Сабақтың тақырыбы: Кіріспе. Әдебиет өнердің бір саласы Сабақтың мақсаты

1. Ертегіні оқып, түсінгенін өз сөзімен айту.

2.Жоспар құру, бөлімге бөліп ат қою.
ІІІ. Білім тексеру:

Сұрақ жауап

1.Әдеби ертегілер деген не?

2. Әдеби ертегілердің халық ертегілерінен қандай айырмашылығы бар?

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

1. Мысалдар туралы түсінік.

Мысалда аңдар, құстар хайуанаттар, өсімдіктер, іс–әрекеті, мінезі арқылы адам бойындағы мінді, кемшілікті тұспалдап, әжуа-күлкі етеді. Мысалдар өлең

мен де, қарасөзбен де жазылады. Осындай шағын көлемді, оқиғалы, адамға сабақ болатын тағылымдық шығарманы мысал дейді. Мысалдар еңбексүйгіштік, әділ

дік, адалдық, қарапайымдылық сияқты жақсы қасиеттерді мадақтап, уағыздайды, жағымсыз қылықтарды мысқыл түрінде күлкі ете отырып, одан сақтандырады.

Аллегория деп мысалдарда жануарлар мен жәндіктерге адам істейтін әрекеттерді жасап, көрсетуді атаймыз.

Қазақ әдебиетінде мысал жанры ұлы Абайдан басталады. Ахмет Байтұр

сынұлы, Сәбит Дөнентаев секілді ақындар Абай дәстүрін ілгері оздырды. Бұлар орыстың ұлы мысалшысы И.А. Крыловтың туындыларына қазақтың шапанын жауып, қалпағын кигізді. Сондықтан Абай мен Ахмет мысалдарды аудармадан гөрі қазақтың өз топырағында жаратылған шығарма кейпінде көрінеді.

2. 
   Ахмет Байтұрсынұлы өмірі мен шығармашылығы туралы түсінік.
   

«Егіннің бастары» мысал өлеңін композициялық құрылымы бойынша талдау, мәнерлеп оқу, автордың түйінді сөздерін жаттап, өзіне сай қорытын

ды шығару.

«Өгіз бен бақа»- «Әлін білмеген әлек».

«Егіннің бастары» - «Тәкәппарлық – жаман қасиет».

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

1. 
   Оқулықпен жұмыс.
   

• 
  Мысалдың тұспалдап айту, астарлап білдіру арқылы адам мінездеріне меңзейтінін дәлелдеңдер.
  
• 
  Көрсеқызырлық, мақтаншақтық, әлі келмейтінін істеуге ұрыну жағымсыз мінездерді талқылау.
  
• 
  Әке мен баланың диалогын екі оқушы кезектесіп оқиды.
  
• 
  Мысалдың қорытындысын түсіндіріп айту.
  

1. А. Байтұрсынов өмірі туралы мәлімет жинау, мазмұндау.

2. «Өгіз бен бақа», «Егіннің бастары» мысал өлеңдерін салыстырып, айырмашылықтары мен ұқсастықтары туралы айту.
Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет

2. Сыныбы: 5

3. Күні, айы, жылы:

Сабақтың тақырыбы: А. Байтұрсынов «Өгіз бен бақа»

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: Оқушыларға «Өгіз бен бақа» мысал өлеңі туралы түсінік беру.

2. Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке баулу, елжандылыққа тәрбиелеу.

3. Дамытушылық: оқушыларды ұстаз ұлағатымен таныстыра отырып, шығармашылыққа баулу.

Сабақтың типі: аралас сабақ.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: мәнерлеп оқу, әңгімелеу,талдау.

Сабақтың көрнекілігі: шығармалар жинағы, ақын портреті

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих,география.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1. А. Байтұрсынов өмірі туралы мәлімет жинау, мазмұндау.

2. «Өгіз бен бақа», «Егіннің бастары» мысал өлеңдерін салыстырып, айырмашылықтары мен ұқсастықтары туралы айту.
ІІІ. Білім тексеру:

Сұрақ - жауап

1.Мысал өлеңдер деген не?

2. Мысал өлеңдердің басқа өлеңдерден қандай айырмашылығы бар?

3.Қандай мысал өлеңдерді білесіңдер?
ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру
V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Суретпен жұмыс:

Өгіз бен бақаның суретін көрсету.

• 
  Суретке қарап өгіз бен бақаға сипаттама беру.
  
• 
  Мысалды мәнерлеп оқу.
  
• 
  Мысалдың композициялық құрылымына талдау жасау.
  

1. 
   Өгіздің шөлдеп келіп, су ішуі.
   
2. 
   Көрсеқызар бақа.
   
3. 
   Бақаның қарнын керуі.
   
4. 
   Бақаның жарылып өлуі.
   
5. 
   Әлін білмеген әлек.
   

Сұрақ- жауап

• 
  Бұл мысалдағы кейіпкерлер кімдер?
  
• 
  Мысалдағы негізгі ойды беру үшін ақын қандай әдіс – тәсілдерді пайдаланған? Мысалдан үзінді ала отырып дәлелдеу.
  

2. 
   Оқулықпен жұмыс.
   

• 
  Мысалдың тұспалдап айту, астарлап білдіру арқылы адам мінездеріне меңзейтінін дәлелдеңдер.
  
• 
  Көрсеқызырлық, мақтаншақтық, әлі келмейтінін істеуге ұрыну жағымсыз мінездерді талқылау.
  

1. 
   Ахмет Байтұрсынұлы кім?
   
2. 
   Крылов мысалдарын қай кезеңдерде аударды?
   
3. 
   Ахмет Байтұрсынұлының мысал өлеңдері жинақ болып қай қалада басылып шықты?
   
4. 
   Мысал жанрының басқа жанырлардан өзгешелігі.
   
5. 
   Аллегория деген не?
   
6. 
   Қазақ әдебиетінде мысал жанры қай ақыннан басталады?
   

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

1. М. Өтемісұлының өмірі туралы мәлімет.

Махамбеттің 80 –ге жуық өлеңі бар, мұрасының көбі бізге жетпеген. Оның өлеңдерін шәкірті Қуан жырау жатқа білген екен. Одан Мұрат Мөңкеұлы үйренген. Одан Ығылман Шөреков жаттаған. Бірқатар өлеңдерін жинаған ақын – Шәңгерей Бөкеев.

Ең алғаш Махамбет өлеңдері 1908 жылы Қазан қаласында «Мұрат ақынның Ғамырқазы уғылына айтқаны» деген жинақта жарық көрген. Сонымен қатар күйші, сазгер, домбырашы. Олай дейтініміз - Махамбеттің «Жорық», «Жайық асуы», «Қайран, Нарын» «Исатайдың Ақтабаны – ай», «Кішкентай», «Жұмыр қылыш», « Өттің дүние», «Өкініш», «Қиыл қуғыны»т.б. күйлері бар.

3. 
   Электронды оқулықтан Махамбеттің өскен ортасы, өмірінен мәліметтер беріледі.
   
4. 
   Махамбеттің « Соғыс» өлеңін оқу.
   
5. 
   Хронологиялық кестені пайдаланып, көтерілістің шығу себебі мен оқиғаның болған уақыты жайлы айтылады.
   

Сұрақ -жауап

Өлеңде қандай оқиға суреттеледі?

Өлеңнен Исатайдың сырт бейнесін суреттейтін жерін тауып оқу.

• 
  Өлеңнен Исатайдың ерлік бейнесін суреттейтін жерді тауып, дәптерлеріңе жазыңдар.
  
• 
  Өлеңнен тұрақты тіркестерді тауып, білдіретін мағынасын ашу.
  
• 
  Өлеңдегі эпитет, метафора, теңеу сөздерді тауып талдау.
  
• 
  Өлең шумақтарынан омоним болатын сөздерді табу.
  

1.М.Өтемісұлы өмірі туралы түсінік. 2. «Соғыс» өлеңін жаттау.

1.М.Өтемісұлы өмірі туралы түсінік.

2. «Соғыс» өлеңін жаттау.

ІІІ. Білім тексеру:

Өздерің бұдан бұрын Махамбеттің қандай өлеңін жаттадыңдар?

Сен білетін Махамбет кім?

ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру
V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

1. Топтастыру:

Ел ағасы ержүрек,батыл


Махамбет

Көтеріліс

Шыншыл ақын басшысы

үлкен парасат иесі адал дос

Ақын «Қызғыш құс» өлеңін Исатай өлген соң жазды. Көлінен айырылған құс пен өзін салыстыра отырып, екеуінің басындағы жайға кінәліні іздейді. Ақынның артықшылығы сол – сарыуайымға салынбай, алдағы күнге сенеді.оптемизм басым.

Екі жақты түсініктеме күнделік жазу.

1.М.Өтемісұлы « Қызғыш құс» өлеңін жаттау.

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

1. Ы.Алтынсариннің өмірі мен шығармашылығы туралы мәлімет.

• 
  Ыбырай Алтынсарин – қазақ балалар әдебиетінің атасы.
  
• 
  1841 жылы Қостанай облысында, Затобол ауданында дүниеге келген.
  
• 
  4 жасында әкесі қайтыс болады.
  
• 
  Атасы Балғожа бидің тәрбиесінде өседі
  
• 
  1850 жылы Ыбырай орыс – қазақ мектебіне оқуға түседі. Оны жеті жылда жақсы бағалармен бітіреді.
  
• 
  1864 жылы Ыбырай қазақ балаларына арнап мектеп ашады.
  
• 
  Ыбырайдың «Өзен», «Дүние қалай етсең табылады?» т.б. өлеңдері бар.
  

*Сұрақ - жауап

Өзеннің табиғаттағы, адам өміріндегі атқарар жүгін ақын қалай көрсеткен?

Өлеңде қандай көркемдегіш сөз және сөз тіркестерін қолданған?

Өлеңнің буын өлшемін және ұйқас түрін анықтаңдар

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

Өздік жұмыс:

• 
  Өздерің көрген, шомылған өзенді туралы әңгімелеу және олардың адамның қандай игілігіне жарап жатқанын жазу.
  
• 
  Өлең жолдарынан бейнелі сөздер мен теңеулерді тауып жазу.
  

Өксіген – шөлдеген мағынасында.

Қынарда – жағасында, маңында.

Жай – орын, қоныс.

Жанабында – жанында, маңында.

VІІІ.Сабақты қорыту:

1.Бағалау

2.Үй тапсырмасын беру

1.Ы.Алтынсариннің өмірі туралы мәлімет жинау, жазу.

2. «Өзен» өлеңін жаттау.
Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет

2. Сыныбы: 5

3. Күні, айы, жылы:

Сабақтың тақырыбы: Ы.Алтынсарин «Дүние қалай етсең табылады?» атты әңгімесі

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: Оқушыларды Ыбырай Алтынсариннің «Дүние қалай етсең табылады » өлеңі туралы түсінік беру, әңгіменің идеялық мазмұнына талдау, оқушыларға ойландыратын сауал бере отырып, пікірін тыңдау, қорытынды жасау.

2. Тәрбиелік: оқушыларды еңбексүйгіштікке, мамандық таңдай білуге, ізгілікке баулу, елжандылыққа тәрбиелеу.

3. Дамытушылық: оқушылардың білімдік танымын , шығармашылық қабілетін, тілдік қорын, ізденістерін арттыру.

Сабақтың типі: жаңа сабақ.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: мәнерлеп оқу, әңгімелеу,талдау.

Сабақтың көрнекілігі: Ы.Алтынсариннің шығармалар топтамасы, портреті, еңбек туралы нақыл сөздер.

Пәнаралық байланыс: тіл, экология, еңбек..

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1.Ы.Алтынсариннің өмірі туралы мәлімет жинау, жазу.

2. «Өзен» өлеңін жаттау.

ІІІ. Білім тексеру:

«Топтастыру» стратегиясы.

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

* «Дүние қалай етсең табылады?» әңгімесін мәнерлеп оқу.

• 
  Магнитофоннан әңгіменің қысқаша мазмұнын тыңдату.
  
• 
  Сөздікпен жұмыс
  

• 
  Мәтіннен көнерген сөздерді табу: купец, реуішті.
  

1.Әңгіменің мазмұнына зер салып оқыңдар.

2.Еңбек етуден ерінген адам қандай болатынын аңғарту.

3.Қайыршы Антонға бейтаныс кісінің ақылы қалай әсер етті?

4.Антон бұл сөзден қандай қорытынды шығарды? Мәтіннен тауып оқыңдар.

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

1. 
   Венн диаграммасы:
   

2. 
   Кітаппен жұмыс: рөлдерге бөліп оқу.
   

1. 
   Автор сөзі:
   
2. 
   Француз жұртының білімді адамының сөзі:
   
3. 
   Бейтаныс адамның сөзі:
   
4. 
   Антонның сөзі:
   

3. 
   Қорытынды: «Екі бетті күнделік» стратегиясы.
   

1.«Байлықтың көзі еңбекте» тақырыбында шағын шығарма жазу.

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру
V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

1.Оқушылардың назарын тақтадағы тірек – сызбаға аудару.

А.Құнанбайұлы


поэзиясы

прозасы



өлеңдер

поэмалар




қарасөздер

2.Абай Құнанбайұлының өмірі мен шығармашылығы туралы мәлімет беру.

Ұлы жазушы М.Әуезов Абай шығармашылығын алғаш зерттеп жүрген кезінде: «Абайдың істеп кеткен қызметі-әдебиетімізге асыл іргетас. Бұл асыл іргенің үсті

Абай (Ибраһим) Құнанбаев 1845 жылы Шығыс Қазақстан облысындағы (бұрын

ғы Семей облысындағы) Шыңғыс тауында дүниеге келген.

Абайдың әкесі тілге шешен, ақылға бай, әділ ел басқарып, жұртына жақсылық жасаған адам болыпты. Сол кездің өзінде жол бейнетін тартып, қажылық жолына тартып, Меккеге барған. Онда қажылыққа барған қазақтар үшін қонақ үй салдыр

ған. Меккеден келген соң, ел басқаруды қойып, Қарқаралыда мешіт салдырып, мұсылманшылық жолын ұстаған. Абайдың «Арғы атасы қажы еді» атты өлеңін

дегі әкесі Құнанбай туралы айтылған сөзін оқып көрелік.

Құнанбай қажы туралы Абайдан артық ешкім айта алмас. Біздің білетініміз: Абайдың ақылды әкеден алған тәлімі, тәрбиесінің көп болғандығы.

Абай өлеңді бала кезінен-ақ сүйді. Әжесі Зере мен анасы Ұлжаннан көптеген әңгімелерді, естеліктерді, ертегі, жырларды тыңдап өсті. Оқу дегенде, Абай не бары үш жыл мұсылманша, үш ай орысша оқыды.