Байланысты: Сборник конф Фараби Әлемі 2023 химфак-печать
ӨСІМДІКТЕРДІ БҮРКУ ҮШІН ЖАБЫСҚЫШТЫ АЛУ Аныкбаева С.К. Ғылыми жетекшісі: х.ғ.к., аға оқытушы Берганаева Г.Е. әл - Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті saltanat.anykbayeva@mail.ru Жабысқақ
(прилипатель)
–
бұл
фунгицидтерді,
инсектицидтерді
немесе
тыңайтқыштарды белсенді заттардың сіңуіне мүмкіндік беретін өсімдік жапырақтарында
ұзағырақ ұстауға болатын арнайы қабат (пленка). Сонымен қатар, ол пестицидтердің
тұқымдарға немесе өсімдіктердің әртүрлі бөліктеріне ену қабілетін арттырады. Жабысқақ
затпен дұрыс өңдеген кезде, қатты жаңбыр кезінде де арнайы дәрілік қабат толығымен
жуылмайды. Көбінесе жабысқақ заттар БАЗ (беттік активті заттар) деп аталады.
Жабысқақ құрамына кіретін беттік белсенді заттар – бұл амфифильді құрылымы бар
химиялық қосылыстар (яғни, олар бір жағынан гидрофильді, ал екінші жағынан
гидрофобты). Бұл жағдайда бұл заттар басқа химиялық элементтерді де сақтай алады. Дәл
осы принцип бойынша агрохимикаттар өсімдіктердің бетіне "жабысады". Нәтижесінде
химиялық белсенді заттар ұзақ уақыт бойы дақылдар мен патогендік организмдерге әсер ету
мүмкіндігіне ие болды, соның арқасында қымбат пестицидтер немесе басқа қолданылатын
препараттар нақты үнемделеді.
Құрамында белсенді химиялық элементтер бар ерітінді арқасында жабысқақ
тамшыларға жиналмайды, өсімдіктерге біркелкі таралады, нәтижесінде оларға зиян келтіру
қаупі айтарлықтай төмендейді. Бұл әсіресе ыстық, шуақты ауа-райында, пестицидтердегі
агрессивті заттардың жапырақтары мен сабақтарына зақым келтіру қаупі едәуір артқан кезде
байқалады. Сонымен қатар, құрғақ маусымда өңделген өсімдіктерде ылғалдың булануы
азаяды.
Қазіргі уақытта жабысқақ пестицидтердің барлық дерлік түрлерінің бөлігі болып
табылады. Дегенмен, алқаптар мен бақтардың иелері көбінесе өсімдіктерді қорғау
құралдарын және жапырақты тыңайтқыштарды өздері дайындайды, сондықтан олар қол
жетімді беттік белсенді заттарға мұқтаж.
Ұсынылып отырған жұмыста жабысқақты алу үшін зерттеу нысана ретінде
карбоксиметилцеллюлоза (КМЦ) және экологиялық таза сұлы қауызы алынды. Зертханалық
жағдайда олардың адгезивті қасиеттері және биожетімділігі анықталды. Эталонды препарат
ретінде биолипостим алынды. Бұл органикалық және экологиялық егіншілікте кеңінен
қолданылатын препарат. Сонымен қатар, аталған қосылыстар негізінде композиция жасалып,
оның биологиялық активтілігі зерттелді.