Жазу таңбалары және олардың түрлері

1. 
   Фразеологизмдер және оған тән белгілер.
   
2. 
   Фразеологизмдердің түрлері.
   
3. 
   Фразеологизмдердің пайда болу, шығу негіздері.
   
4. 
   Фразеологизмдердің шығу төркіні
   
5. 
   Тілдің грамматикалық құрылысының негізгі бірліктері (морфема, сөз формасы, сөз тіркесі және сөйлем)
   
6. 
   Сөздердің морфологиялық құрылымының өзгеруі.
   
7. 
   Деривациялық және реляциялық мағына.
   
8. 
   Морфемалар, олардың түрлері.
   
9. 
   Түбір және аффикстер
   
10. 
    Сөздіктердің типтері мен түрлері.
    
11. 
    Түркі халықтарына ортақ сөздер.
    
12. 
    Академиялық, энциклопедиялық сөздіктер.
    
13. 
    Түсіндірме сөздіктер.
    
14. 
    Фразеологиялық, омонимдер, синонимдер, антонимдер сөздігі.
    
15. 
    Орфографиялық сөздік.
    
16. 
    Терминологиялық, диалектологиялық сөздіктер.
    
17. 
    Аударма сөздіктер.
    
18. 
    Тұрақты тірекстердің белгілері.
    
19. 
    Тұрақты тірекстердің түрлері.
    
20. 
    Аффиксация тәсілдері.
    
21. 
    Ішкі флекция тәсілі.
    
22. 
    Қосарлану тәсілі.
    
23. 
    Бірігу тәсілі.
    
24. 
    Көмекші сөздер тәсілі.
    
25. 
    Сөздердің орын тәртібі.
    
26. 
    Екпін және интонация тәсілдері.
    
27. 
    Қазақ тіліндегі күрделі сөздер, олардың морфологиялық, семантикалық, синтактистік тұтастықтары.
    
28. 
    Қазақ тіліндегі грамматикалық мағына білдіру тәсілдері.
    
29. 
    Демеуліктер, олардың мағыналық түрлері.
    
30. 
    Грамматикалық категориялардың түрлері
    
31. 
    Грамматикалық категориялардың сөз таптарына қатысы.
    
32. 
    Етістікке тән категориялар: жақ, шақ, рай, етіс.
    
33. 
    Септік категориясы.
    
34. 
    Етіс категориясы, түрлері.
    
35. 
    Рай категориясы, мағынасы, түрлері.
    
36. 
    Сөздерді топтастыру принциптері
    
37. 
    Сөздің бір сөз табынан екінші сөз табына ауысуы: субсантивтену, адъективтену, прономиналдану, адвербиалдану, вербалдану.
    
38. 
    Қазіргі қазақ тіліндегі сөз таптары.
    
39. 
    Сөз тіркесі, оған тән басты белгілер.
    
40. 
    Сөз тіркесінің түрлері.
    
41. 
    Сөздердің байланысу тәсілдері:
    

Ә) аналитикалық

42. 
    Сөз тіркесінің сөзден және сөйлемнен айырмашылығы.
    
43. 
    Сөз тіркесіне тән белгілер.
    

44. Сөйлем және оған тән белгілер.

45. 
    Сөйлемнің құрастырушы сыңарларының сипатына қарай бөлінуі:
    
46. 
    Сөйлем және байымдау
    
47. 
    Тілдерді зерттеудің салыстырмалы әдісі.
    
48. 
    Тілдердің генеологиялық топтастырылуы.
    
49. 
    Тілдерді типологиялық топтастырылуы.
    
50. 
    Түркі тілдерінің классификациясы. (Н.А.Баскаковтың клацификациясы бойынша).
    

1. 
   Тіл, сөз, ой туралы ұлы адамдардың, қоғам қайраткерлерінің қалдырған ұлағатты сөздері, халық даналықтары, олардың мәндерін ашу
   
2. 
   Полиглот жандар туралы деректер.
   
3. 
   Орыс тілінің қазақ тіліне, түркі тілдерінің орыс тіліне әсері.
   
4. 
   Араб-парсы тілдерінің қазақ тіліне әсері.
   
5. 
   Ғаламдастыру үрдісі (глобализация): тілді сақтап қалу мәселесі.
   
6. 
   Қазіргі қоғамдағы тіл: ұлттық тіл, жергілікті халық тілі, әдеби тіл және оның белгілері.
   
7. 
   Бұқаралық ақпарат құралдардағы тілдің қызметі: информациялық, эстетикалық, идеологиялық және олардың арақатынасы.
   
8. 
   Жаргон және арго.
   
9. 
   Бір мәтінді (шағын) транскрипциялау.
   
10. 
    Қазақ орфографиясының негізгі ережелері.
    
11. 
    Кез-келген дауысты немесе дауыссыз дыбыстарға акустика-артикуляциялық мінездеме.
    
12. 
    Дифтонгтар мен аффрикат дыбыстардың айырмашылықтары.
    
13. 
    Негізгі фонетикалық процестер және олардың қазақ, орыс тілдеріндегі көріну ерекшеліктері.
    
14. 
    Позициялық өзгерістер: редукция, элизия, диэреза, эпентеза, метатеза, апакопаға мысал келтіру.
    
15. 
    Көркем әдебиеттен табу, эвфемизмдер, десфемизм сөздерге мысал табу.
    
16. 
    Көркем шығармалардан сөздердің ауыс мағына беру тәсілдеріне мысал келтіру.
    
17. 
    Антонимнің стилистикалық қызметіне мысалдар.
    
18. 
    Халықтық этимология.
    
19. 
    Роман, герман және араб тілдеріндегі қолданыстары.
    
20. 
    Формалық ерекшеліктері.
    
21. 
    Сөз тіркесінің сөз, фразеология, т.б. ұқсас единицаларымен арақатынасы.
    
22. 
    Сөз тіркесі мен сөйлемнің ұқсастықтары мен айырмашылықтары.
    
23. 
    Қазақстан территориясындағы тілдік семьялар.
    
24. 
    Миграция (көші-қон) тілдерінің қазіргі орналасуы.
    
25. 
    Қазақ тілінің аглюнативті тілдермен арақатынасы.
    
26. 
    Диалектілік фразеологизмдер
    
27. 
    Қазақ тіліндегі синонимдес, омонимдес, антонимдес, полисемиялы аффикстер
    

1. 
   Тіл қандай құбылысқа жатады?
   

b) Таптық

c) Қоғамдық

d) Психикалық

2. 
   Субстрат құбылысына нені айтуға болады?
   

b) көп тілділік мәселесін

c) жеңілген тілдің қалдығы

d) бір тілдің үстемдігін

3. 
   Оның пікірінше, тіл де тірі организмше туады, өседі, қартайып тозады, өледі.
   

b) Ж.Ж.Руссо

c) К.Маркс

d) А.Шлейхер

4. 
   Бұл теория бойынша табиғаттағы дыбыстарға еліктеуден алғашқы сөздер жасалып, олар заттардың атауына айналған. Бұл қай теория?
   

b) Л.Нуаре, К.Бюхер “Еңбек айқай теориясы”

c) Августин, Г.Лейбниц “Дыбысқа еліктеу теориясы”

d) “Қоғамдық шарттасу теориясы”

5. 
   “Тіл – көркем әдебиеттің бірінші элементі”
   

b) М.Горький

c) Ф.Энгельс

d) А.Шлейхер

6. 
   “Тіл – ойдың тікелей шындығы”
   

b) М.Горький

c) Ф.Энгельс

d) А.Шлейхер

7. 
   Дифференциялаушы қызметінен теңдестіруші қызметі басым таңба қайсы?
   

b) сөз тіркестері

c) сөйлемдер

d) морфемалар

8. 
   Тілдің қарым-қатынас жасауға бағытталған қызметі қалай аталады?
   

b) эмоциялық

c) экспрессивтік

d) психикалық

9. 
   Тілдің қызметін ата.
   

b) Номинативті, коммуникативті

c) Қатынас құралы, ойды жарыққа шығарудың құралы, экспрессивті қызметі

d) Ойды жеткізуші – ақиқат шындық.

10. 
    Әрі дифференциялаушы, әрі жалпылаушы қызметке ие таңбалар қайсы?
    

b) Морфема

c) Сөздер, сөз тіркестері

d) Сөйлем

11. 
    Тілдің адамның сезімі мен эмоциясын білдіру қызметі қалай аталады?
    

b) коммуникативті

c) экспрессивті

d) прогрессивті

12. 
    Тілдің белгілі бір дәуірдегі қалпы қалай аталады?
    

b) диссимиляция

c) диахрония

d) синхрония

13. 
    Дифференциялаушы қызметі басым тілдік таңба қайсы?
    

b) Фонема

c) Сөздер

d) Сөйлемдер

14. 
    Тіл білімінің психологиямен байланысы неден көрінеді?
    

b) Көруден

c) Сөйлеуден

d) Ымдаудан

15. 
    Тіл білімі мен логикаға ортақ категория.
    

b) Мағына

c) Ұғым

d) Сөйлем

16. 
    Сөздің шығу төркінін зерттейтін тіл білімінің саласы.
    

b) Ономастика

c) Семасиология

d) Этимология

17. 
    Тіл білімі мен физиология ғылымдарының байланысы қай аспектіден көрінеді?
    

b) семпотикалық

c) артикуляциялық

d) фонетикалық

18. 
    Тіл білімі мен тарих ғылымдарының байланысы көбірек көрінетін ғылым саласы.
    

b) стилистика

c) лексикология

d) морфология

19. 
    Тіл білімі мен әдебиеттану ғылымдарының байланысына көбірек бейім ғылым саласы.
    

b) Ономасиология

c) Стилистика

d) Фразеология

20. 
    Тіл білімі мен археология байланыстарын көбірек көруге болатын ғылым саласы.
    

b) Топонимика

c) Графика

d) Орфография

21. 
    Тіл біліміне тән термин сөздердің қатарын көрсет.
    

b) Айналым, қосымша құн, материя

c) Дыбыс, сөз, сөз тіркесі, сөйлем

d) Үстеу, әдебиет, мәдениет, бастауыш

22. 
    Антропонимика нені зерттейді?
    

b) Фразеологиялық оралымды

c) Кісі аттарын

d) Жалқы есімдер

23. 
    Графика деп нені айтамыз?
    

b) Сөздердің дұрыс жазу нормаларының жиынтығы

c) Белгілі бір тілдегі фонемаларды және олардың тіркесін белгілеу тәсілдерінің жиынтығы;

d) Сөздерді дұрыс айту нормаларының жиынтығы

24. 
    Транскрипция сөздің дыбыстық немесе фонемалық құрамын дәл көрсету ме, әлде сөзді бір алфавиттен екінші алфавитке аударып жазу ма?
    

b) Жазу

d) Аударып жазу

25. 
    Суретке негізделген жазу түрі.
    

b) Семиотикалық

c) Буын

d) Әріптік

26. 
    Фонетикалық принцип бойынша жазылған сөздердің қатарын анықтаңыз.
    

b) Жаздыгүні, қыстыгүні, ашудас

c) Әркім, кейбіреу, асшы, әлдеқашан

d) Ленинград, штаб, устав, географ

27. 
    З, У, О таңбалары жазудың қай түріне жатады?
    

b) Идеографиялық

c) Буын

d) Әріп

28. 
    Морфологиялық принцип бойынша жазылған сөздердің қатарын анықта.
    

b) Білезік, биыл, белбеу, отағасы

c) Қантесер, түнеугүні, торалат

d) Башшы, асшы, ащы, ашшы

29. 
    Жазудың неше түрі бар?
    

b) 5

d) 4

30. 
    Морфологиялық принцип бойынша сөз қалай жазылады?
    

b) түбірі сақталады

c) шығу төркініне қарай

d) дәстүр бойынша

31. 
    Орфоэпиялық нормаға сай жазылған сөзді тап
    

b) көзүлдірік

c) көтеріліс

d) көктем

32. 
    Дәстүрлі принципке сай жазылып тұрған сөзді көрсет.
    

b) Бояу

d) Тұзшылар

33. 
    Дауыссыздардың үндесуін қалай атаймыз?
    

b) Сингармонизм

c) Консонантизм

d) Ассемиляция

34. 
    Тіл дыбыстарын дауыстылар және дауыссыздар деп топтастыруға негіз болатын белгі.
    

b) Ассемиляция

c) Сингормонизм

d) Буын құрау қызметі

35. 
    Фраза дегеніміз не?
    

b) Дауыс ырғағының көтерілуі немесе бәсеңдеуі.

c) Бір екпінге бағынған бөлшек

d) Пауза арқылы ажыратылатын ең ірі фонетикалық единица

36. 
    Лебізді екпін деп қандай екпінді айтамыз?
    

b) Бір буынның басқа буындардан айрықша күшті айтылуына негізделген екпін.

c) Сөйлемдегі бір сөздің басқа сөздерге қарағанда ерекше әуенмен айтылуына негізделген екпін.

d) Басқа буындардың ішінен бір буынның құрамындағы дауыстың созылыңқы айтылуына негізделген екпін.

37. 
    Лабиаль дауыссыздарды көрсет:
    

b) ч,ш,р,ж;

c) к,ғ,х,һ;

d) м,б,п

38. 
    Альвеоярлы дауыссыздарды көрсет:
    

b) ч,ш,ж,р

c) һ;

d) к,ғ,х.

39. 
    Протеза құбылысына ұшырап тұрған сөздердің қатарын көрсет.
    

b) ылай, ышкап, ыстақан

c) литір, метір, тырақтыр

d) орнын, аулы, ернінен, мұрнына

40. 
    Такт дегеніміз не?
    

b) фразаның бір екпінге бағынатын бөлшегі

c) сөйлеудің үдемелілігі

d) сөйлеудің әуені

41. 
    Денталь дауыссыздарды анықта
    

b) һ

d) т, д, с, з, н, л.

42. 
    Прогрессивті-регрессивті ассимиляцияны табыңыз.
    

b) сөнбе, мінбе

c) күмістен, іліммен

d) алтын қақпа

43. 
    Фонема деп нені айтамыз?
    

b) Сөздің сыртқы тұлғасын өзгертетін дыбыс

c) Сөздің мағынасын өзгертетін дыбыс

d) Сөздің сыртқы тұлғасы мен мағынасын өзгертуге себепті болатын тіл дыбыстары

44. 
    Тіл арты дауыссыз дыбысты тап:
    

b) г, к.

d) ғ, қ, х.

45. 
    Дауыссыз дыбыстары буын құрайтын тілдердің қатарын көрсет.
    

b) орыс, украин, беларусь

c) чех, серб

d) жапон, корей, якут

46. 
    Логикалық екпін деп қандай екпінді айтамыз?
    

b) Дауыс шымылдығының дірілінің жиіленуіне негізделінетін түрі.

c) Дауыстының созылыңқы айтылуы арқылы.

d) Бір сөздің басқа сөздерге қарағанда ерекше әуенмен айтылуы.

47. 
    Дауыстылардың үндесуі қалай аталады?
    

b) Неологизм

c) Сингармонизм

d) Фразеологизм

48. 
    Диэреза құбылысын тап.
    

b) процесс

c) процестің

d) прогресске

49. 
    Лингвальдық сингармонизм қандай тілдерде кездеседі?
    

b) болгар, словак, поляк

c) қырғыз, якут

d) қарақалпақ, ноғай, қазақ, татар

50. 
    Метатеза құбылысына ұшырап тұрған сөздер қатарын анықта.
    

b) Торат, келалмады, қайнаға

c) Добра, тамға, маңлай, қапқан

d) Іреніш, ырақмет, ылас, ышкаф

51. 
    Вокализм дегеніміз не?
    

b) Ұяң дауыссыздар

c) Дауысты дыбыстардың жүйесі

d) Дауыссыз дыбыстардың жүйесі.

52. 
    Тоникалық немесе музыкальды екпін қандай тілдерге тән?
    

b) өзбек, ұйғыр, ноғай

c) қытай, корей, жапон, дүнген

d) орыс, болгар, словак, поляк

53. 
    Қазақ тіліндегі дифтонгтарды көрсет
    

b) ый,ій,и

c) е,о,ө

d) а,ә,ұ,ү

54. 
    Мелодика дегеніміз не?
    

b) Фразаның бір екпінге бағынған бөлшегі

c) Дауыс ырғағының көтеріліп барып бәсеңдеуі немесе бәсеңдеп барып көтерілуі

d) Пауза арқылы ажыратылатын ең ірі фонетикалық единица

55. 
    Фарингаль дыбыстарды тап.
    

b) к,г.

d) с,т,з.

56. 
    Элизия дегеніміз не?
    

b) Дыбыстардың аралығына қосалқы дыбыстардың кірігуі

c) Дыбыстың сөздің соңынан қосылуы

d) Дыбыстардың мүлдем түсіп қалуы

57. 
    Орфоэпия деп нені айтамыз?
    

b) Сөздің дұрыс айтылу ережелерінің жиынтығы

c) Сөздің дұрыс тасымалдануы

d) Сөздің дұрыс буынға бөлінуі

58. 
    Дыбыстау мүшелерінің қызметін қалай атайды?
    

b) Сенсация

c) Артикуляция

d) Аффиксация

59. 
    Консонантизм деп нені айтамыз?
    

b) Дауысты дыбыстардың жүйесі

c) Ашық дауыстылар

d) Жіңішке дауыстылар

60. 
    Лабиальдық сингармонизм қандай тілдерде басым?
    

b) қазақ, башқұрт

c) қарақалпақ, ноғай

d) хакас, қараим, шор

61. 
    Эпентеза деп нені айтамыз?
    

b) Қосалқы дыбыстардың сөздің алдынан қосылуы

c) Дыбыстардың орын ауысуы

d) Қосалқы дыбыстардың екі дыбыстың аралығынан келіп кірігуін айтамыз.

62. 
    Эпентезаны табыңыз
    

b) шкаф, лақ

c) грамды, процестің

d) метр, литр

63. 
    Қате буын түрін көрсет
    

b) бітеу

d) тұйық

64. 
    Мұрын жолды дауыссыздарды көрсет
    

b) м,н

d) с,т

65. 
    Ант, өрт, бұлт, тарт, қант сөздері қай буын түріне жатады?
    

b) тұйық

c) жабық

d) бітеу

66. 
    Лабиалдық сингармонизм қай сөздерде байқалады?
    

+b) үйрек, түлкі, өмір, орын

c) кітап, мейрам, бөкебай

d) Ақбала, Қарагөз, Амангелді

67. 
    к,г дауыссыздары жасалу жағынан қандай дыбыстарға жатады?
    

b) тіл ортасы

c) тіл алды

d) тіл арты

68. 
    Омофондар дегеніміз не?
    

b) Айтылуы мен жазылуы бірдей, бірақ мағыналары басқа-басқа сөздер.

c) Біркелкі айтылып, бірақ түрліше жазылатын сөздер.

d) Айтылуы әр басқа, бірақ мағыналары бір-біріне жақын, жуық мәндес сөздер

69. 
    Синхрониялық лексикология деп нені айтамыз?
    

b) Туыстас тілдердің сөздік құрамын салыстыра отырып зерттейтін сала

c) Зат немесе құбылыс ұғымының белгілі бір сөзбен аталуының себебін қарастыратын сала.

d) сөздердің шығу төркінін қарастырады

70. 
    Метафораны тап.
    

Әбдірахман көз жұмды /Абай/.

b) Адам – керуен, өмір – жол,

Ешкімге жат із емес.

c) Енді біразда Жұманның қазаны түсірілмек, жұрт асқа әзірлене бастады.

d) Мал семірер ақ пенен ас көбейсе /Абай/.

71. 
    Эвфемизммен берілген сөйлемді көрсет.
    

b) Ұлы кеуденің ыстық демі тоқтады.

c) Атам қазақ үйіне кірген ұзын мұрттың да басына ақ құйып шығармай ма?

d) Күллі ғажайыптың ішіндегі ең тамашасы - жақсы тәрбиеленген адам.

72. 
    Архаизмдерден тұрған қатарды анықта:
    

b) Құлапара, тасаттық, ұрын келу, барымта.

c) Зоотехник, оптика, оттегі, тон ішік.

d) Әдебиет, мәдениет, аят, әділет, жәннат.

73. 
    Синонимдік қатармен берілген сөйлемді анықта.
    

b) Біздің үйден дәм тат.

c) Бақырды тат баспасын, күтіп ұста.

d) Бала бар даусымен бақырды

74. 
    Термин сөздерден тұрған қатарды көрсет.
    

b) мамыр, жандарал, атаман, жәшік

c) ащы ішек, қан айналым, ұйқы безі.

d) ащы үн, ащы шындық, ащы сөз.

75. 
    Табуды тап.
    

b) Жеті ата, ата мекен, ата қоныс, ата жау

c) Бұл күнге малға шапқан ит-құс, қарақұлақтан басқа, ел ішінен шыққан ұры-қарылар да көбейіп кетті.

d) Гүрілдеп келген жаудан, күлімдеп келген қас жаман.

76. 
    Сөз дегеніміз не?
    

b) Дыбысталу мен мағынаның бірлігінен тұратын тілдік дербес единица.

c) Коммуникативті қызметі бар синтаксистік единица.

d) Тек грамматикалық мағынаға ие тілдік единица

77. 
    Сөздік құрам деп нені айтамыз?
    

b) Архаизмдерді

c) Неологизмдерді

d) Тіліміздегі барлық сөздердің жиынтығы

78. 
    Туынды мағынада жұмсалып тұрған сөзді анықта.
    

b) Ғұрып бойынша күйеу ата сыйлайды ғой

c) Ата жағынан қуғанда мен Әлтидің туысымын.

d) “Балаға ақылын бұрын бермей, ашуын бұрын берген атадан бала үлгі ала алмайды”,- дейді Абай.

79. 
    Омографтар деп нені айтамыз?
    

b) Мағыналары қарама-қарсы сөздер.

c) Активті қолданыстан шығып қалған сөздер.

d) Жаңа ұғымды білдіретін сөздер

80. 
    Метонимияны тап.
    

b) Исатай басшы білсін деп, Ауыр әскер қол тұрды.

c) Тәртіпті класс – мектеп абыройы

d) Аузын басып ұмтылайын деп еді, қамап сірескен мылтық, қамшы, қылыш жібермеді.

81. 
    Семасиология нені зерттейді?
    

b) сөздердің шығу тегін

c) Кірме сөздердің ену тарихы мен жолдары

d) Сөздердің мағынасын, өзгеру жолдарын

82. 
    Неологизмдерден тұрған қатарды анықта
    

b) Морфема, изафет, омофон, диалект

c) Сәнхана, мөлтекаудан, ғарышжай, асаба

d) Сауға, підия, зікір, жылу жинау

83. 
    Антонимді тауып астын сыз
    

b) Әрі итерсең аунайды, бері итерсең аунайды, түр-түсі түгелдей анасынан аумайды.

c) Дүние, әлем, ғалам, жер жүзі, жаратылыс, табиғат, көмір, ғұмыр.

d) Ол – ауылдың қадірменді адамы, жас шопандардың ақылшысы, ұстазы.

84. 
    Диахрониялық лексикология деп нені айтамыз?
    

b) Сөздік құрамның белгілі бір дәуірдегі қалпы.

c) Әрбір тілдің сөздік құрамы мен дамуын, өзіндік ерекшеліктерін қарастыратын сала.

d) Туыстас тілдермен салыстыратын сала

85. 
    Тура мағынасында тұрған сөзді анықта.
    

Елдің іші жау еді.

b) Ата-ананың ақ батасын алсын деді.

c) Ақ жүрек адал адамдардың аңғал істеріне күлесің.

d) Ақ Айман абұйыр мен ұят керек.

86. 
    Синекдоханы тап.
    

b) Шығанақ Құрманғазыны тарта отырып сөйледі.

c) Талаптың мініп тұлпарын, тас қияға өрледің

d) Нәрестенің дүниеге келгеніне үйі мәз болып жатыр.

87. 
    Плеонастикалық сөз тізбегін тап.
    

Наданның көзін жойып, көңлін ашпақ.

b) Үлгі алсын деймін ойлы жас жігіттер

Думан-сауық ойда жоқ әуел баста-ақ.

c) Дүние де өзі, мал да өзі

Ғылымға көңіл бөлсеңіз

d) Адам - әлемнің әрі мен сәні.

88. 
    Сөздік қор дегеніміз не?
    

b) Түбір сөздер мен туынды сөздердің жиынтығы

c) Кірме сөздер.

d) Тұрақты сөз тіркестері

89. 
    Ауызекі тіл арқылы енген кірме сөздерден тұрған қатарды көрсет.
    

b) Проза, пион, физика, лекция, вольт

c) қараша, ақпан, қыркүйек, қазан

d) үй, баспана, бала, аға

90. 
    Көңіл құсы құйқылжыр шартарапқа,
    

a) метафора

b) метанимия

c) синекдоха

d) антоним

91. 
    Тілдің сөздік құрамы нені қамтиды?
    

b) кірме сөздері

c) фразеологизмдерді

d) барлығын

92. 
    Дәуірі өтіп, ескі заманмен жоғалған сөздер қалай аталады?
    

b) историзмдер

c) неологизмдер

d) кәсіби сөздер

93. 
    Көп мағыналы сөздердің омонимнен айырмашылығы
    

b) бір сөз табына қатысты

c) еш айырмашылығы жоқ

d) белгілі бір сөз таптарына қатысты

94. 
    Термин сөздерді тап.
    

b) екіден, үштен

c) теңеу, синус

d) қыс, жаз, күз

95. 
    Сөздердің шығу тегі мен олардың семантикасының дамуы туралы мағлұмат беретін сөздіктер
    

b) фонетикалық, орфографиялық сөздік

c) этимологиялық, тарихи сөздіктер

d) энциклопедиялық, иллюстративті сөздік

96. 
    Заттар мен құбылыстардың ұғымдарын айқындап түсіндіретін сөздіктер
    

b) фонетикалық, орфографиялық сөздік

c) этимологиялық, тарихи сөздіктер

d) энциклопедиялық, иллюстративті сөздіктер

97. 
    Фразеологиялық тұтастықпен берілген қатарды анықта.
    

b) Мақтамен бауыздау, сайдың тасындай, көк жон.

c) Бейбіт қатар өмір сүру, ерді намыс өлтіреді, бас жарылса бөрік ішінде.

d) соқырға таяқ ұстатқандай

98. 
    Фразеология нені зерттейді?
    

b) Сөздердің шығу төркінін.

c) Тұрақты сөз тіркестерін.

d) Жалқы есімдер.

99. 
    Фразеологиялық бірліктен тұратын қатарды көрсет.
    

b) Жерден жеті қоян тапқандай, таяқ тастам жер, төрт құбыласы түгел.

c) Көз салу, тіс қаққан, қолқа салу, бел буу.

d) Мидай дала, қыпша бел, шалқар көл.

100. 
     Фразеологиялық тізбектен тұратын қатарды тап
     

b) Кірпік қақпау, тілі тию, көзін жоғалту

c) Жұмыртқадан жүн қырыққан, қу бастан қуырдақ ет салған.

d) Ну орман, ит көйлек, құла түз, қызыл алаң

101. 
     Синонимдес фразеологиялық оралымдарды анықта.
     

b) қу бастан қуырдақ ет алған, жұмыртқадан жүн қырыққан

c) алыс,қашық, шалғай

d) ертелі-кеш, алыс-жақын, ілгері-кейінді

102. 
     Сөз табы дегеніміз не?
     

b) Мағыналық және грамматикалық жақтан өзара байланыста болатын, толық мағыналы кемінде екі сөздің тіркесі.

c) Дыбысталу мен мағынаның бірлігінен тұратын, құрылымдық тұтастығымен дараланатын единица.

d) Сөздердің лексикалық мағына ыңғайластығымен, морфологиялық тұлға және синтаксистік қызметінің ұқсастығына қарай топтасатын сөздердің тобын айтамыз.

103. 
     Түркі тілдерінде грамматикалық мағына берудің ең өнімді тәсілі қайсы?
     

b) Сөздердің орын тәртібі

c) Интонация

d) Аффиксация

104. 
     Адвербиалдану процесіне ауысып тұрған сөз табы бар сөйлемді анықта.
     

b) Отыз екіні төртке бөл.

c) Екеуінің әңгімесінен жарасымды әзілдер жарқылдайды

d) Сансыз жұлдыздар жымыңдайды

105. 
     Сан-мөлшер категориясы нені білдіреді?
     

b) Бір сөздің есімге немесе етістікке қатысын білдіреді.

c) Даралық ұғым мен көптік ұғымды ажыратады.

d) Іс-әрекет пен істі істеушінің арасындағы байланысты көрсетеді.

106. 
     Сөздің грамматикалық мағынасы дегеніміз не?
     

b) Лексикалық мағынаны саралай, нақтылай түсетін мағына

c) Лексикалық мағынаға қарама-қарсы мағына.

d) Сөздің денотаттық мағынасы.

107. 
     Күрделі сөз тіркесі деп қандай тіркесті айтамыз?
     

b) Бір еселі, екі еселі, үш еселі байланыстарға негізделген тіркес.

c) Екі немесе одан да көп сөздердің тіркесінен жасалып, бір ғана ұйытқы сөзге тіркелетін тіркес.

d) Мағыналық және грамматикалық жақтан өзара бірлікте болатын толық мағыналы кемінде екі сөздің тіркесі.

108. 
     Етістікке тән категориялар қамтылған қатарды көрсет.
     

b) жай септеу, тәуелді септеу

c) жақ, шақ, етіс, рай

d) шырай, тәуелдену

109. 
     Субстантивтену процесіне ауысып тұрған сөз табы бар сөйлемді көрсет.
     

b) Ешкім ешкімге көңіл бөлмеген.

c) Сондықтан күркеде дыбысыңды шығармай отырасың.

d) Тек дымың ішіңде болсын.

110. 
     Вервалдану процесіне ауысып тұрған сөз табы бар сөйлемді анықта.
     

b) Қай сала, қай қырға келсең де, бір жаңа кітап ашқандай боласың.

c) Абай халық үшін, халық Абай үшін алысады

d) Жан сүйген еңбегің – жан рақаты.

111. 
     Көмекші сөздермен берілген қатарды тап.
     

b) Оят, оян, апар, әкел, әкет.

c) Және, шейін, соң, -ау, -мыс, -деді.

d) Ол, әлдекім, ешкім, шіркін, барша.

112. 
     Орыс тілінде кездесетін көмекші эффикстердің қатарын көрсет
     

b) Деривациялық, реляциялық

c) Префикс, инфикс, суффикс

d) артикль, предлог

113. 
     Сіңісу құбылысы арқылы қалыптасқан сөздердің тобын көрсет.
     

b) шекара, асатаяқ, өнеркәсіп

c) бұрын, биыл, әкел, қарақұс

d) балапан, Екібастұз, оралман

114. 
     Адъективтену процесіне ауысып тұрған сөз табы бар сөйлемді көрсет.
     

b) Ол кісіні мен де бұрыннан білуші едім

c) Абай кіргенде, әр столдың айналасында екіден, үштен отырып, кітапқа үңілген адамдарды байқады.

d) Ол маған өткір көзімен шаншыла қарады.

115. 
     Сөздерді топтастыруда қандай принциптер басшылыққа алынады?
     

b) Категорияльдық мағынасы мен морфологиялық, синтаксистік белгілері

c) Фонетикалық, этимологиялық, иероглифтік принциптері

d) Генеологиялық, фонетикалық, семантикалық принциптері

116. 
     Сөздердің аналитикалық формасы қалай жасалады?
     

b) Аффиксация арқылы

c) Атауыш сөздер мен көмекші сөздердің тіркесінен

d) Сөздердің қосарлануынан

117. 
     Морфологиялық тәсіл арқылы туған сөздердің қатарын көрсет.
     

b) көрініс, тапсырма, көздеу, биші

c) ине-жіп, отыра қалды, асхана, білезік

d) қапысын табу, мізбақпау, айта бер.

118. 
     Рай категориясы қай сөз табына тән?
     

b) Етістік

c) Зат есім

d) Есімдік

119. 
     Қазақ тіліне тән грамматикалық мағына білдіру тәсілін көрсет.
     

b) Екпін, сөздердің орын тәртібі, көмекші сөздер

c) Сөздердің қосарлануы, бірігуі, орын тәртібі және көмекші сөздер арқылы

d) артикльдер, предлогтар арқылы

120. 
     Тікелей объектіні білдіретін қай септік?
     

b) Ілік септік, көмектес септік

c) Барыс септік

d) Табыс септік

121. 
     Атауыш сөздермен берілген қатарды анықта.
     

b) Отыр екен, түйе үстінде, ішке қарай

c) Осы шың, он саусақ, әттең, япырай

d) уһ, ойпырмай, тарс-тұрс

122. 
     Синтаксистік тәсіл арқылы жасалған сөздер тобын көрсет.
     

b) Жігермен, мән-жай, түрегел, биыл

c) Қарылғаш, боз торғай, із-түссіз, майшабақ

d) бүгін, биыл, басшы

123. 
     Морфема дегеніміз не?
     

b) Ары қарай бөлшектенуге келмейтін ең кіші мағыналық единица

c) Түбір мен жұрнақтың қосындысы

d) Өз алдына дербестігі жоқ, тек түбірге жалғанып белгілі бір мағынаға ие болатын бөлшек.

124. 
     Сөз тудырушы аффикстердің мағынасы
     

b) реляциялық

c) артикуляциялық

d) ассемиляциялық

125. 
     Сөз түрлендіруші аффикстердің грамматикалық мағынасы
     

b) реляциялық

c) артикуляциялық

d) ассемиляциялық

126. 
     Сөзді басқа тілдік единицалардан ажырататын неше белгісі бар?
     

b)5

d) 3

127. 
     Сілтеу есімдігінің септелу түрін көрсет.
     

b) бұған, онымен

c) да, де, және

d) сегізде, бірде

128. 
     Сөздердің байланысуының неше түрі бар?
     

b) 4

d) 7

129. 
     Жанаса байланысқан қатарды көрсет
     

b) Әдейі келу, дереу жеткізу, шапшаң қимылдау.

c) Орындалған арман, бақытты балалық, білімді адам

d) Отпен ойнама, малды теппе, табалдырыққа тұрма

130. 
     Сөйлемге қандай қызмет тән?
     

b) номинативті

c) коммуникативті

d) контексті

131. 
     Қабыса байланысқан сөз тіркесі бар сөйлемді тап.
     

b) Бұл оқиғаның аяғы айға жуық созылады.

c) Келе жатқан Бөжей, Байсал, Байдалы екен.

d) Еңбек етуді сүйіңдер.

132. 
     Матаса байланысқан сөз тіркесі деп қандай байланыстың түрін айтамыз?
     

b) Бағыныңқы сөздің ұйытқы сөзбен жалғаулықсыз қатар тұруы арқылы байланысуы.

c) Бағыныңқы сөз басыңқы сөздің ыңғайына, грамматикалық мағынасы мен формасына бағынып, соның жетегінде байланысуы.

d) Басыңқы сөз бағыныңқы сөздің грамматикалық мағынасымен үйлесіп, тиісті формада байланысуы.

133. 
     Сөйлем басқа тілдік единицалардан қандай белгілері арқылы ажыратылады?
     

b) Сөйлеу кезінде конструкциялануы, фразеологиялық единицалардың жасалуына негіз болуы, мағыналық және грамматикалық жақтан байланысты сөздердің тіркесінен құралған единица.

c) Құрылымдық жүйесінің болуы, предикативтілік, объективті-модальдылық және субъективті-модальдық мағыналарының болуы, белгілі бір интонациямен айтылып, коммуникативтілік қызмет атқаратын единица.

d) Мағына тұтастығымен, құрамы мен құрылымының тұрақтылығымен, даяр қалпында қолданылуымен, сөйлеу кезінде конструкцияланбауымен ерекшеленетін единица.

134. 
     Сөздердің байланысу тәсілдерін көрсет.
     

b) Қабысу, жанасу, меңгеру, қиысу

c) Метафора, метонимия, синекдоха

d) Интонация, орын тәртібі, шылаулар, жалғаулар

135. 
     Сөздің синтаксистік шартты мағынасын тап.
     

b) Оқы, жаз, кел, бара жатыр;

c) Хан емессің, қасқырсың.

Хан емессің, ылаңсың,

Қара шұбар жылансың. Махамбет

d) Көзге түртсе, көргісіз, су жаңа, таяқ тастам жер.

136. 
     Сөйлемге тән басты белгі.
     

b) Интонация

c) Аффиксация

d) Сенсация

137. 
     Ертең театрда спектакль болады.
     

a) хабарлы

b) сұраулы

c) лепті

138. 
     Синтаксистік шартты мағынадағы сөзді тап.
     

Өрмелеп шығып күн болам!

Қараңғылықтың кегіне

Күн болмағанда, кім болам?! (С.Т.)

b) Гималай – көктің кіндігі.

Гималай – жердің түндігі. (І.Ж.)

c) Ақтар қашып, қызылдар қуған күн еді.

d) Сендей нарқоспақтың баласы,

Оңаша жерде жолықсаң,

Қайраңнан алған шабақтай,

Қия бір соғып ас етсем,

Тамағыма қылқаның кетті демес ем. (Махамбет)

139. 
     Дүние жүзіндегі тілдер генеологиялық жағынан қанша үлкен топтарға топтастырылады?
     

b) 7

d) 8

140. 
     Араб тілі типологиясы жағынан қандай типті тілдердің тобына кіреді?
     

b) полисинтетикалық

c) флективті

d) агглюнативті

141. 
     Түркі тілдері типологиялық жағынан қандай тілдер тобына жатады?
     

b) агглюнативті

c) даралаушы

d) полисинтетикалық

142. 
     Типологиясы жағынан агглюнативті типке жататын тілдердің тобын анықта.
     

b) қытай, бирма, тибет, вьетнам

c) индеецтер, чухот, коряк

d) монғол, угро-фин, түркі

143. 
     Түркі тілдерінің батыс хун бұтағына кіретін тілдердің тобын көрсет
     

b) бұлғар, қарлұқ, қырғыз-қыпшақ.

c) қарлұқ, оғыз, қыпшақ, бұлғар.

d) қырғыз-қыпшақ, ұйғыр-оғыз, қыпшақ

144. 
     Тілдердің генеологиялық классификациясы неге негізделеді?
     

b) географиялық орналасуына

c) сөздің құрылысына

d) шығу төркінінің бірлігіне

145. 
     Орыс тілі типологиясы жағынан қандай типті тілдердің тобына кіреді?
     

b) даралаушы

c) Флективті

d) полисинтетикалық

146. 
     Типологиясы жағынан флективті типке жататын тілдердің тобын анықта.
     

b) орыс, араб, неміс, грек

c) вьетнам, қытай, тибет

d) чукот, индеецтер, коряк

147. 
     Түркі тілдерінің шығыс хун бұтағына кіретін тілдердің тобын көрсет.
     

b) Бұлғар, қырғыз, қыпшақ

c) Қырғыз-қыпшақ, ұйғыр-оғыз

d) Қарлұқ, қыпшақ, балғар

148. 
     Агглюнативті тілдерде түбірге жалғанатын қосымшаның тәртібін көрсет.
     

b) көптік, жіктік, тәуелдік, септік

c) септік, көптік, жіктік, тәуелдік, жұрнақ

d) жұрнақ, көптік, тәуелдік, септік, жіктік жалғаулары жалғанады

149. 
     Дүние жүзіндегі тілдер типологиясы жағынан қалайша бөлінеді?
     

b) түбір тіл, аморфтік тіл, агглюнативті

c) даралаушы, полисинтетикалық, агглюнативті, флективті

d) флективті-агглюнативті, түбір тіл

150. ҚР Тіл Туралы Заңы қашан қабылданды?

a) 1991

c) 1989

4. ГЛОССАРИЙ