Сабақтың мақсаты: Оқушыларды Биология және оған тығыз байланысты ғылымдыардың зерттейтін саласымен таныстыру

Кубизм сұрақтары:

1. 
   Ежелгі адамдар ( архантроптар) жататын түр қалай аталады. Қай жылы, қай ғалым тапты, қай жылдары өмір сүрді.
   
2. 
   Питекантроптарға тән белгілер. Маймылдар мен адамдарға ұқсас белегілері?
   
3. 
   Архонтроптардың адамы: Синантроптар мен Гейдельбер адамына сипаттама беріңіз?
   
4. 
   Ертедегі адамдар қалай аталды? Тән ерекшеліктері табылған жері, қай жылы табылды?
   
5. 
   Ертедегі адамдардың мекен жайлары, пайдаланған еңбек құралдары. Қазақстанның қандай аймақтарынан табылды?
   
6. 
   Адам эволюциясындағы әрбір кезеңнің адамдарының тұрмыс-салты ерекшеліктерін атаңдар.
   

Тест.

1. 
   Алғашқы эволюционист деп қай ғалымды атайды?
   

2. Тірі табиғаттың алғаш ғылыми классификациялануын кім ашты?

А) Ж.Б.Ламарк. В)Л.Уоллес. С)Ч.Дарвин. Д)К.Линней. Е)К.Бэр.

3. Алғаш омыртқалылардың ізі қай дәуірде табылды?

А) протерозой. В)Мезозой. С)Кайназой. Д)Полеозой. Е)Девон.

4. Эволюцияның басты қозғаушы күші не?

А)Өзгергіштік. В)Табиғи сұрыпталу. С)Тұқымқуалаушылық. Д)Тіршілік үшін күрес. Е)Коньюгация.

5 Жануарларда қай органдар аналогиялық болады?

А)Жарқанатың қанаты мен араның қанаты. В)Құстың қанаты мен көбелектің қанаты. С)Тараққан мен құрбақаның аяқтары мен қолдары.

Д)Тигр мен Кроттың табандары. Е)Бақаның ауызы мен көбелектің ауыз қуысы.

6. Алғаш маймылдар қашан пайда болды?

А)Бор. В)Антропоген. С)Палеоген. Д)Неоген. Е)Силур.

7.Адамның жануарлардан пайда болу іліміне қай ғалым өз еңбегін сіңірді?

А)Ч.Дарвин. В)Ф.Энгельс. С)К.Линней. Д)Ж.Б.Ламарк. Е)Вавилов.

8.Әр алуан тіршілік жағдайында пайда болып, ағзаның құрылым деңгейін күрделендіретін эволюциялық өзгеріс.

А)Дегенрация. В)Конвергенция. С)Ароморфоз. Д)Дивергенция. Е)Идиоадаптация.

9.Жеке организмдердің даму кезеңі.

А)Эмбрионогенез. В)Филогенез. С)Онтогенез. Д)Биогенез. Е)Социогенез

10. Қай адам “саналы адам” деп аталады?

А)Неадерталец. В)Питекантроп. С)Синантроп. Д)Кроманьон. Е) Homo sapiens

11.Қай дәуірде сүтқоретілер кеңінен таралған?

А)Протерозой. В)Архей. С)Полеозай. Д)Кайназой. Е)Мезозой.

12.Дене мүшелерінің құрылымдары мен атқаратын қызметін және пайда болуының ұқсастығы қалай аталады?

А)Аналогия. В)Гомология. С)Рудименттер. Д)Атавизм. Е)Гигантизм.

13.Шығу тегі және құрылысы ұқсас емес, бірақ атқратын қызметі бір мүшелерді не деп атайды?

А)Аналогия. В)Гомология. С)Рудименттер. Д)Атавизм. Е)Гигантизм.

14.Жануралардығ мына аталған қай мүшелері басқа мүшелерге қарағанда ұқсас емес?

А)Инеліктің қанаты. В)Жарқанаттың қанаты. С)Құстардың қанаты. Д)Қолдары. Е)Кесірткенің алдыңғы аяғы.

15. Адамның жануарлардан пайда болуына қандай дәлел болады?

А)Ми көлемінің үлкендігі. В)Рудимент және атавизмдердің болуы.

С)Сөйлеу. Д)Абстракты ойлау. Е)Идиоадаптация.

Тест жауаптары:1С 2Д 3Е 4В 5В 6 Д 7 А 8C 9C 10 Е 11Д 12В 13А 14А 15В

Оқушылардың дайындап әкелген сөз жұмбақтарын шешу.

V үйге тапсырма беру: Адамның шығу тегі бойынша «Эссе» жазу.

Пән аралық байланыс: география мен тарих.

Қолданылған әдебиеттер:

1. 
   Жаратылыстану бағыты бойынша «Жалпы биология» 11 класс
   
2. 
   Тіршіліктану 10-11 класс .
   
3. 
   «Энциклопедический словарь юнного биолого».
   
4. 
   Шың баспасы «Биология»
   
5. 
   Тарих .
   

әлеуметтік дарвинизмді сынау.

,олардың өмірі мен шаруашылықтағы мағызы,

мекен ету орталықтары жайында білімін кеңейту, тереңдету.

Дамытушылық: Оқушыларды қосымша материалдарды

пайдалануға дағдыландыру,

ойлау қабілетін дамыту.

Тәрбиелік: Оқушыларды өз бетімен білім алып, тақырып мағынасын ашуға,ой түйіндеуге,

адамның ғылыми тұрғыдан ұғынуға тәрбиелеу.

слайдтар, Дүниежүзілік карта

• 
  Оқушылардың сабаққа қатысымын тексеріп, зейіннін сабаққа аудару
  
• 
  Сабақтың тақырыбы мен мақсатын түсіндіру
  
• 
  Класс оқушыларын топқа бөлу
  

• 
  І – топқа берілген «ежелгі адамдар» тақырыбын талдау
  
• 
  ІІ – топқа берілген «Ертедегі адамдар» тақырыбын талдау
  
• 
  ІІІ – топқа берілген «Осы заманғы адамдар» тақырыбын талдау
  

І – топқа: 1.Адамның сүтқоректілерге ұқсас белгілерін ата?

2.Рудиментті мүшелер деген не?

ІІ- топқа: 1.Атавизм деген не?

2.Адам эволюциясында қандай кезеңдерді ажыратады?

ІІІ – топқа: 1.Адам эволюциясындағы әрбір кезеңнің адамдарының тұрмыс – салт ерекшеліктерін ата?

2. Адам эволюциясы кезеңдерін ретімен атап, дене құрлысындағы ерекшеліктерді ата?

Үй тапсырмасын пысықтағаннан кейін, жаңа сабақтың жоспары мен мақсатымен таныстыру.

Жаңа сабақтың жоспары:

1. 
   Адам нәсілдері
   
2. 
   Нәсілтану ғылымы
   
3. 
   Әлеуметтік дарвинизм
   

Жаңа сабақты бастамас бұрын оқушыларға проблемалық сұрақтар беріледі.

Үш нәсілдің суреттерін көрсетіп, сол туралы не білетіндіктерін сұрау арқылы жаңа сабақты түсіндіру.

Мұғалімнің кіріспе сөзі: Жер бетінде қазіргі кезде өмір сүріп жатқан адамдардың бәрі де бір ғана түрге жатады. Оны биологиялық жүйелеуде саналы адам деп аталады. Бұз атаудан адамның басқа организмдерден ақыл – ой, сана арқылы ажыратылатыны айқын байқалады.

Француз ғалымы Ф. Бернье 1684 жылы «нәсілдер» терминін енгізді.

1. 
   Негроидтық нәсіл : шашатары бұйра, қара түсті, терісінің түсі де қара, сақал – мұрты баяу өседі. Мұрны жалпақ, бет пішіні сопақша, көздері үлкен, еріндерінің қалыңдығы айқын байқалады.
   
2. 
   Европоидтық нәсіл: Ұзын бойлы, шашы ұзын салалы, әрі ,ашық терісі ақшыл түсті. Олардың бет пішіні сопақша, мұрты мен сақалы тез өскіш, қыр мұрынды, жұқа ерінді болып келеді.
   
3. 
   Монголоидтық нәсіл. Шаштары қатты әрі ұзын салалы, терісінің түсі қоңырқай, сақал мұрты баяу өседі. Көбіне орта бойлы, жалпақ бетті, мұрын пішіні де жалпақ, көздері қысықтау, еріндерінің қалыңдығы орташа болып келеді.
   

Моноцентризмдік тұжырым.

Гректің «monos» «бір» деген мағынаны біліреді.
Латынның «Centrum» «орталық» деген сөзді білдіреді.
Полицентризмдік тұжырым

Гректің «Polys» деген мағынаны біліреді.

Әлеуметтік дарвинизмге байланысты сұрақ беріледі.

1. 
   Матералистік көзқарас деген не?
   
2. 
   Идалистік көзқарас деген не?
   

Нәсілдер	Ерекше белгілері	Таралған жерлері

Сабақ қорытындыланады.

ІҮ. Сабақтағы оқушыларды бағалау.

Ү.Үйге тапсырма: А,Б, С деңгейлік тапсырмаларды орындау.