реттік немесе көп реттік
–
жылдар
бойы жасалатын зардаптар.
Н.К. Асанова бойынша былай қарастырылады: