Байланысты: Сборник конф Фараби Әлемі 2023 химфак-печать
ҚАНЫҚПАҒАН КАРБОН ҚЫШҚЫЛДАРЫНЫҢ КҮРДЕЛІ ЭФИРЛЕРІ НЕГІЗІНДЕ ЖАҢА АМИН ТУЫНДЫЛАРЫНЫҢ СИНТЕЗІ Аманқос Л.А. Ғылыми жетекшісі: х.ғ.к., қауым. профессор Дюсебаева М.Ә. әл - Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті laura.amankos@mail.ru Құрамында азот бар гетероциклдер, әсіресе көптеген табиғи биологиялық белсенді
қосылыстардың құрамдас бөлігі болып табылатын пиперидин туындылары биологиялық
белсенділіктің кең спектріне ие.
Азотты гетероциклдер химиясының перспективті бағыттарының бірі-пиперидин,
триазол, тиадиазол циклдерінің синтезі және түрленуін зерттеу болып табылады.Тиімді
анальгетикалық және анестетикалық препараттар, антиспазмодиктер, жүрек-қан тамырлары
ауруларын емдеуге арналған құралдар, антихолинергиктер, туберкулезге қарсы препараттар
– бұл гетероциклді қатардағы қосылыстардың фармакологиялық белсенділігінің толық тізімі
емес. Өсімдіктерді тиімді және экологиялық зиянсыз ретінде қорғау мен қоректендірудің
жаңа химиялық құралдарын табу және құру да маңызды.
Жұмыстың негізгі мақсаты: аминокарбон қышқылы эфирінің синтезі және оның
гидразидке айналуы.
Аминокарбон қышқылының күрделі эфирін алу үшін біз Михаэль реакциясын
жүргіздік: α,β-қанықпаған карбонил қосылысына карбанионның немесе басқа нуклеофильді
агенттің нуклеофильді қосылуы. Бұл C-C байланыстарын жасаудың ең жақсы әдістерінің
бірі. Қазіргі уақытта бұл реакцияның көптеген модификациялары бар. Нуклеофильді агент
ретінде 3-метилпиперидин, α,β-қанықпаған карбонил қосылысы, метилметакрилат
пайдаланылды. Реакция катализаторсыз абсолютті спиртте, сонымен қатар катализатордың
қатысуымен жүргізілді. Катализатор ретінде кристалдық йод пайдаланылды. Реакцияны
катализаторсыз жүргізгенде процестің шығымы 25%, ал катализатор қатысында 87% болды.
Содан кейін, біз 2-метил-3-(3-метилпиперидин-1-ил) пропан қышқылының гидразидін
синтездедік және оны одан әрі гидразонға айналдырдық. Реакция абсолютті этил спирті
ортасында екі сағат бойы араластырылған кезде (t=50-60̊) жүргізілді. Әрі қарай, ЖҚХ
көмегімен реакция барысын бақыладым. Өнімнің өнімділігі 80 % құрады.
Аминокарбон қышқылының гидразид туындыларының потенциалды биологиялық
белсенділігінің жоғары химиялық белсенділігін ескере отырып, біз жаңа бис-гетероциклді
қосылыстарды, атап айтқанда триазолдарды, тиадиазолдарды синтездеуді жоспарлап
отырмыз.
«Фараби Әлемі» атты студенттер мен жас ғалымдардың халықаралық конференциясы
35