Рецензенттер: Әлеуметтанушылық ғылымдарының докторы, профессор Әженов М. С
- дәріс Қоғамдық пікірді зерттеудің сапасын қамтамассыз етудің негізгі факторлары
жүктеу/скачать 68,22 Kb.
|
treatise162402
- Бұл бет үшін навигация:
- Мазмұны
| 9- дәріс Қоғамдық пікірді зерттеудің сапасын қамтамассыз етудің негізгі факторлары
Қоғамдық пікірді зерттеуде алғашқы мәліметтердің сапалығы мен сенімділігі маңызды мәселесі болып табылады. Біздің әлеуметтанушылық зерттеулердің сапасы мен деңгейінің басты мәселесі зерттеудің алғашқы полялық кезеңінде сенімділігі мен әдістемелік незделуін қамтамассыз ету болады. Бұл жерде негізгі мәселе іріктемелі жиынтықтың репрезентативтілігі Қоғамдық пікірді зерттеуде алғашқы мәліметтердің сапалығын зерттеу екі жағдайлармен қамтамассыз етіледі. Біріншісі жиналатын мәліметтердің статситикалық репрезентативтілігі,екіншісі олардың -сенімділігі Іріктемелі жиынтықтың статистикалық репрезентативтілік мәселесі- басты жиынтықтың қырылымын негізгі зерттеу прамаерлері бойынша яғни жыныс, жас ерекшелік, мамандық, ұлты, жергілікті тұратын жер және т.б. дәлірек қайта қалпында көрсету қоғамдық пікір сұраунамада бұл міндет іріктемелі жиынтықты анықтауда әр түрлі әдістемелерді қолданудан қамтамассыз етіледі Қоғамдық пікірді зертеудің әлемдік тәжірбиесу корсеткендей негізінен квоталық іріктеу тек кейбір жағдайларда ғана кездейсоқ іріктеулер жасалынады. Ықтималдықтар теориясынан белгілі болғандай квоталық іріктеуде репрпезентативтіліктің қатаң статистикалық дәлелі жоқ ,бірақ ол қоғамдық пікірді сұрауда орынды және қолайлы. Бғерілген мәселені толық қарастыруға тоқталайық. Іріктеуді анықтау мәнісі келетін болсақ оның көмегімен баты жиынтықтың микро моделі жасалады ,өзінің сандық және сапалық параметрлері эмприкалық зерттеулер жүргізуге жеткілікті болады.Кездейсоқ /ықтималдық/іріктеулерді қолданған жағдайда беделді таңдау анықталып белгілі-бір жорамалдар басты жиынтыққа сәйкес келетінін дәлелдеуге болады. Бұл математикалық үлкен сан заңы мен ықтималдықтар теориясы көмегі шеңберінде анықталады. Квоталық іріктеме теориялық тұрғыда ықтималдықтар заңына негізделмейді және басты жиынтық әлеуметтік демографиялық белгілері қарай мақсатқа негізделген және әдейі кішірейтілген жолмен қалыптастырылады. Бұл жағдайда басты және іріктемелі жиынтықтан таңдап алынған тұрақты белгілердің сәйкестігі басқа да белгілерінің сәйкестігіне себепші ретінде жіберіле береді.Бірақ бұл сәйкестіктің қаншалықты мөлшерін теориялық тұрғыдан дәлелдеу мүмкін емес.Бұл дегеніміз квоталық іріктеу теориялық – методологиялық дәлдік тұрғыдан алғашқы мәліметтерді және зерттеудің нәтижелерінің репрезентативтілігін алудың осалдау жері болады. Қазақстан қоғамдық пікірді зерттеу тәжірбиесі кездейсоқ ықтималдық іріктеуге қарағанда ,нақты нәтижелерді беретін квоталық іріктеу жақсы құрастырылғанын дәлелдейді. Сондықтан да қоғамдық пікір зертеулерде ұзақ мерзімді квоталық іріктеу қолдануға бағдар алу қажет.Оны тұрақты және ұзақ мерзімді қолдану бұл әдісті жүйелі түрде жетілдіре түседі бұнымен бірге сапалылық пен сенімділікке жетеді. Біздің елімізде қоғамдық пікірді зерттеудің көпжылдық зертеу тәжірбиесі 1400-1500 респонденттен тұратын іріктеуді сенімділік жеткілікті екендігін көрсетеді Бұндай көлемді іріктеу полялық зертеудің басқа әдістемелік және техникалық процедураларын сақтаған жағдайда нәтижелердің дәлдігінің шегі 2-3 % жетуге мүмкіндік береді, яғни бұл халықаралық стандартқа сәйкес болады.Іріктеудің бұндай көлемінде респонденттердің нақты ерекшеліктері /жынысы, жас ерекшелігі, әлеуметтік жағдайы, кәсібі/ көрсеткіштерінің дәлдәгін айқындауға және мемлекеттік стаистика мәліметтерімен салыстыруға мүмкіндік туады. Бұдан басқа іріктеудің бұл көлемі коп жағдайларда 3-5% аспайтын“түсініксіз бірліктердің” пайызының минималдылығын қамтамассыз етеді. Қоғамдық пікірді респонденттерді кездейсоқ іріктеп алу әдісімен құрылған зерттеулердің репрезентативтілігі XIX ғ.30жылдардағы әлеуметтік зерттеулермен сәйкес келеді.Алғашқы мәліметтерді жинау мақсатта анкеталық сұраунамалар XIX ғасырдың өзінде жүргізіле бастады, ал респондентерді техникалық іріктеу негізінде бірінші іріктеме зерттеулер 90 жылдары норвеж стат бюросының директоры Кьюр жүргізген /НоэльЭ.Бұқаралық сұраунамалар.М.,1978,с.361/Ол нәтижелердің дұрыстығы көп немесе аз бақылаулардан емес, қаншалықты зерттелінетін жиынтықтың шынайы дұрыстығын қамтамассыз етуде/ деген идеяны ұсынады/Дружинин Н.Статсистикалық ғылымдардың идеялардың дамуы/ М..,1979,с.216-217/ Келесі ерекшелігі қайталанатын зерттеулердің көптігі. Ал бұл анкета жүргізетіндерді даярлау және олармен жетекшілік ету тұрақты жұмыстарын талап етеді. Қоғамдық пікірді зертеудің нәтижелерін сапалығы мен сенімділігі анкета жүргізушілермен, әлеуметтанушылық жобалар мен бағдарламаларды инструментариилерді дайындау, полялық жұмыстарды ұйымдастыру және т.б. жұмыстардың принципін сақтаудан тәуелді болады. Әлеуметтанушылық мәліметтердің сапалығыныңі басқа маңызды мәселесі болып олардың дәлдігі дұрыстығы Ол көптеген факторларға, яғни полялық зерттеулерді даярлау, ұйымдастыру және жүзеге асыру, анкета жүргізушілердің сенімділігі мен адалдығына байланысты болады Көптеген әлеуметтанушылық зерттеулердің тәжірбиесі дәлелдегендей, эиперикалық мәліметтердің сапалығын қамтамассыз ететін маңызды шарт, анкета жүргізушілердің жұмыстарының дәлдігі мен сенімділігі болып табылады. Қоғамдық пікірді полялық зерттеулерде қатысатын анкета жүргізушілердің немесе сұхбат алушының жұмысының сапалылығы көптеген факторларға байланысты. Олардың ішінде басты фактор- анкета жүргізушінің жеке басының қасиеті мен қабілеті /Мысалы Жеке тартымдылығы,әдептілігі сыпайылылық, интелегентілік, әдістемелік принциптер шегінде респондентпен қатынас жасау қабілеттілігі және т.б./ анкета жүргізушілердің жұмысының қажетті негізгі шарты болып оның кәсіби қабілетілігі , қоғамдық пікірді сұраунама жүргізу деңгейі жатады. Алғашқы әлеуметтанушылық мәліметтерді сапасын артыру факторлардың бірі сұраунама техникасын, анкета жүргізуші жұмысының сапасын тұрақты жетілдіру болып табылады Анкета жүргізушілердің іс әрекетін дәлелдеу шынайылықты қамтамассыз етудің маңызды факторы болып табылады Анкета жүргізушінің жұмысының сапасын қамтамассыз ететін басты аспектісі олардың іс әрекетерінің үстінен тікелей бақылау жүргізу болады. Бұл зерттеуші ұйымдармен полялық зерттеудің фазасы аяқталғанан кейін бақыланатын эмпермкалық мәліметтердің дәлдігіне ықпал етеді. Нәтижелері анкета жүргізушінің арнайы беттерінде көрсетіледі және қажет болған жағдайларда, қателіктер мен кемшіліктерді ескере отырып орындаушының жұмысына түзетулер жасалады. Қоғамдық пікірді зерттеудің сапсын қаматамассыз етудің келесі факторы математикалық әдістер мен компъютер технологиясын қолдану Қоғамдық пікірді зерттеуде әлеуметтануға математиканың енуі нақты мәселелермен бірге қарқынды түрде жүзеге асуда Бұл мәселенің табысты шешімінің бір шарты математиктер мен әлеуметтанушылардың назарын табу , мәселге аудару бірлескен зерттеулерді ұйымдастыру. Бұндай жолмен мәліметтер алудың өзіндік ғылыми құндылығы бар. Бұндай мәліметтер зерттеулерде сұраунама нәтижесінде жиналған мағлұматтарды толықтыру үшін ғана емес, жаңа мәліметтерді өткен немесе басқа респондентер жиынтығынан алынған мәліметтермен салыстырмала талдауға қолданылуы да мүмкін. МазмұныКіріспе________________________________________________________________________4 Қоғамдық пікір әлеуметтануы теоретика- әдістемелік мәселелері. 1.Қоғамдық пікір әлеуметтануы арнайы әлеуметтануылық теория ретінде._______________5 2.Қоғамдық пікірді зерттеудің теориялық деректері.__________________________________7 3.Қоғамдық пікірдің қызметтері.__________________________________________________12 4.Қоғамның әлеуметтік құрылымы және қоғамдық пікір._____________________________13 5.Қоғамдық пікірдің қалыптасу механизмі._________________________________________15 6.Қоғамдық пікірді әлеуметтанушылық зерттеулер.__________________________________19 7.Әлемдік қоғамдық пікір._______________________________________________________24 Қоғамдық пікірді зерттеудің мәселелерін әлеуметтанушылық талдау. 8. Қоғамдық пікірді зерттеудің әлеуметтанушылық методологиясы____________________27 9. Қоғамдық пікірді зерттеудің сапасын қамтамассыз етудің негізгі факторлары___ жүктеу/скачать 68,22 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|