Резюме Ход исследования в лингвостилистике жанра толгау

Научный руководитель: к.ф.н, и.о. доцент Жиренов С.А.

Жанр толгау в 15-19 веках в казахской поэзий находился в самом расцвете можно сказать что он достиг высшей ступени развития также на протяжении долгих лет говорят об исследовании жанра толгау с точки зрения литератураведение и лингвистики.

В данной статье сказанно о художественности и особенностях жанра толгау, то есть прогресс исследования лингвостилистики. Мы основились на таких моментах жанра толгау, как секреты, композиция, лексико-грамматические смыслы, понятие концепта, содержаниие научных трудов, где сказана об особенности художественности, их примеров и пояснений.

Помимо этого в статье мы найдем о связи и повторах в предложениях со стороны лингвистики и стилистики.

Ключевые слова: лингвостилистика, концепт, лексика-грамматика, стиль, композиция.
Summary

Research in progress linguisticstylistics genre tolgay

Amantai A.A - Kazakh National Pedagogical University named after Abai

1st course master specialty, 6M012100 "Kazakh language and literature in schools with non-Kazakh language of instruction"

Scientific superviser: k.p.s, senior Lecturer, Zhirenov S.A.

Genre tolgau in 15-19 centuries in Kazakh poetry was in full bloom can be said that it has reached the highest stage of development and for years talking about the genre study tolgau terms of Literary and linguistics.

In this article about hudozhesttvennosti tolgau and features of the genre, that is, the progress of linguistic stylistics research. We are on the basis of such moments genre tolgau as secrets, composition, lexical and grammatical meanings of the concept of the concept, the content of scientific works, especially where about artistry, their examples and explanations.

Additionally, this article we will find the relationship and repeat sentences from linguistics and stylistics.

composition.

ӘОЖ 512-58

Геометрия грек тілінен қазақ тіліне аударғанда «Жер өлшеу» деген мағына беретін ғылым саласы әрі жалпы білім беретін орта мектепте оқылатын негізгі пәндердің бірі. Ол – жазықтықтағы және кеңістіктегі фигуралардың қасиеттерін зерттейтін ғылым саласы немесе жазықтықтағы және кеңістіктегі фигуралардың қасиеттерін түсіндіруге, меңгертуге арналған пән.

Геометрияның ең бастапқы мәліметтері мынау елде пайда болды деп кесіп айту қиын. Дегенмен, Ежелгі Вавилон мемлекеті өмір сүрген Қос өзен аңғарынан табылған кірпіш плиткалардағы жазуларға қарағанда вавилондықтарда арнаулы геометрия ғылымы болмаса да олар шаршы, ромб, тіктөртбұрыш, үшбұрыш, трапеция, ұқсастық, симметрия ұғымдары, жоғарыда айтылған фигуралардың аудандарын табу, сызбалар сызу, шеңбердің бөлігін керетін хорданың радиусқа тең болатындығы жайлы мәселелер болған. Олар бұл мәліметтерді ғылыми дәлелдеу жолымен емес, тәжірибеден көріп білу арқылы яғни практика арқылы анықтаған.

Сол сияқты, Мысырлықтарда да, вавилондықтар сияқты, геометрия ғылымы болған жоқ. Алайда, Мысырлықтардың геометриясында өзара ешбір байланысы жоқ көбінесе аудандар мен көлемдерді табудың практикалық жеке ережелері сияқты жекелеген мәселелер болды. Мысырлықтардың қиық (табаны квадрат) пирамида көлемінің дұрыс формуласын және -дің бірнеше ондық үлеске дейінгі дәл мәнін таба білуі олардың геометриядағы тамаша табысы деуге болады.

Математика тарихы, оның ішінде геометрия тарихымен айналысатын ғалымдардың көпшілігі әсіресе европалық ғалымдар жоғарыдағы айтылған Вавилон мен Мысырдағы жәдігерлер негізінде геометрия тарихын дәл осы Вавилон мен Мысырдан бастауға өте ниетті. Олар, Мысырлықтар мен вавилондықтардың алғашқы геометриялық қарапайым мәліметтері геометрияның шығу дәуірі болды деп есептейді.

Алайда, математика тарихын зерттеуші қазақ ғалымы Б. М. Қосанов жалпы математика оның ішінде геометрия тарихы өз бастауын түрік тілдес елдерден алған деп есептейді.

Ал жалпы айтқанда, геометрия да, басқа ғылымдар сияқты, көптеген елдердің жүздеген жылдар ішіндегі алдарынан шыққан практикалық мәселелерін шешу тәжірибесінен атап айтқанда, “... жер телімдерінің ауданы мен ыдыстардың сыйымдылығын өлшеуден” (Ф.Энгельс), құрылыс жағдайларынан келіп шықты және ары қарай дамыды.

Геометрияның ғылым ретінде қалыптасуына грек ғалымдары көп еңбек сіңірді. Евклидтің “Бастамалары” екі мың жылдан аса уақыт дүние жүзі математиктерінің қолынан түспейтін оқу құралы болды.

“Бастамалар” мазмұны тек элементар геометрияны баяндаумен шектелмейді. Бұл еңбекте Евклидке дейінгі Фалес, Пифагор, Демокрит, Гиппократ, Архит, Теэтет, Евдокс, Аристотель сияқты ежелгі грек математиктері ойлап тапқан басты-басты математикалық жетістіктер жинақталған.

Евклидтің “Бастамалары” 15 кітаптан тұрады. Оның 13 кітабын Евклидтің өзі жазған, қалған екеуі кейінгі грек математиктерінен қосылған.

Евклид өзінің алдындағы ғалымдардың ізімен геометрияның барлық құрылымын таза логикалық тәсілмен, анықтамалар мен аксиомаларға негіздей отырып, “сөйлемдер” (теоремалар мен салуға берілген есептер) тізбегі түрінде құруға тырысады. Евклид аксиомалардың екі түрін ажыратады: “жалпы түсініктер” және “постулаттар”. “Жалпы түсініктер” – бұл геометриялық фигуралардың теңдігі және теңсіздігі жайлы аксиомалар. “Постулаттар” идеалды циркуль және идеалды сызғышты қолдану ережесін өзінде көрсетеді.

Евклидтің бес постулатын келтірейік:

1. 
   Кез келген нүктеден кез келген нүктеге дейін түзу сызық жүргізуге болады;
   
2. 
   Шектелген түзуді түзу бойымен үздіксіз жалғастыра беруге болады;
   
3. 
   Кез келген центрден кез келген радиуспен дөңгелек сызуға болады;
   
4. 
   Барлық тікбұрыштар өзара тең болады;
   
5. 
   Егер екі түзумен қиылысатын түзу ішкі бұрыштарды құрайды және бір жағындағы бұрыштардың қосындысы екі тікбұрыштан кем болса, онда осы екі түзу қиылысады.
   

Осы Евклидтің “Бастамалары” негізінде өмірге келген геометрияны Евклидтік геометрия деп атайды. Жалпы білім беретін орта мектеп геометриясы Евклидтік геометрия делінеді.

Енді мәселені екінші жағынан қарастырып көрейік. Қазіргі оқу немесе оқыту бағдарламада анықталған білімдер жиынтығымен ғана шектеліп қалмауы керек. Қазіргі оқу немесе оқыту әр оқушының өзіндік білім алу траекториясы негізінде жүзеге асуы керек. Ол заман талабы. Ал оқушыларды тек қана дайын біліммен қаруландырудың өткен шақтағы кең қолданыста болған әдістеме. Енді тек қана сол әдістемеге сүйене беру дұрыс болмайтыны айқын. Осы тұрғыдан қарағанда енді математикадан үлгерімі жақсы оқушылардың өз алдарына болсын немесе мұғалімге болсын «Неге біз тек қана Евклидтік геометрияны ғана оқуымыз керек? Осы, Евклидтік геометриядан басқа геометрия бар ма? Бар болса оның Евклидтік геометриядан айырмашылығы, өзгешелігі неде?» және т.б. деген сияқты сұрақтар қоюы заңды. Мұндай сұрақтардың жауаптары қазіргі қолданыстағы оқу жоспарларындағы таңдау курстары мен қолданбалы курстарда да ізделінуі мүмкін.

Қорыта айтқанда, геометрияның түрлері жайлы оқушыларға, студенттерге, магистранттарға мәліметтер беру бұл күндегі өзекті мәселелердің бірі демекшіміз ...

Жалпы, Евклидтік емес геометрияның түрлері көп. Алайда, элементар математика тұрғысынан қарасақ Евклидтік емес геометрияның екі түрін қарастыруымызға болады. Олар: Лобачевский геометриясы және Риман геометриясы.

Бұл геометриялардың екеуі де Евклидтік геометрия сияқты аксиомалар негізінде құрылады. Лобачевский геометриясы және Риман геометриясын құрайтын аксиомалардың ішінде бесінші аксиома (кейде оны бесінші постулат деп те атайды) әр қайсы геометрияда әр түрлі тұжырымдалады.

Лобачевский геометриясында «Жазықтықта берілген түзуден тысқары жатқан нүкте арқылы әлгі түзумен қиылыспайтын шексіз көп түзу сызуға болады» деп тұжырымдалады.

Ал Риман геометриясында «Жазықтықта берілген түзуден тысқары жатқан нүкте арқылы әлгі түзумен қиылыспайтын түзу сызуға болмайды» деп тұжырымдалады.

1. 
   Собалақов А. Математика тарихынан. – Алматы, “Мектеп” баспасы, 1966. -198 бет.
   
2. 
   Көбесов А. Математика тарихы. – Алматы, “Қазақ университеті”, 1993. -240 бет.
   
3. 
   Қосанов Б.М. Ана тіліндегі алғашқы математика оқулықтары. – Алматы, “Мерей” баспасы, 2015 ж., 500 бет.
   
4. 
   Розенфельд Б.А. Геометрия Лобачевского. – Москва, издательство “Знание”, 1960. -47 с.
   
5. 
   Мордухай-Болтовского Д.Д. Начала Евклида: I-VI книги. – Москва, 1950. -446 с.
   
6. 
   Кутузов Б.В. Геометрия Лобачевского и элементы оснований геометрии. – Москва, 1950.-114 с.
   

Научный руководитель: Кайынбаев Ж.Т. – к.п.н. доцент кафедры методика обучения математики, физики и информатики КазНПУ им. Абая,

В данной статье рассматриваются геометрия как предмет обучения и раздел науки. Пройдена история возникновения геометрии. Дано краткое описание таких видов геометрии как Евклидова геометрия, геометрия Лобачевского и Риманова геометрия.

Scientific supervisor: Kaiynbaev ZH.T. – k.p.s. the associate professor a method of tutoring of mathematics, physics and informatics KazNPU named after Abai

In this article is considered geometry as a subject of tutoring and a division of science. The history of emergence of geometry is studied. The short description of such types of geometry as the Euclidean geometry, Lobachevski geometry and Riemannian geometry is given.

ӘОЖ 373.5.091

КВАДРАТ ТЕҢДЕУЛЕРДІ ӘРТҮРЛІ ТӘСІЛДЕРМЕН ШЕШУ

Қаратаев Абай – Абай атындағы ҚазҰПУ 6М010900 – Математика мамандығының 1 курс магистранты

Ғылыми жетекші: М.Т. Искакова – п.ғ.к. Абай атындағы ҚазҰПУ математика, физика және информатиканы оқыту әдістемесі кафедрасының доценті
Мақалада есептер арқылы оқушының ойлау қабілеттерін арттыру көзделді. Есеп шығарғанда әртүрлі тәсілдер арқылы оқушылардың есеп шығаруға қызығушылдығы артып , құштарлығы ояанды.

Кілттік сөздер: математиканы оқыту.
Қазіргі қоғамызда болып жатқан түбүрлі өзгерістерге байланысты әрбір мұғалім оқудың сан қилы әдістері мен формаларын білуі қажет. Сабақ барысында шәкірттің білімге құштарлығын арттыру, өздігінен ойлау қабілетін жандандыру, еңбек етуге балу, жауапкершілік сезімін қалыптастыру мұғалімнің басты міндеті.

Жас ұрпақты оқыту, тәрбиелеу мақсатына сай, оқыту сипаттарын белгілейтін негізгі ережелер. Негізгі оқыту ұстанымдары: теория мен практиканың байланысты; түсініктілік. Жеке тұлғалардың адамдық бейнесі қалыптастыру , өмірге бейімдеу үшін жүргізілетін игі әрекет. Халақ тәрбиесі, жасөспірім тәрбиесі, жастар тәрбиесі бір бірімен жалғасып, өз ерекшіліктерімен іске асырылады.

Оқушылыардың математикалық дайындығының басты көрсеткішінің бірі болып, олардың есептері шығаруға білу біліктілігі алынады. Басқа жағынан алғанда есептерді стандартты емес тәсілдермен шығару – оқушылардың математикалық ойлауын дамытатын құрал болып табылады. Сондықтан мектеп математикасын оқытуды есептерді стандарт тәсілдермен шығарумен қатар, стандарты және стандарты емес есептердіңстандарты емес шешу тәсілдеріне оқушыларды баулу басты міндетердің негізгісі болып саналады. Оқушыларды есептерді шығарудың стандарты емес тәсілдеріне үйрету олардың білім сапасын, дамытуын жоғары деңгейге көтеріп қана қоймай, болашақта іс-тәжирбиеге дайындығының жақсартуына кепіл бола алады.

Қазіргі кезеңде мектеп математикасын оқытуды есеп шығаруға оқу уақытының басым бөлігі арналады. Бұған қарамастан оқушылардың көпшілігі есептерді стандарты емес тәсілдермен шығаруға қиналады. Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, бұл келеңсіз құбылыстың негізгі тарауларындағы есептер шешу әдісі оқушылардың бағдарламадағы материялдарвнвң бір сұрағына ғана жауап бере алатындай білім, біліктілік және дағдыны қажет ететін бір тақырып шеңберінде қарастырылған. Есептердің көпшілігі мектеп математика курсының әртүрлі тарауларының арасындағы өрісі кең байланыстар мен қатынастарды қамтиды. Мұндай есептердің рөлі мен маңызы айтарлықтай бола алмайды, қызмет көрсетуі ұзаққа созылмайды, көбінесе олардың міндеті бағдарламадағы теориялық сұрақтарды түсіндірумен шектеледі . Сондықтан есептерді қандай әдіспен шығаруға керектігіне көп көңіл бөлінбиді. Дәл осындай бағытпен жұмыс істеу оқушылардың ойлау қабілетінің дамуын тежейді, олардың іс-әрекетінде біржақтыо\лық қалыптасады, өз күшіне сенбеушілік , әлсіздік сезімі орнығады.

Математик мұғалімдермен әңгіме жүргізу, пікір алмасу, сабақтарға қатысу және т.б. жұмыстарды саралай келе мынандай қортындыға келдік.

Пән мұғалімдердің басым көпшілігі оқушыларды есептерді әртүлі тәсілдермен шығаруға аса мән бермейді. Ең бастысы есептің шығарылуында, бағдарламалық материалдар оқушылар түсінесе жеткілікті деп есептейді. « Есепті әртүлі тәсілмен, оныңішінде ең тиімді тәсілмен шығаруға неге көңіл бөлмейсіз» деген сұрақауақыт тапшылығын, стандартты емес тәсілдерден гөрі мұғалім дәстүрлі сабақты жөн санайтыедығын алға тартты. Математикалық есептерді стандартты емес тәсілдермен шығарып көрсетуге әбден болады.

5-9 сыныптарды математикадан есептері стандартты емес тәсілдермен шығарту мақсатында, осы сыныптар бағдарламасына сәйкес теңдеулер және теңдеулер жуйесін құрастырдық және оны екі топқа бөлдік.

1. 
   Сыныптағы барлық оқушылармен шығарылатын есептер;
   
2. 
   Оқушылардың бәріне бірдей міндетті емес, үйге орындауға берілетін есептер. Мұндай есептердің шешімін жекеленген оқушылармен бірге сабақ үстнде (немесе сабақтан тыс) қарастыруға болады, қажет болған жағдайда бұл топтағы есептерді сыныптың барлық оқушылармен талдауға болады;
   

Ұсынылған есептердің шешуін іздегенде мүмкіндігінше әр есепті 2 тәсілмен шығару жолын көрсеткен жөн. Бірі-белгілі алгоритмді пайдалану арқылы, екіншісі стандартты емес тәсіл. Мұндай есептерді жүйелі түрде шығару оқушылардың есеп шешімін тұрақты емес бір «қатып қалған» жолмен ғана емес, басқа тәсілдер іздеу құштарлыгын оятады.

Оқушыларды есеп шығарудың стандартты емес тәсілдермен шығаруға баулу мұғалімнің педагогикалық шеберлігіне көп байланысты. Мұғалімнің қамқор бола білу, шыдамдылығы, кеңпейіліділігі оқушылардың пәнге қызығушылғын арттыра түседі.

Математикадан есептерді шығаруда стандартты есес тәсілдерді қолданудың бір есеп үшін бірнеше әдістерін көрсету пайдалырақ болады.

Төменде нақты мысалдарды қарастыру арқылы стандартты емес әдістермен шешу әдістерін көрсетеміз.

1) Тәсіл квадрат үшмүшені көбейкіштерге жіктеу арқылы.

2) Бірінші айнымалының а коэффициентін с бос мүшеге көбейту тәсілі. (Бұл дисриминанттан нақты түбір шыққанда ғана қолданылады)

Квадрат теңдеудің коэффициенттерінің қасиеттерін қолдану тәсілі.

Егер онда

Егер онда

3) Квадрат теңдеуге келтірілген теңдеулер. Биквадраттық теңдеу

Ең көп түбірі 4.

4) берілген болса, Виет теормасы бойынша

Біріңғай ұлттық тестте жиі кездесетін теңдеуінің түбірлерінің табу мәселесін, теңдеуді шешпей – ақ табуға болатынын көрсетуге болады.

Табуға болатынын көрсетуге болады. табу керек

1. 
   Абылкасымова А.Е. методика преподавания математики. – Алматы: Санат, 1993. 63с.
   
2. 
   Абылкасымова А.Е., Формирование познавательной самостоятельности студентов математиков в системе методической подготовки в университете: Дис... док. пед. наук. – алматы, 1995.- 302 с.
   
3. 
   Әбілқасымова А.Е., Көбесова А.К., Рахымбек Д., Кенеш Ә.С. Математиканы оқытудың теориясы мен әдістемесі. – Алматы: Білім, 1998. – 208 бет.
   
4. 
   Әбілқасымова А.Е. Математикадан дидактикалық тапсырмалар жинағы. Студенттер мен мектеп мұғалімдеріне арналған оқу құрал. – Алматы: Қазақ универ. Баспасы, 1991. -74 бет.
   
5. 
   Эсаулов А.Ф. Психология решения задач. – Минск: Вышэйшая школа, 1972.- 216 с.