Р. Т. Айтбай Еуропаның орта ғасырлық тарихы

151 
Ең алдымен протестант шіркеуін 
қалыпқа келтіреді. Ол шексіз билікке 
ұмтылып, бақталасы Шотландия коро-
левасы Мария Стюартты тұтқындап, өлім 
жазасына кеседі. 
 
 
 
 
 
І Елизавета (1558-1603) 
Ақсүйектердің дербес билік жүргізуін шектеп, оларды 
мемлекеттік қызметке алып, пенсия т,б, төлемдер төлейді. Пар-
ламенттің жұмысын бақылауында ұстап. 45 жылдың ішінде 13 
рет ғана салық жинау үшін шақыртады. Өзінің саясатын сына-
ған депутаттарды тұтқындап отырды. 
І Елизавета
ішкі саясатта жаңа дамып келе жатқан бур-
жуазияның тарапынан үлкен қолдау көрді. Бірақ абсолютизмге 
қарсы күрестің бар екендігі де көрінді. 70-80 жж.елдің парла-
менті үкіметтен католиктік шіркеуге қарсы күресті күшейтуді 
талап етті. Парламентте Елизаветаның өз мұрагерлігіне протес-
тантты тағайындауына қарсы пікірлер айтыла бастады. Парла-
мент мүшелері өздеріне сөз бостандығының, қуғындамауға ке-
пілдіктің берілуін және үкіметтің парламенттік сайлауға аралас-
пауын талап етті. Сонымен бірге парламент І Елизаветаның шір-
кеулік саясатымен де келіспеді. Көптеген парламент мүшелері 
мен буржуазия, жаңа дворяндар ағылшын шіркеуіндегі рефор-
мация 
кальвинизм 
бағытында дамығандығын қалады. І Елизаве-
таға қарсы оппозициялық пиғыл күшейе түсті. Жаңа бағыттағы 
діни-шіркеулік ағым 
пуританизм
(
пуруз
-латынның-таза-деген 
сөзі) болды. Пуритандықтар деп бастапқыда ағылшын шіркеуін 
католиктік бағыттан тазартуды жақтағандар айтылып, 70-80 
жж.кальвинизмді дәріптеушілер аталды. Пуритандықтар уақыт 
өте үстемдік жүргізген англикандық шіркеуден алыстап, бас-
қарушыларын сайлап қоятын ерекше шіркеулік қауымдастыққа 
бірікті. Пуритандықтар арасында 2 ағым қалыптасты: 
пресви-

152 
териандық
және 
индепенденттік
. Пресвитериандық бағытты: 
ірі буржуазия
мен 
ірі дворяндар өкілдері
қолдады. Индепен-
денттікті 
ұсақ буржузия,
джентрилер
мен 
шаруалар
қолдады. 
Католиктер сияқты пуритандар да І Елизавета үкіметінен қатты 
қуғын көрді. Мұның өзі абсолютизм мен буржуазия арасындағы 
қарама-қайшылықты күшейтіп буржуазияның абсолютизмнен 
алыстауына әкелді. 
Елизаветаның кезінде Англияның экономикасы табысты 
дамыды. Ауыл шаруашылығында қой шаруашылығы дамып 4 
млн. тұрғынға 11,5 млн.бас қойдан келді. Жерді жеке меншікке 
және жалға алу тез қарқынмен жүрді. Ірі тауарлы шарушы-
лықтар құрылды. Шаруалар кедейленіп, деревнялар бос қалды. 
Өндіріс саласында қойдың жүнін сыртқы шығаруға тиым 
салынды. Нәтижесінде жүннің жүз пайызы елде өңделіп, шұға 
тоқу мануфактурасы дамыды. Қолөнер цехтары ыдырады. Сау-
дада ішкі базар қалыптасып акционерлік сауда компаниялары 
құрылды. Сол. Америкада отарлар пайда болды.. 
Ағылшын абсолютизмінің басқа елдердегі абсолютизмнен 
ерекшелігі сол, жергілікті жерлердегі өзін-өзі басқару жүйесі 
сақталды. Жергілікті жерлердегі үкімет жүйелерінде негізінен 
орташа, ұсақ дворяндар мен қала буржуазиясының өкілдері қыз-
мет атқарып, олар қоғамды реформалауға мүделі еді. Король 
мен жергілікті өзін-өзі басқару ұйымдары арасында қарма-қай-
шылық болған жоқ. 
Ағылшын абсолютизмінің екінші ерекшелігі-басқа елдер-
дегі сияқты-тұрақты әскері болмады. Себебі Англия аралда ор-
наласқандықтан, оған сырттан жер арқылы шабуыл жасайтын 
әскери күштер қауіп төндірмеген еді. Сондықтан әскердің ор-
нына, ағылшын корольдері парламентпен бірлесе отырып, күшті 
теңіз флотын құрды. 1588 жылы испан королі ІІ Филипп 
«Жеңілмейтін армада» деген флотын -136 кеме,25 мың адамды 
Англияны жаулауға жіберді. Алайда испан флоты жеңіліп
күшті ағылшын флотынан жеңіліп Испанияға 43 кеме ғана ора-
лады. Бұл ағылшындардың үлкен жеңісі еді. Англия теңіздік 
державаға айналды. Дегенмен Елизаветаның билік құруынығ 
соңғы жылдарында Англия ішіндегі қарама қайшылық қайта 
шиеленіседі. 

153 

жүктеу/скачать 2,16 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: