Сарбонна-Қазақстан институты
жүктеу/скачать 58,93 Kb.
|
Асан А.Е РК1
- Бұл бет үшін навигация:
- 2.1-кесте.
| Көлеңкелі экономика – бұл мемлекетке салық төлеуден жал- таратын жəне заңсыз түрде пайда табуды көздейтін экономика- лық қызмет. Ғалымдар көлеңкелі экономиканың элементтеріне мыналарды жатқызады:
Заңсыз жүргізілетін қызмет түрлері – есірткі бизнесі, қару-жарақ саудасы, жезөкшелікпен айналысу, т.б. Табыс табатын жұмыссыздар – жұмыссыз болып тірке- ліп, мемлекеттен жұмыссыздыққа байланысты түрлі жəрдемақы алатындар. Олардың табыс көздері болғандықтан, жəрдемақы алуға құқықтары жоқ. Қосымша жұмыс істейтіндер, мұндай əрекетке баратын- дар қосалқы қызмет орнында салық төлемейді. Қолма-қол ақша немесе затпен төлеу. Кейбір жалданып жұмыс істейтіндер жұмыс уақытында қолма-қол ақшаға жеке мəмілелер жасайды (көпшілік жағдайда олар жалгердің құрал- жабдықтарын жеке мүддесіне пайдаланады) немесе пара алу. Алдау қызметі – табысты заңсыз түрде иемдену: мате- риалдық байлықты ұрлау, тұтынушылармен дұрыс есеп айырыс- пау, тауарды дұрыс жеткізбеу. Заңсыз іскерлік шығындар – қосымша жеке шығындардың іскерлік шығындар ретінде рəсімделуі. Сыбайлас жемқорлық пен қызмет бабын асыра пайдалану əрекеттері. Көлеңкелі экономика ауқымын жəне оның аясындағы табыс көлемін анықтау өте қиын, алайда сарапшылардың бағалауынша ЖҰӨ-гі оның үлесі шамамен АҚШ-та – 8-14%, Англияда – 6-8%, Франция мен Канадада – 5-8%, Швеция мен Норвегияда – 6-17%, Италияда – 30%-ды құрайды. Шетелдік мамандардың бағалауынша, бұрынғы КСРО-ның «жасырын экономикасы» дүниежүзіндегі дамыған 20 елдің қа- тарына кірген. Олардың есептеуінше, ЖҰӨ-нің 5-7%-ы «кө- леңкелі» секторда өндірілген. Көлеңкелі экономиканың мұндай ауқымы мемлекеттік меншіктің монополиялық үстемдігіне бай- ланысты болған. Көлеңкелі экономиканы бақылау жəне есептеу мүмкін болма- са да, оның бар екенін анықтаудың қарапайым екі əдісін бөліп көрсетуге болады: Егер ұлттық деңгейде шығындар табыстан артса, онда шы- ғындар мен табыстар арасындағы айырмашылық арқылы. Өте ірі ақша белгілеріне сұраныстың өсуі. Қазақстан Республикасында көлеңкелі экономиканың қазіргі экономикада мынадай элементтері орын алып отыр: жасырын меншік түрлері мен негізгі тəсілдері көптен бері қалыптасқан жалған экономика субъектілерінің əрекет етуі. Олармен күресу шараларын арнайы құқық сақтау органдары жүргізеді. Отан- дық ғалымдар көлеңкелі экономикамен күресудің бірден-бір тəсілі болашақта жаппай электрондық ақша жүйесіне көшу деп санайды. Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің жедел де- ректері бойынша 2010 жылы ЖІӨ-нің көлемі ағымдық баға- лармен есептегенде 21 513 473, 3 млн. теңгені құрады жəне ол 2009 жылмен салыстырғанда, салыстырмалы бағалармен есепте- генде 7,0%-ға өсті. Ал биыл 2011 жылдың бірінші кварталында ЖІӨ өткен жылдың бірінші кварталымен салыстырғанда 7,0%-ға өсті. 2010 жылы тауарлар өндірісі мен қызмет көрсетулердің ЖІӨ-гі үлестері сəйкесінше 44,2% жəне 52,8% болды. 2009-2010 жылдардағы ЖІӨ-нің экономикалық қызмет түрлері бойынша құрылымы туралы толығырақ мəліметтерді төмендегі кестеден көруге болады.
жүктеу/скачать 58,93 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||