Тіл дамыту емтихан жауаптары "Тіл" ұғымы. Сөйлеу түрлері Сөйлеу формалары
жүктеу/скачать 0,59 Mb.
|
Тіл дамыту. емтихан жауаптары
- Бұл бет үшін навигация:
- 46. Оқу және жазу сөйлеу әрекетінің түрлері ретінде.
| 45.Көркем мәтінді талдау.
Көркем туынды оқу сияқты, оны талдау да әдебиетті оқытудың маңызды, күрделі жұмыстарының бірі. Көркем туындыны талдау, әрине, мұғалім басшылығымен жүргізіледі, ең басты қызмет те мұғалімдікі. Дегенмен талдау оқушылардан да көп нәрселерді талдау дағдыларын, іскерлігі, машықтарын талап етеді. Мұғалім талдау барысында ең негізгі екі түрлі қызмет атқарады: Көркем туынды көтерген проблемалар, автор ойы, оның көркем компоненттері туралы, яғни талдау нені талап етеді, соны орындату. Оқушыны оқыған шығармаларын талдай білуге машықтандыру, дағды-іскерліктерін жетілдіру, әдеби талдауды үйрету қызметін атқарады. Көркем мәтінді талдау жолдары. Жан-жақты, толық талдау көркем туындыны тұтастай қарастырып талдайды. Әсіресе, бұл талдау кейде мәтіндік талдау деп те аталады. Жан-жақты талдау уақытты көп алады, дегенмен, оның тиімділігі көркем туындыны жанды бір организмдей тұтас қарастырады.Бұл талдаудың өзіндік ерекшелігі сол, ол үнемі мәтінге жүгініп отырады. Сондықтан мұғалім көркем туынды идеясын ашатын оқиға, эпизодтар, кейіпкерлер сөзі, іс-әрекеті, оны ашатын мәселелерді назарға алып отырады. Көркем мәтінді талдау шығармашылық жұмыстарды талап етеді. Көркем мәтінді оқыту мен талдауда оқушының мәтін мазмұнын меңгеруіне көңіл бөлу керек. Көркем шығарманы оқығанда, оқушылардың ол туралы өзіндік әсері, пікірі туындайды. Оқушылардың зейіні, есте сақтау, қабылдау қасиеттеріне қарай мұғалім мәтінді тұтастай емес, ең негізгі басты мәселелерін ғана мазмұндатып, оны меңгеруді одан әрі жалғастырғаны тиімді болады. Үзіндіні мазмұндағанда, оқушыларды мүмкіндігінше жазушы тілімен мазмұндатуға икемдеу керек. Оқушылар көркем мәтінмен емін-еркін жұмыс істей алады. Мектепте әдебиетті оқытудың күре тамыры көркем мәтінді оқу мен талдау жұмыстары болып табылады. Көркем мәтінді оқыту, оны талдауға баулу — әдебиет мұғалімінің де ең негізгі қызмет, мақсаты. Оқу мен талдау – бір ананың егіз баласындай, жанды бір организмдей туыстас, әрі бірліктегі мәселе. 46. Оқу және жазу сөйлеу әрекетінің түрлері ретінде. Оқуға үйрету Оқу – сөйлеу әрекетінің негізгі түрінің бірі. Оқу сөйлеу әрекетінің рецептивті түрлеріне жатады. Себебі ол графикалық ьелгілерді қабылдаудан, түсінуден тұрады. Оқу сөйлеу әрекетінің тыңдау, жазу сияқты түрлерімен тығыз байланысты. Оқу мен жазу дағдыларының шет тілін үйретудің бастапқы кездегі алатын орны ерекше. Оқумен сөйлеу тығыз байланысты. Оқытудың екі түрі бар. 1) дауыстап оқу 2) іштей оқу шінен оқуға үйрету Ішінен оқуда негізгі орын көруге, көзді пайдалануға беріледі. Ішінен оқыған кезде лексикалық,грамматикалық жіне айтуға дағдылары дамытылады. Оқудың үш түрлі қызметі болады: 1) жүйелеу, жинақтау 2) танымдылық 3) қарым-қатынас Ондағы негізгі мақсат-ағышын тіліноқыту арқылы оқушының өнегелік және эстетилалық жағынан әр жақты дамыған, саяси идеялық жағынан танымды еңбексүйгіштікке тәрбиелеу. Оқытудың нәтижесі әдістерге тәуелді болады. Оқыту әдісі оқушыға білім, тәрбие беру және оның қоғамдық мәнісін дамыту міндеттерінен шығатын оқу материалын, теориалық және тәжірибелік меңгеру формасы. Оқыту әдісіне қойылатын талаптар: Оқыту әдісінің нақтылығы,ғылымилығы, жүйелігі, қол жетімділігі, айқындылығы,нәтижелілігі. Қазіргі кезде педегогикада оқыту әдістерін үш топқа бөліп қарастырып жүр: 1) сөздік 2) көрнекілік 3) тәрбиелік-тәжірибелік әдістер Оқытудың сөздік әдістерінің тобы мұғалімнің сөзіне сүйенеді.Сөздік әдістердің тобына баяндау,әңгіме,түсіндіру,арнайы мәтінмен кітап оқу және магнитафондық жазбамен,өз бетімен жұмыс жатады.Көрнекілік әдістер сөздік әңгіемен тығыз байланысты.Себебі кез елген көрекі құрал түсіндіріеді,талданады.Оқытудың тәжірибелік әдістеріне оқушының киімі мен дағдыларын қалыптастыру және жетілдіру процестеріне байланысты әдістер жатады. Жазу әрекет ретінде шеберлік негізінде жүзеге асады. Жазу – күрделі құбылыс. Оған мыналар кіреді: 1. жазу белгілерін салу дағдысы – каллиграфия; 2. сөйлеу дыбыстарын адекватты белгілерге дұрыс транскодтау дағдылары – емле; 3. жазбаша мәлімдеме – шығарма құрастыру дағдысы 4. лексикалық және грамматикалық дағдылар. 1,2 дағдыларды жазу техникасы деп атауға болады. В деңгейінде (жазбаша) жазу кезінде 3.4 дағдысы құрамы мен сапасы жағынан сәл өзгеше болады. Жазбаша қарым-қатынастың жұмыс істеуінің барлық шарттары мен жазбаша сөйлеудің сапасы белгілі бір қиындықты немесе ассимиляцияның жеңілдігін ғана емес, сонымен қатар жазуға үйретудің ерекшеліктерін де анықтайды. Бізді қызықтыратын ұғымдардың әртүрлі интерпретацияларын талдау нәтижесінде мынадай қорытындыға келеміз. Жазбаша ойды жеткізу қызметі – жазу – екі деңгейде жүзеге асуы мүмкін. 1. А деңгейі (нақты жазу деңгейі) – нақты ауызша сөйлеуді графикалық және орфографиялық сауатты жазу және оның барлық белгілерін (интонациядан басқа) сақтау. 2. В деңгейі (жазбаша сөйлеу деңгейі) – жазбаша сөйлеудің барлық өзіне тән белгілерімен (толықтығы, синтаксистік күрделілігі, жүйелілігі, дамуы...) арқылы жасалуы. А және В деңгейлерінің айырмашылығы психологиялық емес, лингвистикалық салада. Екі деңгей де байланыс мақсатында қолданылады. Екі деңгей де, негізінен, оқу мақсаты мен оқу құралы ретінде пайдаланылуы мүмкін. Оларды абсолютті айқын шекарамен бөлуге болмайды, бірақ тек осындай бөлу әдіснамалық тұрғыдан жемісті болып шығады. Сөйлеуді жазуға болады, ол да 2 деңгейде жүзеге асырылады: 1. А – хаттарды, сөздерді, сөз тіркестерін жазу, бірақ коммуникативті мақсатсыз (алдау) немесе диктант бойынша басқа біреудің сөзін жазып алу. 2. В – басқа біреудің сөзін конспект/реферат түрінде жазып алу. А деңгейі жазбасы қайта шығару жазбасы болып табылады және оны жазу деп атауға болады. В деңгейіндегі жазу - бұл жазу-өндіріс, әрекет өте күрделі, өйткені ол тыңдауды (оқуды), сөйлеуді және мәтінді түрлендіруде және сөйлеуді жазуда ерекше дағдыларды (ur B) тамаша меңгеруді болжайды. Жазу мен жазу коммуникативті мағынада бір-бірінен ерекшеленетінін атап өткен жөн: жазудың сөйлеу мақсаты жоқ. Жазуға үйрету міндеті. сөйлеу жазуды оқытудың мазмұнын меңгеруге жағдай жасаумен байланысты. Компенсаторлық дағдыларға сөйлемді қайталау, күрделі ойды қарапайым тілдік құралдар арқылы жеткізу, қажетті ақпаратты табу үшін мәтінге сүйену жатады. Жазу әдістеріне мыналар жатады: әліпбиді, графиканы, емле мен тыныс белгілерін меңгеру. жүктеу/скачать 0,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|