С. А. Жиренов Бас редактордың орынбасары

Smanova A. S. Development east fine arts………………………………………...5

Khalil-zadeh Fuad Afgan Majority electoral system - the international experience and Azerbaijan…………………………………………………………………….11

Bekbolatova K.M. Review of history of fine art of Kazakhstan………………….15

Amantai A.A. Research in progress linguisticstylistics genre tolgay…………..21

Kurak M.SH. Geometry and its types…………………………………………….26

Karataev A. Calculation of quadratic equations in different ways……………29

Arinova G.S., Sydykova Z.C., Nyrgazimov E. Problems priv in networks………36

Формирование навыков работы с вычислительной программой mathematica, при решении задачи рассеяния нейтронов на ядрах…………………………..41

Tnyssova L., Turdieva D., Erzhanbek O., Sultanova K., Jaksygeldinova E. Building skills to work with computational programs Mathematicа for solving the problem of neutron scattering on nuclei…………………………………………..41

ПЕДАГОГИКА МЕН ӘДІСТЕМЕ ҒЫЛЫМДАРЫНЫҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ

ВОПРОСЫ ПЕДАГОГИКИ И МЕТОДИКИ

PROBLEMS OF PEDAGOGY AND METHODOLOGY
Салбырова М.Т. Географияны оқытуда ақпараттық технологияны қолдану…………………………………………………………………………48

Salbyrova M.T. Аpplication of information technology in teaching geography…………………………………………………………………………48

Nebessayeva Zh.O. Use of art pedagogy in fine arts……………………………...59

Zhumalieva L.D., Murataliev Zh.S. Methodical efficiency of solving problems in different ways……………………………………………………………………64

Tolymbekbayeva Marzhan Solution to the problem Kazakh ancient score outside the class work……………………………………………………………………70

Tolymbekbayeva Meruyert Study decision of inequality with help methods of intervals………………………………………………………………………….74

Imanberlina K.M. Especially putting independent work with use of innovative technologies in the learning process geometries………………………………….79

Adilhan A. Problems of teaching combinatorics elements in school mathematics……………………………………………………………………….84

Sydykova Zh.C., Arinova G.S., Nyssan G.M. Application of interactive methods at educating of physics……………………………………………………………88

Sydykova Zh.C., Anuarbekova G.D., Kaidarbek Sh. Application of interactive methods at educating of physics…………………………………………………..92

Sultanbay S.M. History and development of ornaments, value………………...100

Osken A.M. Historical truth and fiction in Kazakh prose…………………….106

Абай атындағы ҚазҰПУ Хабаршы «Жас ғалымдар» сериясының ғылыми мақалаларды қабылдау ережесі..........................................................................115

Правила приема научных статей в журнал «Вестник КазНПУ имени Абая» серия «Молодые ученые»...................................................................................115

The rules of publishing scientific articles in journal “Vestnik. Series of “Young scientists. KazNPU named after Abai”…………………………………………115

ӘОЖ: 373.016.

Ғасырлар сынынан еленіп, ұрпақтан-ұрпаққа ұласып ежелден келе жатқан Шығыс халықтарының өнерінің озық үлгілері, оқушылардың жеке тұлға ретінде дамуына және тәрбие беру құралы ретінде тигізер ықпалы мол. Көне Шығыс өнерінің негізгі тарихы, шығыс халықтарының дүниеге қоршаған ортаға деген ғасырлар бойы қалыптасқан діни наным-сенімдері мен танымдық көзқарастарынан құрылған. Осы діни наным-сенімдер Шығыс философиялық ойларының негізі болып табылады.

Шығыс өнерінің философиясы дегенде алдымен ертедегі үнді, қытай, византия, египет, туран, араб, мұсылман ойшылдарының шығармашылық жетістіктері мен ағымдық дәстүрлерін айтамыз. Көне Үнді мен Қытай – байырғы өркениеттің ошағы, алғашқы қоғамдағы мәдениеттің бастапқы ордасы. Дүние туралы алғашқы мыңдаған жылдардағы түсініктерде көркемдік-поэтикалық бейнелеу, аңыз-әңгімелер басым болғаны хақ.

Ертедегі шығыс философиялық көзқарастар алғашқы қауымдастық қатынастар ыдырап, құлдық қоғам орныққан кезде тамыр жайды. Осы шығыс халқының әлемге мифологиялық, философиялық көзқарастары шығыс өнеріндегі заттардың жалпы өнер туындыларындағы әсемдік туралы талғамы қалыптасып, өнер арқылы танымдық көзқарастарының дамуына ықпал етті [1].

«Бейнелеу өнерінен» білім беру жалпы білім беру мектептеріндегі оқу жоспарының ең бір маңызды саласы болып табылады, әсіресе Көне Шығыс өнерін сабақ барысында салыстырмалы түрде білімдерін тереңдетіп дамытуға ықпал ете аламыз. «Бейнелеу өнері» түрлерінен даярлықта оқушыларды толыққанды дамытуда маңызы зор, оларды еңбек сүйгіштікке дағдыландырады, шығармашылық негізімен таныстырады. Қазақ халқының бейнелеу өнерінің түрлері – ұрпаққа мирас болып келе жатқан ұлттық мәдени мұраның ажырамас маңызды бөлiгi. Бейнелеу өнері түрлерiнiң өң бойында халықтың материалдық және рухани өмiрi көрiнiс тапқан. Олай дейтiнiмiз, бейнелеу өнерінің түрлері материалдық мұра болып қана қоймай ертедегi халықтың тарихынан, таным-түсiнiгiнен, эстетикалық талғамынынан хабардар етедi. Осындай ұлттық мәдениет үлгiлерiнiң дәстүрлерiн оқып үйрену оларды сақтауға және бүгiнгi әлеуметтiк жағдайларға сай пайдалана бiлуге мол мүмкiндiктер бередi. Осы арада басқа да яғни, ертедегі шығыс халықтарының мифологиялық наным-сенімдермен орындалған дәстүрлі көркемдік өнердің сұлулығына талдау жасау арқылы, Көне Шығыс (Үнді, Қытай және Жапон) көркемдік өнеріндегі мәдениеттің қалыптасуына діннің ықпалы жөніндегі түсініктің Батыс Еуропа өнерінен өзгеше, бөлек, ерекше сезімдікте орындалған өнер деп тұжырымдауға болады. Шығыс көркемдік өнерінің мол қазынасы, оқушылардың рухани жан дүниесіндегі, көркемдік эстетикалық және кеңістік ой-өрісін дамытуда қолайлы жағдай жасайтын оқу әдістемелік материалдар ретінде орны ерекше.

Поэтикалық түсініктер түрлі мифтер арқылы таралды, ән, би, музыкалық аспаптардың дыбыс-әуендері арқылы орындалды. Халық жадында тірі табиғат пен әлемдік кеңістік тәжірибелік деңгейдегі бейнесі мен және жалпы бейнесімен сақталды. Таным мен өнердің нәтижесі халық елесінде әрқалай сарында, әр деңгейде жаңғырды, көрініс тапты.

Адамды алғашында табиғаттан тыс, бөле-жара қарастырмады, бертін келе шындықты талдайтын ерекше қабілетті ой еңбегін әлдендірді. Адам Осы кезеңде жартылай мифтік діни түсініктер өрістеп, философиялық көзқарастың алғашқы шарттарын құрады. Алғашқы бабалар мен патша – даналар мифологиялық, философиялық көзқарастардың бас кейіпкерлері болды. Әрқалай сақталған осы мифтерді, ән-билерді бір ретке, жазба арқылы хаттау үшін мыңдаған жылдар кеткен. Ертедегі үнді философиялық көзқарастар алғашқы қауымдастық қатынастар ыдырап, құлдық қоғам орныққан кезде тамыр жайды. Осы үнді халқының әлемге мифологиялық, философиялық көзқарастары үнді өнеріндегі заттардың жалпы өнер туындыларындағы әсемдікке талғамын қалыптастырды. Олардың яғни, идеялық негізін түрлі діни мифологиялық жүйелері құрады. Осыдан, эстетикалық талғаммен тәрбиенің реті қаланды. Дін көптеген шығыс халықтарына тән өмір сүру жолдарының бірі болды. Индияның көне діндерінің бас ерекшелігі көп нәрселерден, соның ішінде – олардың үнемі адамның ішкі дүниесіне, индивидтің жеке рухани ізденісіне назар аударуынан, әрбір жанның мақсатқа жетудің өзіндік жолын пайымдаудан және өзін құтқарудың мүмкіндігін ұлғайтпақ талпынысынан аңғарылады. Өзін құтқару немесе өзін азат ету – шығыс дүниетанымының, шығыс діндерінің өзекті мәселесі. Көне үнді мәдениетінің қайнар көзіне ведалар жатады. Веда санскриттен-білім жүргізу деген мағынада аударылады.

Үнді арий және дравит тайпалары мен халықтары әдебиеттерінің көне естеліктеріне, ескерткіштеріне ұқсайды. Ведалық ілімде философиялық танымның алғашқы элементтері мен діни – идеалистік түсініктер тамыр жайды. Үнді мемлекетінде қалыптасып өркендеген  үнді-будда мәдениеті халқының діни сана сезімінің қалыптасып, дамуымен тығыз байланысты болды. Ең бастысы, адамда танымға, білімге бастайтын, олардың ақыл-ой өрісін кеңітетін дұрыс жолға түсулері кажет деп таныған. Храмдық мүсін өнері жоғары үнді өнерінің кемелденген кезі. Тарихтағы Үндістан мен Оңтүстік Шығыс Азия аймақтарының өнерлері бес мың жыл бойы дамып, белгілі біртұтас мәдени кеңістік пен тарихи кезеңін құрайды. Үнді жерінінде ислам бағытын ұстанушы араб, иран, түркі халықтарының мәдениеті өзіндік құндылықтарын сақтай отырып, Үнді, Қытай, Жапон өнерімен үндестік тауып, мұсылман бағытын дамытады.

Хараппа дәуірінің өнері Үндістандағы ежелгі шығыс үлгісіндегі қоғамдық формация б.э.д.III мың жылдыққа жатады. Сонымен бірге кейде жануарлардың табиғи кейіптерін жинақтап көрсететін, кей жағдайда абстрактты-геометриялық формалар түріндегі символдық бейнелеулерге бейімділік те байқалады. Әр түрлі жануарлар бейнесі салынған біртекті және бір- біріне ұқсас көптеген мөрлер тобы бар.

Индияда Джайпуреде табылған, үйдің қабырғаларының алдында салт атты мен соңында пілге мінген жауынгерлер бейнеленген, сурет үнді халқының сол замандағы жауынгерлік өнерінен және жалпы мәдениетінен сыр шертеді. Буддистік өнердің «бейнелеулік емес» сипаты туралы ең ертеректегі скульптуралық ескерткіштердің бірі болып есептелінетін Санчи мен Амаравати барельефтеріне Татхагата адам бейнесінде мүсінделген, оның өз шәкірттері жиынына қатысып тұрғандығы бірнеше символдармен, мәселен сакральді, асыл тастармен безендірілген ағаш немесе тас үстіне қойылған Заң дөңгелегімен бейнеленеді. «Дайын тақ» символы кейбір византиялық иконаларда кездеседі. Алайда тастан қашалған портреттердің болмауы ағаштан қиылған немесе живопистік бейнелердің жоқтығынан емес. Әңгіме көркем бейнелеудің әртүрлі кезеңдері туралы болса керек; дәстүрлі бейне белгілі мөлшерде ұрпақтан-ұрпаққа жетіп келе жатқан техникамен нығайтылады. Тегіс бейнені пластикалық бейнеге айналдыру символдық «заттануына» әкеледі, бірақ бұл аса «қалаулы» нәрсе емес, осы ескертпені христиан өнеріне қатысты деп айтуға болады. Будда Шакьямунидің дәстүрлі портреті белгілі дәрежеге дейін пропорциялар канонына, ал ішінара Қасиетті жазбалардан алынған будда денесінің ерекше белгілерін бейнелеуге негізделеді. Осы диаграммада жазылған пропорциялары тұтас алғандағы бейненің статикалық кемелдігін және селт етпес, риясыз тыныштық әсерін көрсетеді. Будданың адами бейнесі мен таскелінің реликвиялар сақтайтын киехананың пішіні арасында жасырын ұқсастық бар. Таскелінің Татхагатаның дүниелік тәнінің бейнесі. Яғни бұл суретті дүниелік тәнінің бейнесі ретінде қарастыруға болады: оның әрқилы деңгейлері немесе төменде шаршы бейнелі, жоғарыда шеңберлеу болып келетін кенерелері тіршіліктің көптеген деңгейлерін символдайды. Сол иерархия кішірейтілген өлшемде Будданың адами бейнесінде де бар, кеуде таскелінің текшелі бөлігіне, ал шығыңқы «түймесі» бар бас оның пинаклмен бітетін күмбезіне сәйкес келеді.

Ежелгі дәуірдің батыс өңірінде Солтүстік Қара теңіз жағалауының мәдениеті, Урарту мемлекетінің, Үндістанның, Қытайдың, Орталық Азия мемлекеттерінің мәдениеттері секілді ірі мәдениет ошақтары болды. Соған Ахемендер патшалығының бейнелеу өнері сақтардың “жануарлық стилінің” ықпалына ұшыраған жергілікті өнердің бірегей дәстүрлері мен Көне Шығыс өнерінің әдістерін ұштастырды. Демек, сәулет, мүсін, бедерлеу өнері жетіле түскен. Бейнелеу өнерінің ғажайып ескерткіштері Үндістанда б.з.б. 4-мыңжылдықтан б.з.б. V ғасырға дейін жасалды. Үндістан өнері көне дүниенің түрлі мәдениеттерімен тығыз байланыста болды. Буддизм мүсіндік рельефтермен безендірілген ғибадатханалардың, мемориалдық құрылыстардың салынуына себепші болды. Үндінің көне замандардан келе жатқан ғибадатханаларының күрделі архитектуралық шешімдеріне таңданбасқа болмайды. Бұл сол замандағы сәулетшілер мен мүсіншілердің білімімен шеберлігінен ақпарат береді [2].

Қытай – ежелгі мемлекеттердің бірі. Қытай елінің тұрғындары – ерекше материалдық және рухани мәдениетті жасаушылар болды. Қытай – көне тарихтың, мәдениеттің, философияның елі мен жері. Шан-Инь дәуірінде Қытайда алғаш жазу, сурет салу өнерлері пайда болған [2-180 б.].

Қытай елінің тұрғындары ерекше материалдық және рухани мәдениетті жасаушылар болды. Біздің заманымыздың бастауында Қытайда кескіндеме өнері гүлдену сатысында болды. Көптеген ғалымдар өнердің осы саласындағы мұндай алға басушылықты будда ғибадатханаларында түрлі құдайлар мен әулиелердің мүсіндері көптеп орын ала бастады. Әсіресе, жібекке, қағазға тушпен сурет салу кеңінен тарап, фрескалар өнері бой көтере бастады. Бір айта кететін жәйт, ежелгі Қытайдың кескіндеме туындыларының әрқайсысының өзіндік мән-мағынасы бар. Мысалы: шырша – ұзақ өмір белгісі болса, бамбук – қажымас қайрат пен ерліктің, ал көкқұтан – жалғыздық пен қасиеттіліктің белгілері болып саналады. Осы тұрғыдан алып қарастырғанда, бүкіл көне Шығыс көркемдік мәдениеттің ең басты элементі – «Күн» болып саналатынын да атап өткенді жөн көрдік. Күн әдетте, Аспан құдайының мұрагері және туған ұлы ретінде адам бейнесінде беріледі. Күн «Аспан құдайының» бәрін көре де, біле де білетін қасиетін мұра еткен. Күн сонымен қатар Шығыс елдері мәдениетінде сұлулықтың басты мәдениеті болып саналады [3]. Қытайдың көркемдік мәдениетінде кескіндеме өнері мен әдебиеттің арасында үзілмес сабақтастық байқалады. Өйткені, Қытай поэзиясы кескіндемелік сипатта болса, кескіндеме өнері поэтикалық сарында болып келеді.

Жалпы алғанда, Қытайдың көркемдік мәдениеті элиталық сипатта болды, ал бұл қасиет Көне Шығыс елдерінің көпшілігіне тән екендігін ешкім де жоққа шығара алмас еді.

1. 
   Р.Қарғабекова, Г.Жубаниязова. «Бейнелеу өнерінің тарихы». Алматы-2004ж. 125б-77 б.
   
2. 
   Қазақстан өнері: есімдер достастығы. Искусство Казахстана: содружество имен// Art of Kazakhstan: constellation of names: альбом (қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде) / құраст. Б. Барманқұлова- Алматы: Кітап- сервис, 2005.-240с-67-68б.
   
3. 
   Горанов К. Художественный образ и его историческая жизнь. М-1970.-290с-32с.
   

В этой статье рассматриваются материалы преподавания курса истории искусств по тематике древневосточного изобразительного искусства. Показывается классификация истории и развития древнего восточного изобразительного искусства. Раскрываются специфика традиций и особенности религии в развитии изобразительного искусства, повествуется о различных видах памятников и храмов архитектуры, которые сохранились до настоящего времени в культуре и искусстве таких стран, как Китай, Индия и Япония.

In this article materials of teaching a course of history of arts on subject of the ancient oriental fine arts are considered. Classification of history and development of ancient east fine arts is shown. Specifics of traditions and features of religion in development of the fine arts are revealed, is narrated about different types of monuments and temples of architecture which have remained in culture and art of such countries so far as China, India and Japan.

Под избирательной системой в широком смысле обычно понимается система общественных отношений, связанных с выборами органов публичной власти. Очевидно, что избирательная система в таком широком смысле регулируется не только правовыми нормами.

Понятие “избирательная система” в узком смысле очень часто определяется просто как способ или порядок определения результатов голосования или как порядок распределения мандатов по результатам голосования. Это не совсем правильно, поскольку при подобном подходе не учитывается ряд важных аспектов.

По нашему мнению, под избирательной системой (в узком смысле) следует понимать совокупность правовых норм, определяющих, каким образом итоги голосования избирателей трансформируются в результаты выборов [1].

Под избирательной системой обычно понимают порядок определения результатов выборов, позволяющий выявить, кто из баллотирующихся кандидатов избран в качестве депутата или на конкретную выборную должность. При этом в зависимости от способа подсчета голосов результаты выборов при одних и тех же итогах голосования могут оказаться различными.

Порядок распределения депутатских мандатов между кандидатами по результатам голосования определяет вид избирательной системы: мажоритарная, пропорциональная и смешанная.

Исторически первой избирательной системой стала мажоритарная, в основе которой лежит принцип большинства: избранными считаются такие кандидату, которые получили установленное большинство.

При данной системе территория всей страны делится на примерно равные по числу избирателей округа, от которых избираются депутаты.

В зависимости от минимального количества голосов избирателей, необходимого для избрания кандидата, выделяют следующие разновидности мажоритарной системы: абсолютного большинства, относительного большинства, квалифицированного большинства.

Несомненными достоинствами мажоритарной системы называют простоту, возможность участия избирателей в процедуре выдвижения кандидатов, поименное перечисление всех претендентов.

К тому же считается, что эта система более универсальна, так как дает возможность учитывать и партийные интересы (избирательные объединения и избирательные блоки могут выдвигать своих кандидатов по всем избирательным округам), и интересы избирателей, не входящих в общественные организации.

Вместе с тем ей присущи и недостатки: опасность искажения соотношения политических сил в парламенте по сравнению с действительно существующим в обществе; невозможность точного

учета реального влияния организаций, предвыборных союзов, партий. [3,с.320].

В разных странах действуют различные виды мажоритарной системы. Так, в США, Канаде, Великобритании, Новой Зеландии действует система относительного большинства, а в Австралии – система абсолютного большинства. Иногда используются одновременно обе разновидности. Например, во Франции при выборах депутатов парламента в первом туре голосования применяется система абсолютного большинства, а во втором – относительного. Система квалифицированного большинства встречается реже, так как менее результативна, чем две другие. [4,с.297].

При мажоритарной системе, как правило, существуют непосредственные связи между кандидатом и избирателями. На выборах побеждают представители более сильного политического течения в стране, что способствует вытеснению из парламента и других органов власти представителей мелких и средних партий. Мажоритарная система способствует возникновению и укреплению в странах, где она используется, двух- или трехпартийных систем. Созданные на этой основе органы власти являются устойчивыми, формируется эффективно работающее и стабильное правительство.

Существует две разновидности мажоритарной системы:

мажоритарная система абсолютного большинства;

мажоритарная система относительного, или простого, большинства.

При мажоритарной системе абсолютного большинства избранным считается кандидат, получивший абсолютное большинство голосов избирателей (больше 50%, т.е. как минимум 50% + 1 голос).

При мажоритарной системе относительного большинства избранным считается кандидат, получивший голосов больше, чем каждый из его соперников в отдельности. [5].

При проведении выборов Президента Азербайджана применяется мажоритарная избирательная система абсолютного большинства – для избрания в первом туре кандидату

необходимо получить не менее 50 процентов голосов избирателей, если ни один из кандидатов не получил в первом туре необходимого числа голосов избирателей, то через 14 дней (в воскресенье)

проводится повторное голосование (второй тур) между двумя кандидатами, получившими наибольшее число голосов избирателей в первом туре. [6]

Милли меджлис Азербайджанской Республики избирается на 5 лет путем всеобщего голосования по одномандатным округам. Депутаты Милли меджлиса Азербайджанской Республики избираются по мажоритарной избирательной системе на основе всеобщих, равных и прямых выборов путем свободного, тайного голосования. Выборы Милли меджлиса проводятся каждые 5 лет в первое воскресенье ноября. [2, с.45]

1. 
   А.В.Иванченко., А.В.Кыневым., Пропорциональная избирательная система в России: история, современное состояние, перспективы М.: Аспект Пресс, 2005.
   
2. 
   Г.С.Алибейли., Правовые основы выборы в Милли Меджлис. Баку, 2000., стр.45.