С. С. Жанибекова Қазақстан Республикасы
Еркін әрекеттің саналы өзін-өзі реттеу моделі
жүктеу/скачать 0,77 Mb.
|
ШАКЕН ФАРИЗА
| 1. Еркін әрекеттің саналы өзін-өзі реттеу моделі О.А. Конопкин адам қызметінің өзін-өзі реттеу құрылымын егжей-тегжейлі сипаттады [44, 45]. О.А. Конопкин реттеу процестерінің құрылымын ұсыну үшін қолданатын жүйелік-функционалды тәсіл ғалымға қызметтің өзін-өзі реттеу принциптерін (жүйелілік, белсенділік, хабардарлық) қалыптастыруға мүмкіндік берді және адам қызметінің әртүрлі нысандары мен түрлеріне (ақыл-ой, физикалық, оқу-кәсіби және т. б.) ортақ өзін-өзі реттеу жүйесінің құрылымын жасады және функционалды компоненттерін анықтады. Саналы өзін-өзі реттеу құрылымында О. А. Конопкин келесі функционалды компоненттерді ажыратады:
1) субъект қабылдауға тиіс қызметтің мақсаты; 2) субъект іске асыратын Елеулі жағдайлар моделі; 3) қызметті орындау үшін қажетті іс-қимылдар бағдарламасы; 4) нақты субъект бөлген мақсатқа қол жеткізу өлшемшарттарының жүйесі; 5) нәтижелерді бақылау және оларды бағалау; 6) қызметтің өзін-өзі реттеу жүйесін өзгертудің орындылығы туралы қорытынды. Өзін-өзі реттеу процесін жүзеге асыру үшін жоғарыда аталған барлық компоненттер ғана емес, сонымен бірге олардың арасындағы тиімді байланыстарды жүзеге асыру да маңызды. Бұл құрылымдағы бірінші компонент-мақсат-жүйе құраушы болып табылады; өзін-өзі реттеу процесінің барлық компоненттері субъект саналы мақсатқа жетуге бағытталған. Маңызды жағдайларға барлық сыртқы және ішкі жағдайлар кіреді, олардың болуын субъект жүзеге асыратын қызметтің сәттілігі үшін қажет деп санайды. Модельде адам нақты орындау әрекеттерін бағдарламалауды жүзеге асыратын ақпарат бар. Мұндай бағдарлама-бұл субъект маңызды деп анықтаған жағдайларда мақсатқа жетуге бағытталған іс-әрекеттің сипатын, дәйектілігін, әдістерін және басқа параметрлерін анықтайтын ақпараттық білім. Келесі компонент, дәл психикалық реттеуге тән, мақсатқа жету критерийлерінің жүйесімен немесе сәттіліктің критерийлерімен, оларды субъектінің өзі анықтайтын түрде ұсынылған. Бұл компонент мақсаттың бастапқы формасы мен мазмұнын нақтылау функциясын орындайды. Мақсаттың жалпы тұжырымы көп жағдайда қызметті дәл, тар бағытта реттеу үшін жеткіліксіз. Мұндай бастапқы ақпараттық белгісіздік мақсатты субъективті қабылдаумен байланысты табысты бағалау критерийлерін тұжырымдау арқылы жеңіледі. Қызметтің өзін-өзі реттеудің келесі компоненті аралық және соңғы нәтижелерді олардың субъект қабылдаған жетістік критерийлеріне сәйкестігі тұрғысынан бағалауға мүмкіндік береді. О. А. Конопкин ұсынған модельдің соңғы компоненті-өзін-өзі реттеу жүйесін түзету туралы шешім. Бұл компоненттің ерекшелігі-нақты орындау әрекеттерін түзету қажеттілігі субъекті реттеу процесінің басқа компонентімен жасаған өзгеріспен анықталуы мүмкін, мысалы, маңызды жағдайлар моделі, нәтижеге қол жеткізу критерийлері және т. б. жүктеу/скачать 0,77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|