Сондай-ақ Қазақстан ономастикасыны ң тарихи-әлеумөттік мәселелері қарастырылады. Кітап қалың оқырман қауымға арналған
жүктеу/скачать 5,42 Mb. Pdf көрінісі
|
myrzakhmetov m kazak kalai orystandyryldy
- Бұл бет үшін навигация:
- Әскерін үйрөттірді он жыл
- Сол жұрттар бекіністерін
- Мекемтас Мырзахметұлы «Қазақ қалай орыстандырылды»
| Сана қалай орыстандырылды?
сұмдық қанды қол саясаттың ызғарлы табын, екі империяның езара дипломатиялық жолмен де, тіп- ті, көрер көзге де жасаған қимыл әрекетімен жүргізіп отырған отаршылдық саясатының түпкі мақсатын халқының бозторғайы болып шырылдаған ақын- жыраулары да, саяси тізгін ұстаған билері де білді, ерте сезінді. Мұны ақтабан шұбырынды заманын өз басынан өткізген Қожаберген жыраудың «Елім-ай» дастанын оқыған әрбір саналы адам танып біле алады. Қазақтан көмек сұрап естек, татар, Шошынып дәу мылтықтан қатты састы... Алтын, күміс, мал беріп аямай-ақ, Көршілес екі елден білгір жалдап, Сыбан Рабтан ден қойып өнерпазға, Әскерін үйрөттірді он жыл қамдап. Болмаса қалмаққа өнер қайдан келсін, Тетігін дәу мылтықтың қайдан білсін... Қырғызып қазақтарды ойраттарға Сол жұрттар бекіністерін салып жатты... Мылтығын көрші елдер сатпаған соң, Қатынас арадағы тоқтаған соң, Сенделді хандар, билер ақыл таппай Кенеттен дұшпан жұрты таптаған соң. (Қожаберген жырау, 1663-1763, «Елім-ай», Мәдениет және тұрмыс, 1989, №6, 7-бет). XVIII ғасырдағы қазақ, қалмақ арасындағы ұзақ жылдарға созылған қанды шайқастар кезінде қазақ халқының үштен екісі қырғын тапса, қалмақтар мүл- де жер бетінен жойылып, тәуелсіз мемлекетінен айырылып қалды. Жоңғар қалмақтарын қазақтар өз жерінен қуып шыққан соң, кеше қалмақтарға болы- Мекемтас Мырзахметұлы «Қазақ қалай орыстандырылды?» сып, қару-жарағын бөлісіп беріп көмектескен қытай империясы енді келіп езі жеңіліс тапқан қалмақты еңбектеген баласынан еңкейген қартына шейін жусатып салуы - нағыз саналы түрде, жоспармен жүргізген геноцидтік саясаттың өзі болып шықты. Мұндағы басты саяси мақсат - жерді қалмақтардан тазартып, жер үшін отанын тастап келген отаршыл келімсектерді орналастыру деген екі империяның да көздеген өзекті мүддесінен туындап жатты. Ресей империясы езінің отаршылдық мақсатын жүзеге асыруда Еділ-Ж айық бойындағы Аюке хан бастаған қалмақтар тобын Қырым, Азов, Астра- хан, Ноғай хандығы мен башқұрт пен қазаққа айдап салып, тіпті, керек болса, Дон казактарын да жуа- сытып алуға пайдаланудан тартынбады. Енді қалмақтардың қажеті азая бастаған соң, оларды шоқындырып орыстандыру арқылы ассимиляцияға түсіріп, өзара ру таласын қоздырып, тұншықтыру тәсілімен тұтас бір халықтың түбіне жеткеніне тарих куә. Жалпы Ресей империясының ұсақ ұлттарды отарлау тарихына назар аударсақ, бірде-бір халық- тың жақсылық көрмегені, керісінше көбі ассими- ляцияға ұшырап жұтылып кеткені талассыз шындық болатын. Қалмақтың кінәсі - өз тәуелсіздігі мен азаттық-қа ұмтылуында жатты. Қазақ пен қалмақты бір-біріне айдап салу сая- сатын ұстанған екі империяның екі халықты да әлсіретіп, оларды саяси күш ретінде тарих сахына- сынан шығарудан басқа мақсаты жоқ болатын. Екі халық екі империяның айдап салу саясатымен бірін- бірі надандықпен аяусыз қырып әбден әлсіреген соң, екеуі екі жақтан ақырын жылжып қазақ жеріне |