Сондай-ақ Қазақстан ономастикасыны ң тарихи-әлеумөттік мәселелері қарастырылады. Кітап қалың оқырман қауымға арналған
жүктеу/скачать 5,42 Mb. Pdf көрінісі
|
myrzakhmetov m kazak kalai orystandyryldy
- Бұл бет үшін навигация:
- Мекемтас Мырзахметұлы «Қазақ қалай орыстандырылды»
| Су басынан тунар болар!
баршылық. Бірақ қазақ мектебінің есігін айқара ашу- ға мүмкіндігі болмай діңкесін қүртып отыр! Аралас мектеп мәселесі - Қазақстан тәуелсіздік алып, өз алдына түтінін түтетіп отырған бүгінгі заманда азаюдың орнына артып, үдере даму жолын- да тұрғаны бізді таңғалдырады. Өшудің орнына өрши түсуіне не себеп болды деген сұрақ көлде- нең қойылып отыр. Неге? 1991 жылы егемендік алған Қазақстанда 8881 балабақша болса, соның 2233-і - қазақша, 3501-і - аралас балабақша. Яғни қазақ тілдісі 25%-ға әрең жетіп тұр. Қазір де осы көрсеткіштен аса алмай тұрмыз. Ап, Қазақстанда аралас мектептің саны 2007 жылдың өзінде азаюдың орнына 2068 мектепке же тіп көбейіп отыруы - осының айғағы десе болғандай. Патша миссионерлері армандап, қиялдаған ара- лас мектептің мұншалықты көбеюі біздің тәуелсіз елімізде жүзеге асып отыруы - түсініксіз жағдай. Бұл жағдайды кімдер орнықтырып, сақтап отыр? Менің пікірімше, қазақ тілінің мемлекеттік тіл деген мәртебе алуына байланысты аралас мектеп мәселесі баспасөз бетінде жиі сөз бола бастауында заңдылық бар. Өйткені аралас мектеп пен аралас балабақша атаулының бәрінде де тілдік сөйлеу орта- сында орыс тілі үстемдік етіп отырғаны күмән тудыр- майды. Оны ешкім де терістей алмайды. Коммунис- тік партияның өзі қол жеткізе алмаған мұншалықты қаптаған аралас мектепке тәуелсіз Қазақстан мем- лекеті кезінде қол жетуінің сыры қайда жатыр? Таза орыс мектептерінің өзінде қазақ балаларының құрамы мол. Ал аралас мектептерде қазақша, орыс- ша оқитын балалардың бәрі де сөйлеу ортасы орыс Мекемтас Мырзахметұлы «Қазақ қалай орыстандырылды?» тілді болған соң, әрине, орыс тілінде сейлемей түра алмайды. Одан арылудың орнына, Ресей отаршыл- дары мен коммунистердің бүркемеленген орыстан- дыру, бір тілде сөйлету саясатын езіміз білек сыба на жүзеге асырып жатқанымыз қай заңдылыққа сияды? Дана халқы м ы зды ң «Су басынан түнады» дейтін өмір тәжірибесінен түйген ғажап сөзі бар. Осы тұрғыдан қарасақ, заманның ағымымен ерік сіз лайланған ана тілімізді бастапқы табиғи мөлдір судай қалпына түсіру үшін шешуші әрекетті балабақша мен мектептердегі тіл мәселесінен бастау, яғни сөйлеу ортасын қазақыландырудан бастау - ең басты шешуші мәселеге айналып отырғанын сана лы түрде үғынатын, үғына отырып батыл әрекет ететін уақытқа жеттік емес пе? Оған кім қолбайлау жасай алады? Ешкім де! Біз қазіргі кезеңце тілі жағынан тұнығы лайланған ересектер мен егде адамдарға, сүйегі қатып кеткен қызметкерлерге мемлекеттік тілді меңгертеміз деп арпалысып жатуымыз дұрыс емес. Мұны бейне- леп айқанда, суды ортасынан, төменгі ағысынан тұндыруға күш салып арамтер болып жатудың жөні бар ма? Қашан олар мемлекеттік тілді меңгеріп, еркін түрде сөйлегенше, олардың өздері де жасы ұлғайып, зейнеткерлікке шығып кетеді. Яғни сөйлеу тілі лайланған қауымға еріксіз тіл үйретіп, күшіміз бен қаражатымызды бостан-босқа суға ағызып, мем- лекет қаражатын құр далаға шашып жатырмыз. Аралас балабақша мен аралас мектепке қарсы күресті 1992 жылы бірден бастап жібергенімізде, қазіргі 16 жасқа толған бозбалалар мен бойжет- |