«Тарихи ескерткіштер, ұлттық келісім және демографиялық реформалар – Қазақстан халқының азаматтық таңдауы»
жүктеу/скачать 47 Kb.
|
10 саб
| ЖҰБАН АНА КЕСЕНЕСІ
Жұбан ана (Жуан әулие) кесенесі – ХІ ғасырда тұрғызылған тағы бір бірегей сәулет өнерінің ескерткіші. Ол Қарағанды облысының Жаңаарқа ауданында, Сарысу өзенінің оң жағалауында орналасқан. Кесененің ерекшелігі оның салыну әдісінде. Шебер нақты инженерлік жаттығуларды орындап, аса күрделі құрылыс әдістерін қолданып, осы нысанды тұрғызған. Құрылыстың сыртқы әсемділігін, оған қоса беріктігін күмбездік-цилиндрлік жобасы қамтамасыз етеді. Қолданылған кірпіштердің барлығы біркелкі. Пішіні де, көлемі де бірдей. Демек, сол кездегі құрылыс материалдарын өндіру мәдениеті өте жоғары болғандығын дәлелдейді. Сол кірпіштерді қалау үшін қолданылған арнайы қоспаның да қасиеті ерекше. Өкінішке орай, оны дайындау құпиясы осы күнге дейін жеткен жоқ. Бірақ, материал өте берік екенін уақыттың өзі дәлелдеп отыр. Арқаның үскірген аязына, аптап ыстығына қарамастан, жаңбыр мен желге де төзген мазардың сыртқы көрінісі әлі күнге дейін жақсы сақталып келген. Кесененің кіреберісі ұшқыр арка тәріздес, құбылаға қаратып салынған. Сәулет ескерткішінің қаңқасы күйдірілген кірпіштен қаланып, үшқабатты жүйемен нығайтылған. Осының арқасында қабылғалары берік, әрі жақсы сақталған. Ежелден бері бұл кесенені халық «Әулие мола» деп, бұл жерге зиярат етіп келген. Ауыз әдебиетінде жеткен аңыз бойынша Алтын Орда дәуірінде Сарысу өзенінің бойымен Талмас ата көшіп жүрген. Оның Желмая деген атан түйесі болыпты-мыс. Сол батыр бір түнде Жұбан ана шаңырағында қонып, кейін Сарысудың бойымен Болған ана үйіне соғып, ары қарай Белген ана шаңырағында тоқтаған деседі. Желмая Жетіқоңыр шөлейтінде желмен жарыса жүйткіп жүріп, киелі орындарға тоқтап отырған екен. Ол тоқтаған орындарда ұзақ жолға шыққандар түнеп, әйелдер ғибадат жасаған деседі. Сөйтіп, Сарысу өзенінің бойында төрт бірдей аса құнды кесене салыныпты. Жұбан ана ескерткіші туралы жазбаша деректер П. Рычковтың «Орынбор топографиясы» деп аталатын еңбегінде жария етілген. Бұл туынды 1762 жылы жарық көрді. Атақты Шоқан Уәлиханов та 1863 жылы осы ескерткішті зерттеп, кескіндемесін қағазға түсірген деген мәлімет те бар. Қазақ Кеңес Социалистік республикасы Ғылым академиясының археологиялық экспедициясы бұл кесенені толық зерттеу жұмыстарын 1946-шы жылы жүргізеді. Ал, 1974-ші жылы мазар жан-жағынан өлшеніп, сүретке түсірілген. жүктеу/скачать 47 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|