Тараз мемлекеттік педагогикалық институтының хабаршысы ғылыми-педагогикалық журнал вестник таразского государственного педагогического института научно-педагогический журнал

2.Қазақтың тәлімдік ой-пікір антологиясы. – А.: Рауан., 1994

3.Ұзақбаева С. .Тамыры терең тәрбие. - А.: Білім., 1995
Аннотация. В данной статье рассматривается о воспитание школы сегодняшнего времени новейшие воззренья а также качество учеников, их нее развития на патриотическое чувства и формирование характера на способ совершенствование.

Annotation. This article discusses about the education of today's school-time views of the newest and also the quality of students it their patriotic feelings on the development and character formation by way of improvement.

УДК 37.061.364

ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ПРИЕМЫ ПРОФИЛАКТИКИ

НАРКОМАНИИ СРЕДИ ПОДРОСТКОВ
Р.Б. Жарлыкапова, М. Айдарова

Таразский государственный педагогический институт, г. Тараз
Тема наркотиков в Казахстане сегодня обсуждается и анализируется очень активно, предметом рассмотрения в подавляющем большинстве случаев является наркомания – болезнь, выражающаяся в физической или психической зависимости человека от наркотических средств. Наркотизм – потребление некоторой частью населения наркотических или токсических веществ.

Под наркоманией понимается социально-обусловленная болезнь, характеризующаяся непреодолимым влечением к наркотикам, вызывающим в малых дозах эйфорию, а в больших дозах оглушение и наркотический сон [1, с.109].

Согласно существующим научным традициям, наркотизм рассматривается как один из видов девиантного отклоняющегося от принятых социальных норм поведения. Вопросы касающиеся проблемам наркомании среди подростков сегодня стоят достаточно остро, наркотизация угрожает национальным интересам Казахстана. Это должны всегда учитывать те, кто так или иначе вовлечен в борьбу с наркоманией.

Проблема наркомании в Казахстане была и остается актуальной уже долгие годы. И, несмотря на все агитационные мероприятия вроде «Молодежь против наркотиков», наркозависимых не становится намного меньше. Между тем согласно официальной статистике, в 2012 году в Казахстане было зарегистрировано около 10 тыс. лиц, употребляющих наркотики. Сегодня же, по данным экспертных организаций, число потребителей наркотических и психотропных веществ составляет порядка 50 тыс. человек. Таким образом, в последнее время количество лиц, злоупотребляющих наркотическими средствами и психотропными веществами, увеличилось почти в 5 раз.

Это проблема не только медицинская, но и правовая, социологическая, экономическая. Она является типично междисциплинарной проблемой, решение которой, на наш взгляд, должно искаться, прежде всего, в рамках социологии.

С целью предотвращения употребления наркотиков в образовательных учреждениях и учреждениях дополнительного образования можно проводить профилактические работы [2,с.96].

Педагогическая профилактика, предусматривает следующие формы.

Во- первых, профилактика должна быть направлена на предупреждение приобщения к употреблению наркотических веществ, вызывающих болезненную зависимость. Ввиду опасности формирования зависимости даже после однократного приема наркотических веществ (особенно у детей и подростков), первичная профилактика приобретает приоритетное значение. При этом важно отметить, что, согласно современному пониманию природы наркотической зависимости, «воротами» приобщения к наркотикам является употребление алкоголя и курение. Поэтому ведение профилактической работы должно начинаться с профилактики употребления алкоголя и табака [3,с.25]

В самом начале проведения профилактики химической зависимости необходимо выяснить степень информированности о наркотиках у подростков в группе, с которой проводится работа. Для этого можно использовать анкетирование с помощью специальных опросников и скрининг-тестов. Степень информированности подростков можно выявить и в процессе свободной беседы. Взгляды молодежи на злоупотребление психоактивными веществами и его профилактику заслуживают особого внимания. Говоря о профилактической работе с учащимися образовательных учреждений можно выделить следующие направления: общая воспитательная работа с детьми и подростками; коррекционная работа с детьми и подростками группы риска; работа с детьми и подростками, имеющими опыт использования наркогенных веществ.

Любая педагогически-профилактическая программа или проект должны включать в себя определенные виды деятельности по каждому из следующих направлений:

- распространение информации о причинах, формах и последствиях потребления наркотических средств;

- формирование у подростков навыков анализа и критической оценки информации, получаемой о наркотиках, умение принимать правильное решение;

- предоставление альтернативы наркотизации;

- коррекция социально-психологических особенностей личности;

- целевая работа с группой риска (определение групп риска и оказание адекватной помощи в преодолении проблем, ведущих к появлению тяги к наркотикам);

- тесное взаимодействие с организациями и структурами, проводящими профилактическую работу.

Общая логика построения профилактической программы требует, прежде всего, формирования в педагогическом коллективе ценностно-смыслового единства по отношению к проблеме наркотиков. С этой целью администрации в общеобразовательных учреждениях необходимо организовать проведение среди педагогического коллектива специальных семинаров по проблемам наркоманий. Кроме этого из числа специалистов, работающих в образовательном учреждении должна быть создана группа, активно действующая в рамках проводимой профилактической работы, координирующая ее и оценивающая эффективность проводимых мероприятий. Участники этой группы должны пройти специальную подготовку. Подготовка специалистов к ведению профилактической работы должна быть направлена на решение двух групп задач: воспитательных (осознание педагогами личной ответственности за здоровье и безопасность воспитанников, формирование готовности к непосредственному участию в процессе педагогической профилактики) и образовательных (формирование представления о различных аспектах наркотизма несовершеннолетних). Нужно проводить психологические беседы с учащимися, проводить мероприятия посвещенные к проблемам наркомании , например «Молодежь против наркомании», «Мы за здоровый образ жизни».
Программы профилактики наркомании в общеобразовательных учреждениях

Структурные компоненты программы	Содержание работы
1.Работа со школьной средой	- общее признание правил и норм неприятия наркотиков; - чувствительность к сигналам опасности; - образование и информация; - тренинги активного отрицания; - убеждение в доступности помощи; - выявление «групп риска».
2.Работа с несовершеннолетними группы риска	- разработка индивидуальных программ помощи в зависимости от факторов риска; - оказание помощи в преодолении проблем.
3.Работа с несовершеннолетними, употребляющими наркотические вещества	- создание мотивации для обращения за помощью к специалистам; - адресная помощь наркозависимым несовершеннолетним; - помощь в семье в решении проблем, связанных с наркозависимостью несовершеннолетнего; - создание благоприятных условий для несовершеннолетних, прошедших реабилитацию.

Работа с семьей является важной составляющей системы профилактики подростковой наркомании. Она должна осуществляться во взаимодействии с социальными службами в нескольких формах: индивидуальная работа с членами проблемных семей; работа с семьей в целом; специальные родительские группы; работа с массовой родительской аудиторией.

Для того чтобы родители смогли сами заниматься профилактикой наркомании в семье, в первую очередь, нужно иметь знания о наркотиках. Также важно то, как родители подходят к вопросу профилактики наркомании, как говорят со своими детьми о наркотиках. Лучший подход в профилактике наркомании в семье заключается в том, что родители задают детям вопросы о наркотиках, выслушивают ответы, а затем предоставляют правдивую информацию. Очень важный момент для родителей - это просто слушать ответы ребенка, не прерывая их. В рамках профилактики наркомании в семье должны рассказать всю правду о наркотиках, не приукрашивая, не сгущая краски, не пугая. Смысл состоит в том, чтобы дать ребенку правильную точную информацию о наркотиках, чтобы он сам мог принимать обоснованные решения по своим собственным выводам о вреде наркотиков.

Опыт профилактики наркомании среди детей и подростков показал, что, когда дети получают точную информацию о наркотиках, их отношение к ним меняется, и они принимают свои собственные решения, основанные не на страхе или запрете, а на здравом смысле, решения не употреблять и не пробовать наркотики.

Таким образом, проблемы организации наркопрофилактики в учреждения начального и среднего профессионального образования связаны с недостаточной квалификацией кадров в области наркопрофилактики, дефицитом врачей - наркологов, психиатров, закрепленных за учреждениями; недостатком инспекторов подразделений по делам несовершеннолетних; частой сменой педагогических кадров, отсутствием единого банка данных по наркоситуации, недостатком молодежных центров психолого-социальной помощи Органы управления образованием и образовательные учреждения испытывают недостаток необходимой информации, финансовых и кадровых ресурсов для организации полноценной профилактической работы. Недостаточно специалистов, занятых междисциплинарными, отвечающие современным требованиям науки и практики исследованиями, способных разрабатывать и внедрять обучающие программы, совершенствовать нормативное и методическое обеспечение, проводить квалификационную подготовку кадров в области профилактики наркотизации среди подростков.

2.Наркомания. Методические рекомендации по преодолению наркозвисимости / Под ред. А.Н. Гаранского. - М. - СПб., 2000.

3.Предупреждение подростковой и юношеской наркомании / Под ред. С.В.Березина, К.С. Лисецкого, И.Б. Орешниковой. - М., 2000.
Аннотация. Мақалада Қазақстанда нашақорлықтың, осы мәселенің шешу жолының мәселелері қарастырылған. Жасөспірімдер арадасында нашақорлықпен күрестің алдын алу шаралары және педагогикалық шешу жолдары келтірілген.

Annotation. The problems of drug addiction in Kazakhstan, way of decision of these problems are examined in this article, pedagogical receptions of prophylaxis and measure of fight against drug addiction among teenagers.

ӘОЖ 940.1

Қ 53

ТӘУЕЛСІЗДІК ЖӘНЕ ЖАҢА ҰРПАҚ ТӘРБИЕСІ
М.И. Қобландина

№40 гимназия, Тараз қ.

Сол кездегі кеңестік жүйенің кейбір идеологтары айтып дәлелдеуге тырысқандай, бұл маскүнемдер мен нашақорлардың басын қосып, бірігіп жасаған ақымақшылық, есерлік, даңғаза іс-әрекеттер емес еді. Тарих талабы алып келген, заманы тудырған заңдылық еді. Осы тарихи замана талабының сынын қаймықпай көтерген халқымыздың аяулы қыз-жігіттері болатын. Бұл біз үшін зор мақтаныш сезімін тудырады.

Тәуелсіздік тарихының жаңа замандағы жарқын беттері осылайша жазылды. Сан ғасырлар бойы небір қасіретті бастан кешсе де, ақын Ж.Молдағалиев жырлағандай, мың өліп, мың тірілсе де мойымаған қазақ халқы ұрпағының бас бостандығы, тәуелсіздігі үшін жан аямай күресті. Осы жолда ұлтымыздың аяулы тұлғалары, қайтпас қайсар батырлары жанын қиды. Әрине, олар бұл күнге жете алмаса да, өздерінің күрескерлік рухын, асқақ арманын болашақ ұрпақ жүрегіне жалғап, алдағы күнге үміт артты. Міне, сол ата-бабаларымыздың ғасырлар бойы көксеген арманы, аяулы мұратына ХХ ғасырдың соңына қарай қолымыз жетті десек, сол ақтүйенің қарны жарылған ақжарылқап арманның жүзеге асқанына да бүгінде 22 жыл толып отыр. 22 жыл – тарих үшін қас-қағымдай ғана уақыт болғанымен, тәуелсіз Қазақ елі үшін ғасырдың жүгін арқалаған кезең болды. Иә, небәрі 22 жыл ішінде қазақ халқы бұрын – соңды көз көріп, құлақ естімеген жетістіктерге жетті. Әрине, оның бәрі бізге оп-оңай келе салған жоқ. Тарихтың таңғажайып сыйы – тәуелсіздікті баянды етуді басты мақсат санаған қазақстандықтардың еңбегінің, маңдай терінің арқасында ерен қиындық еңсерілді.

Еліміздің саяси өмірі жаңартылып, түбегейлі өзгерістер жасалды. Экономикамыз нарықтық жолға түсті. Халықтың әл-ауқаты жаңа деңгейге көтерілді, әлеуметтік салада жаңа асулар бағындырылды. Мемлекеттік шекарамыз айқындалып, елдің тұтастығы, жердің бүтіндігі қамтамасыз етілді. Елбасының көрегендігі мен ерік- жігерінің нәтижесінде Қазақстан әлемде тұңғыш рет ядролық қарудан бас тартып, Семей сынақ полигонын жабуы бүкіл дүние жүзінің назарын өзіне аударды. Осы бір батыл қадамның нәтижесінде мемлекетіміз тәуелсіздігінің қауіпсіздігіне әлемнің іргелі мемлекеттері кепілдік берді. Әлем елдерімен терезесі тең тәуелсіз мемлекет құрып, ата-бабаларымыздың ғасырлар бойғы ұлы арманы мен мақсаты орындалды.

Сонымен қатар Президентіміз талантты жастарды «Болашақ» бағдарламасы бойынша шетелдерде оқытуға жол ашты. «Мәдени мұра», «Жасыл ел», «Үш тұғырлы тіл» бағдарламаларын жүзеге асырды. Осының барлығы Елбасымыз Н.Назарбаевтың арқасында келген абырой. «Бүгінде әлем бес, әрі кеткенде алты ықпалды саясаткерді біледі, Нұрсұлтан Назарбаев солардың арасында», деп сақа саясаткер Маргарет Тетчэр тегін айтқан жоқ.

Еуразия кіндігінде ұлт пен ұлысты сүттей ұйытып, келісім мен жарасымның үлгісін көрсетіп отырған Президент Н.Назарбаев мемлекеттігімізді орнатып, оны қалыптастырып, экономикасын реформалап, елін әлемге танытқан дарынды тұлға.

Қазақ елінің тәуелсіздік алғалы бергі жетістіктерінің барлығы осы ерен тұлғаның атымен байланысты. Осы жылдары тәуелсіз елдің рәміздері, Конституциясы қабылданып, Республикамыз құқықтық мемлекетке айналды. Тұңғыш Президентіміз «Ұлт көшбасшысы» деген мәртебелі атқа ие болды. Бұл еліміздің жарқын болашағының іргетасын қалыптастырған тұлғаға лайықты құрмет. Парижде өткен ЭКСПО Халықаралық көрмелер бюросы Бас ассамблеясының шешімімен ЭКСПО - 2017 халықаралық көрмесі Астана қаласында өтетін болып шешіліп, төрткүл дүние назарына Қазақстанның осы шараны өткізу құзырын жеңіп алуы еліміздің әлем алдындағы абыройын тағы бір аспандатты. Бұл – Елбасының тағы да бір жеңісі.

Ел Президенті «Назарбаев университетінде» «Қазақстан білім қоғамы жолында» деген тақырыпта интерактивті лекциясында «Жас қазақстандықтар ұмытпауға тиісті: азамат – тек құқық қана емес, сондай-ақ бірінші кезекте өзің, өз отбасың және Отаның үшін ұлы жауапкершілік» - деп атап өтті. «Сендер, Тәуелсіз Қазақстанның келешегі үшін тарихи жауапкершілік арқалайтын азаматсыңдар. Осы жауакершілікті сезіне біліңдер» - деп Елбасымыз жас ұрпаққа үлкен сенім артты. Келешек ұрпаққа туған жері мен елі алдындағы үлкен жауапкершілік жүктеді. Қай ғасырда болсын Ұлт өмірін өркендетуші саналы да салауатты, ұлтжанды, рухы биік, парасатты ұрпақты тәрбиелеу – қоғам алдындағы басты міндеттердің бірі. Елбасымыз: «Мемлекеттік егемендік – бұл кез келген халықтың орасан зор әрі аса қымбат ресурсы, жарқын келешек үшін Ел бірлігін сақтау, тәуелсіздіктің қадірін ерекше бағалай білу, толерантты болу сияқты маңызды құндылықтарды жас ұрпаққа аманат етуінде үлкен мән жатыр» - деп атап көрсетті.

«Терең білім – тәуелсіздігіміздің тірегі, ақыл-ойы, азаматтарымыздың алдаспаны» - деп Елбасымыз қасиетті Отанымыз Қазақстанның болашағы білім, ғылым, инновацияны дамытуда жас ұрпаққа зор міндеттер жүктеді.

Жас ұрпақты елжандылыққа тәрбиелеп, мемлекетіміздің өркендеп өсуіне жауапкершілік сезіміне, бауырмалдылық сезіміне тәрбиелейтін ұлттық педагогикалық идеялар өзге ұлт өкілдеріне, олардың тіліне, мәдениеті мен өнеріне құрметпен қарау қасиетін қалыптастырып, елімізде тыныштық мен бейбітшілікті сақтауда аса құнды екені даусыз. Қазіргі білім беру үрдісі жас ұрпаққа білімді ұтымды пайдалана алатын іскер, білгір де білікті етіп өсіруімен қатар оның адамгершілік ішкі жан дүниесін, азаматтық тұлғасын, халықтық қасиеттерін орнықты түрде қалптастыру болмақ. Осыған орай, қазақ елінің болашағын айқындайтын, оны тұрақты даму деңгейіне көтеретін құндылықтардың бірі – Жас ұрпаққа Отан сүйгіштік, ұлттық нақыштағы тәрбие беру. Осы жолда Ұстаздың еңбегі ерен болмақ. Жас ұрпаққа саналы білім беріп, өзінің педагогикалық қызметі барысында өнегелі үлгісімен танылатын әрине Ұстаз. Олардың ғылыми-педагогикалық талаптарға сай инновациялық технологияға негізделген, сабақ үрдісінің сапасын арттыруға елеулі септігін тигізер себеп – ол Ұстаздың кәсіптік деңгейі.

Ірі қоғам қайраткері Ахмет Байтұрсынов: «Мектептің жаны мұғалім. Мұғалім қандай болса, мектеп сондай болмақшы. Яғни мұғалім білімді болса, ол мектептен балалар көбірек білім алып шықпақшы. Сондай болған соң ең әуелі мектепке керегі-білімді, педагогика, методикадан хабардар, жақсы оқыта білетін мұғалім» -деп ұстаздың халық ағарту ісінде, жас ұрпаққа тәрбие беруде, жалпы еліміздің болашағы алдындағы орасан зор жауапкершілігін айқындап көрсеткен.

Ұстаздық жолды саналы түрде өз еркімен таңдаған адам халыққа білім беру мен өнегелі шәкірт тәрбиелеудің жауапкершілігін сезінуі тиіс. «Ұстаз» деген киелі атты аманатқа алған әрбір адамның өз мамандығын жоғары деңгейде игеріп, сапалы білім бере білсе жас ұрпақ алдында жүзінің жарқын, шынайы еңбегінің жемісті болуына, әсіресе, қасиетті отанымыз Қазақстанның өсіп- өркендеуіне еңбек сіңірсе мерейі үстем, еңсесі биік болары сөзсіз. Сондықтан ұстаз- тек дәріс беруші емес, сонымен бірге әр оқушы бойына ізгіліктің нәрін сеуіп, болашаққа сенімі мен мықты үмітін ұялатып, нағыз азамат қалыптастырушы тұлға.Ұстаз оқушының жүрегін, оның ішкі дүниесін түсіне білетін шебер жан. Қазіргі заманға сай үнемі ізденіс үстінде жүретін ұстаз сабағын жан-жақты түрлендіріп өткізумен бірге тәрбие мәселесіне де ерекше көңіл бөледі. Мен Тараз қаласындағы алдыңғы қатарлы, іргелі № 40 гимназия мектебінің қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі ретінде өз сабақтарымда теориялық білім беруді тәрбиенің түрлі бағыттары арқылы жүзеге асыруды, кез-келген тақырыптың төңірегіне сәйкес келер тағылым мен тәлім жолдарын таңдап алып, түрліше тапсырмалар негізінде іске асырамын.

Өркениетті елдің өскелең ұрпағына лайық терең білім, тәлімдік тәрбие беру, ұлттық дүниетаным сапаларын меңгертіп, өзіндік болмысы мен тұлғасын қалыптастыру – осындай ізденістен туған жан – жақты ойластырылған қызықты сабақтардан бастау алады.

Ұлы ұстаз Әл-Фарабидің: «Адамға ең бірінші білім емес, рухани тәрбие берілуі керек, тәрбиесіз берілген білім – адамзаттың қас жауы, ол келешекте оның барлық өміріне апат әкеледі»,- деген дана пікірі халқымыздың тамырын тереңнен тартқан асыл мұрасы – туған тіліміз бен әдебиетіміздің рухани нәрін жас ұрпақтың бойына сіңірер ұстаздардың адастырмас Темірқазығындай. Ар – ұят, парасаттылық, имандылық, ақ ниет, мәдениеттілік қасиеттері адамзат баласының бойына тәрбие құдіретімен ғана даритындығы кәміл.

Қазақтың үш мерейі бар. Олар- жері, ұлты, тілі. Қазіргі Қазақ елінің мекені – жер иесі, тілі – тірлігіміздің тіреуі. Осы үшеуі бабаларымыздың ұлт- ұрпағына қалдырған аяулы аманаты. Қазақ тілінсіз – қазақ жетім. Жер шарының түкпір-түкпірін мекендеген алты жарым миллиард халықтың бетке ұстап, беделін көтеретін мақтанышы, мәдениетінің шырайы – ұлт тілі. Сондықтан тіл-қазіргі кезеңде аса көңіл аударарлық нәрсе, ұлттық және жеке тұлғалық дамудың қалыптасуына тікелей бағыт-бағдар беретін құбылыс.

Жауын да жеңіп, досын да тапқан осы қазақ тілі. Ұлттың қорғанышы да, ұятымыз да, ар-намысымыз да осы тіліміз. Біз, ұстаздар қауымы, тілдерді қолдану мен дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасына сай, үздіксіз білім беру моделі арқылы қазақ тілін оқыту жүйесін әзірлеу және енгізу мәселесі қамтылғанына ризамыз. Аталған құжатта мемлекеттік тілді оқыту әдісін жетілдіру және стандарттау, мемлекеттік тілді оқытудың үдерісін ынталандыру міндеттері алға қойылған. Мұның бәрі қазіргі заманның талабынан туындап отыр. Тіл маманы заман талабына ілесіп отыруы үшін біліктілікті арттыру қажет. Қоғам үшін мектеп білім мен тәрбиенің ұясы, келешектің тағдырлар тоғысы, ұрпақтар сабақтастығының тірі куәсі. Мұғалім қандай болса, шәкірті де сондай болмақ.

Адамды адам еткен еңбек пен тәрбие десек, сол еңбекті ұрпағына үйретіп, танымдық, тәрбиелік дәстүрлері мен салт-санасын игерту, оны қастерлеуге баулу – біздің міндетіміз. Қазақстан тәуелсіздік алған уақыттан бері ұмытыла бастаған салт-дәстүрлеріміз қайта жаңғырып, санамызды оятып, өмірімізге зор өзгерістер әкелді. Сондықтан әр ұстаз өз сабағын халық дәстүрімен байланыстыра өткізгені жөн деп ойлаймын. Ендеше, егеменді еліміздің ертеңі жас ұрпақты әдепті, адамгершілігі жоғары болып өссін десек, ұлттық тәрбие тағылымын басшылыққа алып, халқымыздың рухани байлығын бүгінгі күн талабымен ұштастыра білсек ғана ұлттық тәрбиенің берері көп екені даусыз.

Күн өткен сайын Отанмыз көркейіп, халқымыздың тұрмысы артып, болашаққа зор сеніммен қараймыз. Қазіргі кезде Қазақстан үшін басты міндеттердің бірі бәсекеге қабілетті елу елдің қатарына кіруге ұмтылу болып отыр.

Қорыта айтқанда, Елбасы Н.Назарбаевтың: «Дүниеде тәуелсіз қазақ елі бар. Әлемде егемен Қазақстан бар. Оның көп ұлтты, тату, ынтымақты халқы бар. Қуатты экономикасы, сенімді саяси жүйесі бар. Ең бастысы – бүгіннен нұрлы, бүгіннен жемісті болашағы бар» деген сөздері әрбір қазақстандықтың кеудесіне қуаныш пен шаттық әкеліп, жарқын болашаққа деген сенім ұялатады.
Әдебиеттер тізімі:

1.Қазақ тілі мен әдебиеті журналы, 2008-2010ж. №5

2.Тілім-тірегім, жерім-тұғырым. Д.Нүркеұлы.

3.«Тілдерді қолдану мен дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы» материалдарынан.

4.Егемен Қазақстан газеті материалдарынан.

5.Интернет материалдарынан: Тағылымды тәрбие – сапалы дәріс көзі.

Тәуелсіздігімізді алып, өркениеттілікке құлаш сермеген бүгінгі таңда адамгершілігі мол,сапалы да салауатты ұрпақ тәрбиелеуде халықтық тәрбиенің алатын орны ерекше.Қазір оқу орындарында ұлттық тәрбиеге айрықша мән берілуде. «Жастар біздің болашағымыз» дейтін болсақ, сол жастарымызды ұлтын сүйетін ұлтжанды, Отанын сүйетін патриот, жоғары адамгершілік иесі, ұлттық рухы биік парасатты азамат етіп тәрбиелеу үшін оларға ұлттық тәрбие қажет екенін өмірдің өзі-ақ көрсетіп отыр. Сабақ үрдісінде оқушыларға тұрмыстық тәрбиеге байланысты салт-дәстүрлер, бала дүниеге келгеннен өскенге дейінгі аралықта қолданылатын салт-дәстүр, ырым-тыйымның рөлі, сәлемдесу әдебі, сыйластық, қонақ күту, ас ішу әдебі, инабаттылық дәстүрлері, сөйлеу әдебі және киім кию тәрбиесі, ұлттық тәрбиедегі еңбек тәрбиесінің орны, қазақ халқының озық мәдениет үлгілері мен олардың тәрбиелік мәні сияқты ұлттық құндылықтарымызды оқытуымыз керек.

Ұлттық тәрбиенің мақсаты – ұлттық сана-сезімі қалыптасқан, ұлттық мүдденің өркендеуіне үлес қоса алатын ұлттық құндылықтар мен жалпы адамзаттық құндылықтарды өзара ұштастыра алатын ұлтжанды тұлғаны тәрбиелеу.

Ұлттық тәрбиенің міндеті – мәдени-әлеуметтік өзгермелі жағдайдағы ұлттық тәрбиенің діңгегі – ана тілі болып қалатынын негіздеу, қазақ тілі мен тарихын, мәдениеті мен ділін, салт-дәстүрі мен дінін құрметтеуде жастардың ұлттық интеллектуалдық мінез-құлқын қалыптастыру, бүгінгі қазақ елінің индустриалық-иннова­циялық жүйесінің дамуын қамтамасыз ететін парасатты, ұлттық сипаттағы белсенді іс-әрекетке тәрбиелеу, білім және мәдени-рухани тұрғыда басқа өркениеттермен бәсекеге қабілетті болуын қамтамасыз ету, қоғам мен адам, адам мен табиғат қарым-қатынасының өркениеттілік сана-сезімін ұлттық рухта қалыптастыру.

Халқымыздың сан ғасырлар бойы ұстанған ұлттық салт-дәстүрлер мен рухани құндылықтарын әлем елдерінің озық дәстүрлері мен озық тәрбие үлгілерімен байытып, жаңа тәрбие тұжырымдамаларын жасауда. Осы арқылы білім беру ісі мен ұлттық тәрбие бірлігіне қол жеткізіп, жаңа ғасырдың жаңа сипаттағы интеллектуалды ұрпағын қалыптастыру ісі басты нысанаға алынып отыр. Ендеше, «Ел боламын десең, бесігіңді түзе» демекші, ел болып, ұлт болып қаламыз десек, «Ұлттық тәрбие» балабақшалар мен мектептерден бастап қолға алғанымыз жөн.

Қазақ халқының ұлттық тәрбиесі – әлемде теңдесі жоқ тәрбие. Рухы асқақ, іргесі берік ел боламыз десек, ең бастысы, ұрпақ тәрбиесі мен біліміне сергек қарауымыз қажет. Бұл жөнінде Абай атамыз: «Балаға мінез үш алуан адамнан жұғады: бірінші – ата-анасынан, екіншісі – ұстазынан, үшіншісі – құрбысынан», – деген екен. Ұлттық тәрбие атауын алғаш әдеби-педагогикалық оқулықтарға енгiзген М. Жұмабаев болды. Ол педагогиканың ұлттық тәрбиеден бастау алатыны жайлы айтқан. «Педагогика» атты еңбегінде былай дейді: «Ұлт тәрбиесі баяғыдан бері сыналып, көп буын қолданып келе жатқан тақтақ жол болғандықтан, әрбір ұлттың баласы өз ұлтының арасында өз ұлты үшін қызмет ететін болғандықтан, әрбір тәрбиеші баланы сол ұлт тәрбиесімен тәрбие қылуға міндетті»

Қай заманда да адам баласы үшін құнды да бағалы, мәнді де маңызды дүниелер болған. Оған ұлттық құндылық жатады. Ұлттық құндылық дегеніміз- ұлттың ұлт болып қалыптасып дамуы үшін ұлттық санадан кейінгі маңызды орын алатын асыл мұра. Ұлттық құндылыққа – ұлтымыздың мәдениетін, әдебиетін, өнерін, музыкасын, спортын жатқызуға болады.

Ұлттық тәрбиенің көздері: фольклор, халық ауыз әдебиеті, ұлттық әдебиет, әдет-ғұрып, салт-дәстүр, ұлағатты қағидалар, шешендік сөздер, өнеге-өсиеті бар мақал-мәтелдер, туған топырағымызда дүниеге келген ойшыл ғұламаларымыздың еңбектеріндегі тәрбие қағидалары болып табылады. Ұлттық тәрбие – ұлттық сана-сезімі жоғары болашақ жастарды тәрбиелеуге негізделген білім беру жүйесінің құрамдас бөлігі.

Міне, бұл орайда ұлттық салт-дәстүрлерді үйрету сабақта және сабақтан тыс тәрбие тәрбие сағаттарында көрсету үрдіске айналып келеді. Еліміздің ертеңін сеніп тапсыратын отансүйгіш, еңбекқор ұрпақ тәрбиелеу үшін аянбай тер төгуіміз қажет. Бүгінгі таңда ғасырлар қойнауында қалыптасқан ұлттық тәрбиені, озық өнегелі дәстүрлерді, адамгершілік асыл қасиеттерді жастар бойына қалыптастыруда, оны ұтымды пайдалану аса маңызды міндеттердің біріне айналып отырғаны даусыз. Сондай-ақ, ұлттық мәдениеттің, әдебиеттің, тілдің, халықтық педагогиканың тағдыры мен болашағы да мектептегі жас ұрпақ тәрбиесіне байланысты. «Отбасы адамның өте маңызды, өте жауапты ісі. отбасы өмірді кемеліне келтіреді, отбасы бақыт әкеледі, бірақ әрбір отбасы, ең алдымен мемлекеттік маңызы бар зор іс болып табылады»,- деп анықтама берген А.С. Макаренко болатын. Яғни, отбасы – қоғамның маңызды буыны және өзінше бір кішігірім ұжым. көп ұлтты мемлекетіміздің негізі осы шағын ұжымдардан қаланады. осы жағынан кез келген отбасы өзін қоғамның бір бөлігі деп түсінеді. Отбасы тәрбиесінің ұлттық ерекшеліктері; туыстық қарым-қатынас, жеті ата туралы түсінік, перзенттік парыз бен қарыз, ұлттық намыс, сана-сезім, отансүйгіштік, еңбексүйгіштік қасиеттер ұлттық тәрбиенің негізгі бағыттарына жатады.Тұрмыс – салтқа байланысты туған әдет-ғұрыптар мен салт-дәстүрлердің, бәрінде халықтың арман-тілегі, ой-пікірі, келешек ұрпаққа айтар өсиеті көрініс беріп отырады.

Тәрбиедегі басты бағыт делінген тәлім-тәрбие тұжырымдамасында: “Әрбір адам ең алдымен өз халқының перзенті, өз Отанының азаматы болу керек екенін, ұлттық болашағы тек өзіне байланысты болатынын есте ұстауға тиіс. Оның осындай тұжырымға тоқталуына ұлттық әдет-ғұрыптар мен дәстүрлер көмектеседі, солар арқылы ол жалпы азаматтық мәдениетке аяқ басып, өз халқының мәдени игілігін басқа халықтарға жақын да түсінікті ете алады. Сондықтан әрбір ұрпақ өз кезімен өткеннің тағдыры мен талаптарын, объективті факторлар ретінде ұсынып, сол арқылы ұрпақты өмірге даярлап, оларды жинақталған бай тәжірибе негізінде тәрбиелей отырып, өзінің ата-аналарының рухани мұрасын игере түсуі керек” екені айтылған. Қазіргі кезеңдегі саяси, экономикалық жағдайдың тұрақсыздығы, тұрмыстағы күйзеліс, ұлтаралық қатынастардың шиеленісе түсуі, адамгершілік құндылықтардың құлдырауы, білімге, адал еңбекке деген ынтасының азаюы, отбасын құруға жауапкершілікпен белсенді қарамауы, зорлық-зомбылық пен қатыгездіктің бел алуы т.б. мәселелері жастар тәрбиесіне жаңаша қарауды талап етіп отыр. Сонымен қатар, қазақ халқының әріден келе жатқан мәдениетін және білім, тәлім-тәрбие беру жүйесінің негіздерімен жан-жақты танысу бүгінгі күннің басты бағдары, талабы десек те болады. Көне заманнан келе жатқан таным-түсінік, әдеп-тағылымдарын ұғыну, білу және өмірге үйлесімдерін қажетке жарату – жастардың туған халқына деген құрметінің артып және өнегенің рухани түлей түсуіне ықпал етеді.

Ұлттық салт – дәстүрлер тарихи көне үрдіс.Өйткені олар халықтардың тіршілік кәсібіне, наным – сеніміне байланысты туып, қалыптасатын ұрпақтан ұрпаққа ауысып жаңарып отырған, ұлттық болмыс адам мінезінен, іс әрекетінен ерекшелене көрінетін құбылыс екені . және салт-дәстүрдің өміршеңдігі туралы педагогика ғылымының докторы, ғалым-педагог С.Қалиев өз зерттеулерінде «Әдет-ғұрып замандар бойы сыннан өтеді. Өз дәуірінде ардақталып, ата-бабадан әулетке мұра болып ауысып, рудан руға , ұрпақтан-ұрпаққа жетеді. Олар халықтың сыртқы бейнесі болып табылады. Онсыз халық бет әлпетсіз бейне, болымсыз тас мүсін тәрізді…» деп көрсетеді.Қазақ халқының салт-дәстүрлерін сақтағанда ғана мынадай нәтижеге қол жеткізуге болады:

• 
  Жастардың танымдық қабілетін жетілдіреді;
  
• 
  Ұлттық тәрбие арқылы адами қасиеттерді қалыптастырады;
  
• 
  Ізгілікке, адамгершілікке тәрбиелейді;
  
• 
  Шығармашылық қасиеттерін оятады;
  
• 
  Данышпандық көреген қасиеттердің дамуына жол ашады.
  

Қазақтың айтулы қоғам қайраткері Мұстафа Шоқай былай дейді: «Ұлттық мәдениеттен жұрдай рухта тәрбиеленген ұрпақтан халқымыздың қажеті мен мүддесін жоқтайтын пайдалы азамат шықпайды». Яғни елдің туын көтеріп, тәуелсіздік талаптарын орындау ісіне батыл бетбұрыс жасаған бүгінгі таңда адамзаттық игіліктерді, халқымыздың ғасырлар бойы армандаған мәдени-рухани мұрағаттары мен ұлттық тәлім-тәрбие саласындағы, білім жүйесіндегі ізденістерін көрсету – басты міндетіміз. Ұлы бабамыз Әбу Насыр әл-Фараби: «Адамға біліммен қатар, тәрбие берілуі керек, тәрбиесіз берілген білім – адамзаттың қас жауы», – деген екен. Ұрпақ тәрбиесі ежелден қалыптасқан халқымыздың жақсы дәстүрлерін оқып үйрену, өнеге тұту, жас ұрпақты ізгілікке баулу үлкен жауапкершілікті талап етеді. Ұлттық тәрбиенің құдыретін қанша айтсақ та, түгесу мүмкін емес. Осындай ұлы тәрбие ізгіліктері бала кезіңнен бастау алмаса, кейін өте қиынға соғатыны – дәлелдеуді қажет етпейтін ақиқат.

Менің ойымша,жастардың ұлттық тәрбиемен сусындауы- олардың қазіргі қоғамымызда кездесетін жат қылықтардан аулақ болуларына үлкен әсері бар.Теледидар,ғаламтор арқылы жастар арасында кездесетін зорлық-зомбылық әрекеттерді көріп жүрміз.Ұлттық дәстүр арқылы тәрбие алған жастар бейәдеп әрекеттерге бармайды.Сондай-ақ ұлттық тәрбиені бойына сіңірген жастар жат қылықтардан жолдастары мен достарының да алыс болуға шақырады. Тарих көші жылжып,заманның талабы,адамдардың қажеттілігі өзгерсе де,ата-бабамыздың рухы сақталған ұлттық тәрбие-барлық тәрбиенің бастауы. Жас ұрпаққа ұлттық тәрбие берудің негізгі бағдарлы идеялары еліміздің Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан - 2030» халыққа жолдауында былай деп жазылған: «Толық өркениетті ел болу үшін алдымен өз мәдениетімізді, өз тарихымызды боиымызға сіңіріп, содан кейін өзге дүниені игеруге ұмтылғанымыз жөн». Олай болса, басты мақсат – жас ұрпақты ұлттық игіліктер мен адамзаттық құндылықтар, рухани-мәдени мұралар сабақтастығын сақтай отырып тәрбиелеу.
Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Жұмабаев М. Педагогика. – Алматы: Рауан, 1994.

Жетістік – рухани әрі дене қуатының бір мақсатқа бағыттау және сол мақсатқа жету. Қандай да бір істі тындырымды әрі тыңғылықты істеу де – жетістік. Ойдағыдай істелген іс, жоспарланғандай атқарылған жұмыс, мұрат етілгендей орындалған арман – жетістіктің нақ өзі. Сондықтан жетістік – адам  бақытының қайнар көзі. Бұл көзді қаншалықты аршыған адам өмірде соншалықты бақыт табады. Бақыт бұлағы адамға өз ләззатын берген сайын кісі бойындағы шаттық сезім де арнасынан аса түседі. Демек, адамның шаттықа оранып, құмарлана өмірден ләззат алатын, қуанышқа бөленіп, рақаттана шат-шадыман болатын бақытқа жетудің бірі – жетістік.  Қан арқылы берілген қасиет – тұқым қуалаушылық. Адамда кейбір туа біткен жақсы қасиеттер болады.

«Әке еңбегі ұл бойына сіңіскен, көрінеді кейін атқа міністен» дейді Баласағұн. Мұндай жақсы қасиеттер әлдекімде есейе келе жоғалып жатса, кейбіреулерде айқын біліне бастайды. Жетістікке жеткендер өздерінің осы қырын ұштай білгендер.

Жағдайдың болмауы, қаржы тапшылығы жетістікке кері әсерін тигізбей қоймайды. Дегенмен, бұл жетістікке кедергі емес, сылтау ғана. Айталық, Моцарттың дүниеде ең үздік болуына оның кедейшілік өмірі кедергі бола алмаған.

Адамның өзіне деген ішкі сенімі барлық нәрсені жеңе алады. Іші қуыстанып тұрып жетістікке жетем деу бос әурешілік. Басқаға жалтақтау, өзгенің көмегіне сену, әке-шешеге иек арту келешекте басқа үлкен қайғы әкеледі. Өйткені, ер жеткенде жалтақтайтын ешкім болмай қалады, өзіңе, тек өзіңе ғана бағыт бере алмақсың[1,20-25б.].

Рухани күйзеліске ұшырау – дерттің ең үлкені әрі жазылуы аса қиын ауру. Отбасындағы кикілжің, ата-ананың мейірімін көрмеу, өз дертін айтатын жанашыр таппау, құшағын ашқан пананың жоқтығы адамды еріксіз психологиялық түрде аздырып, тоздырады. «Жүз есе тырыссаң да мезгілі жетпей іс бітпейді» депті дана Құтып. Демек, әр нәрсенің өз уақыты болады. Ағаш көктемде бүрлеп, қыста қар жауатыны секілді, әр істің өз мезгілі бар. Бір істі кейінге қалдыру, не алдын-ала істеу үлкен жетістік бермейді.

Ақ адамды Аллаһ жақтайды. Жеткен жетістігін адал, ақ жолмен тапқандар іштей рахат күй кешеді, өйткені олардың ары таза. Бұл жағдай оған келесі жетістік сыйлайды. Ал арам жолмен табысқа жетушілер іштей азап шегеді, оардың табыстары шектеулі келеді. Аллаһ азабы өз алдына, адамдар қарғысына ұшырайды.

Адамдар арасындағы жақсы қарым-қатынас міндетті жақсы нәтиже береді. Кішіпейілділік, сыйласымдылық, адамгершілік сияқты жоғары сезімдер болған жерде оң өзгерістер болмай қоймайды.

Не нәрсені болсын игеру әуелі оны білуден басталады. Жетік меңгеру де жеткіліксіз. Бұған қоса оны іске асыру үшін асқан біліктілік қажет. Айталық, есепті шығару үшін төрт амалды біліп, оны дұрыс қолдана алсақ қана нәтиже ала аламыз. Оны білмесек, не дұрыс қолдана алмасақ, нәтиже ала алмасымыз анық. Дәл солай қолға алған ісімізді білмесек немесе біліктілікті таныта алмасақ, одан еш нәрсе шығара алмаймыз.

Еңбектенбей жетістікке жету мүмкін емес. Кісі еңбегі – оның маңдай тері. Еңбек тынымсыз үнемі болып тұрса ғана табыс үзілмейді. Кім қандай биікке жетсе – ол оның еңбегінің арқасы.

Бастаған ісін нәтижелі аяқтайтынына, жұмыстарын дұрыс жүргізетініне шәк келтірмеген адам «қалғанына Аллаһ төреші» деп ісін тәукелге салса, еш шүбәсіз жетістікке жетеді. Егер ісі сәтті болмай жатса, бұны Аллаһның сынауы не жазасы деп ұғады. Істеген істеріне бір көз жүгіртіп, өз қатесін табуға оны жөндеуге тырысады. Жетістікке жету баспалдақтарының қайсысына салғырттық танытқанына қарайды.

Жетістікке жетудің жолы оны үйренуден басталады. Кітаптар мен үлкендердің тәжірибесі – бұл тұрғыда таптырмайтын қазына. Олардан үлгі алып, әдіс-тәсілдерін іс жүзінде пайдалана алған жан жетістікке жетпей қоймасы хақ. Олар әр көрген нәрселерін өмірлерінің қай жерінде һәм қалай қолданудың қамын жейді. Мұндай уайым оларды осы үйренгендерін қалай қолдануға итермелейді. Бұл жағдай кісіден болаттай ерік-жігерді талап етеді. Ақиқатында, кітаптан оқығанды көңілге тоқу керек[2,51-53б.].

Жетістік тұғырынан көрініп, табыстан табысқа жетіп жүрген кісіні жақсы танып, онымен бірге болған, бірге жұмыс істеген адам бақытты. Өйткені, жолбасшысы бар адам әрдайым жолын табады. Ең бастысы, жетістікке жетуді үйренуге болатынын біліп, алғашқы адымды аттай алу керек. Жетістікке жетудің негізгі қадамы – оны үйрену.

А.Адлер: «Адам немен туылатыны маңызды емес, керісінше өзін қалай басқара алатыны маңызды», - деп атап кеткен. Белгілі бір жеріндегі зақымданған кемістік жетістікке жету стимулын тудыруы мүмкін. «Кемістік комплексін» жеңу процесін А.Адлер жоғары компенсация деп атаған, яғни дефектіні компенсациялайтын белсенділік қана емес, сонымен бірге функциялауды сапалы жаңа жетістікке көтеретін белсенділік болып келеді. А.Адлер өзінің теориясына мысал ретінде балалық шақта тілі мүкіс болған Демосфенді келтіреді. Ол ұзақ жаттығулар арқылы өзінің кемістігін ғана жеңбей, сонымен бірге ежелдегі ең ұлы шешендердің бірі болып табылады.

Кемістіктері жоқ қарапайым адамның А.Адлердің көзқарасы бойынша, аса басымдылық пен әлеуметтік үйреншіктікке ұмтылудың арасындағы гармониялар бұл жетістік қабілеті. Осы арқылы, адам қоғамға пайдалы салаларда ғана біріншілікке жетуге тырысады деп есептейді. Сөйтіп, А.Адлер «Өмір сүру стилі» терминін енгізді Адамдардың өмірін қарастыра отырып, олардың үлкен жетістіктерге өздерінің индивидуалды қасиеттердің сапалылығын қандай екендігіне қарамай жететіндігі белгілі.

Жетістік – өмірдің жеткілікті күшін сезінген жанға келетін табыс, сонымен бірге тұрмыс даналағы. Жетістік – кұндылыкты бағалау және тәртіпті пайдалану аркылы нағыз кұндылыкты дамыту. Жетістік –  салғырттыктан іске көшу, өлі тамақтан тірі тамаққа: жеміс-жидекке көшу, шығыннан инвестицияға көшу ағымы . Жетістік – өзгеруге, өсуге, дамуға жане орнығуға шакыруға деген жауап. Жетістік – бәрінен бұрын өміріңіздің қандай боларын өзіңіздің қалағаныңыздай етіп жасау мүмкіншілігі. Барлық мүмкіндіктерді ойластыра отыра, өзіңіз қызығатын басқа адамдардың барлық үлгі-өнегелерін карастыру.

Ричард Св. Джон деген аналитик өзінің жасаған сауалнамасы бойынша жетістікке жетудің сегіз әдісін ұсынды. Ол 7 жылдық зерттеу мен 500-ге жуық сұхбаттан кейін мынадай ең маңызды қасиеттерге көңіл бөлу керектігін айтады:

1) Passion – Құштарлық (тек ақшаны көздемей, өз жұмысыңнан ләззат алу, ақша өзі-ақ келеді).

2) Work – Жұмыс істеу (Бұл өмірде оңай ештеме жоқ, қандай да бір қиындықтарға төзе білу, қарқынды жұмыс істеу)

3) Good – Жақсы маман болу – («Қолыңнан келсе – қонышыңнан бас» демекші, қандай да бір істің баға жетпес маманы болу, әлбетте бұл тәжірибемен келеді)

4) Focus – Бір іске сыбана кірісу.

5) Push – Алға итермелеу (әркез, рухани, физикалық болсын өзіңді алға ілгерілеп отыру керек, ұялшақтық пен өзіңе сенімсіздіктен арылу).

6) Serve – Пайдалы болу.

7) Idea – Идея (кез-келген нәрсеге бей-жай қарамай, қызығушылық танытып, сұрап, бақылап, проблемаларды шешіп, араласу арқылы түрлі идеялар пайда болады)

8) Persist – Қайсарлық, табандылық, ең маңызды қасиет (сәтсіздікке ұшырасаң да, критиктердің сөзіне іліксең де, қысым көрсең де батыл болу, алған бағытыңнан таймау).

Ричард Бренсон (Richard Brenson) Британия өкілі, бизнесмен, Virgin Group компаниясының негізін қалаушы. Оның бірнеше кітабы бар. Ол «Screw It, Let’s Do It» (2006) кітабында мынадай ойлар айтады:

-“Өзіңді «болмайды» деген сөздің тоқтатуына жол берме”.

-“Егер істеген ісіңе көңілің толмаса, басқа нәрсемен айналыс”.

-“Егер алдыңа қойған мақсатыңа жету үшін тәжірибең аз болса, басқа жолдарын ізде”.

-“Қандай-да бір жұмыс нәтижесінде риза болу, қуаныш сезіміне бөлену сәттері азая  бастаған кезде, мен өзгерістер туралы ойлай бастаймын. Өмір тым қысқа, мен  оны тыжырайған бет әлпетпен өткізе алмаймын. Күнде ұйқыдан тұрғанда  өзіңді бақытсыз болып сезіну – өмір емес”.

-“Мен ешқашанда «Мен мұны істей алмаймын, өйткені қалай істеуін білмеймін» – деп айтпаймын” деп айтқан.

• 
  Алдыңа мақсат қою
  
• 
  Сені жетістік күтіп тұрғанына үміттену
  
• 
  Іске дайын болу
  
• 
  Адымыңды анық басу
  
• 
  Алға ұмтылу
  
• 
  Қорықпау, күмәнданбау
  
• 
  Көңіліңді тоқ ұстау
  
• 
  Жаңашыл болу
  
• 
  Басқалармен кеңесу
  
• 
  Тәуелсіз болу
  
• 
  Біртұтасты бөлшектеу
  
• 
  Жетістіктеріңнің қайдан келгенін ұмытпау
  
• 
  Джон Кэхо табандылық – жетістікке жетудің ең керекті қоспаларының бірі. Табандылықты осыншалықты тиімді ететіндей, артында қандай құпия, сыр жатыр? Жауап қайтару қиын, алайда табандылық қасиетіне ие адамдар, жетістікке жететін адамдар деп толық сенімділікпен айта аламын, - деген.
  

Адам  баласы өмірде жемісті ғұмыр кешуді әрі бақытты болуды армандайтыны шындық. Табысты жұмыс жасасам, аңсаған арманыма жетсем деп тілейді. Алға  қойылған мақсаттарының орындалуын көксейді. Ал осы үшін әрекет жасайды, тірлік қылады. Дегенмен әркім әрқашан діттеген жерінен шыға алмайды, көксегені де орындала бермейді.Содан барып кейбіреулер тағдырға шағынады. Тіпті жолым байланып қалған деушілер де көптеп кездесіп жатады. Осындай көзқарастарға илеуінде кетіп, тағдырдың тәлкегіне ғана көнуді жол тұтып, алға мақсат қоймай ғұмыр кешетіндер де баршылық. Шынымен де адам тағдыр жолымен жүреді, бірақ та тағдырды  ағыс бойымен жүзіп жатқан кеме ретінде санасақ, ішіндегі адам кеменің сол жаққа (бұрыс жолға) немесе оң жаққа (дұрыс жолға) бұрылатының таңдап, қадағай алады. Сонымен, адам таңдау жасай алады, дегенмен, жетістікке жете алады. Ал жетістікке жету үшін оның не екенін білуі керек және оған қалай жетуге болатының білуі керек.

Жетістік тек оза шауып бәйге алуда емес, адамдық қасиетті жоғалтпауда жатыр. Жетістікке жету үшін, әуелі, адам деген атқа лайық болып, адамгершілік жолын ұстану керек. Ал, арамдықпен, зұлымдықпен келген жетістік – ешқашан көпке бармайды.

Адамды жетістікке жетелейтін, оны барлық белестерден, өмір өткелдерінен алып шығатын – оның өзі және өзіне деген сенімділігі. Ал, жетістікке жетудің ең үлкен жауы – кейін істермін деп айту. Не істесекте, дер кезінде жасап, өз уақытымен жүрсек – өмірден кеш қалмаймыз деп есептеймін.

Әрбір сәтсіздік тәжірибені арттырады. Он рет сәтсіздікке тап болсақ та, еш берілместен, өз мақсатымыздан бас тартпастан, сол сәтсіздіктерімізден сабақ алып, мойымай еңбектенсек – бәрінде жеңбекпіз!

Жетістікке апаратын жолдан қаймықпай, қиындыққа төзе білсек, шыдамдылық танытсақ, әрқашан жүрегіміздің түбі – сенім мен үмітке толы болса, иманға берік болсақ, сонда ғана, жетістіктің туын нық ұстап, мәңгілікке желбірете аламыз деген сенімдемін!