Ветеринариялық (ветеринариялық-санитариялық) қағидаларды бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 9 тамыздағы №814 қаулысы «Ветеринария туралы»
Аурулардың профилактикасы және оларды жою
жүктеу/скачать 457,14 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 4. Сойылатын жануарларды сояр алдындағы ветеринариялық Тексеріп қарау және сойылғаннан кейiн ұшалары мен iшкi ағзаларын ветеринариялық-санитариялық сараптау, оларды
3. Аурулардың профилактикасы және оларды жою жөніндегі ветеринариялық іс-шараларды өткізу тәртібі 40. Ветеринариялық iс-шаралар: 1) жануарлар мен адамға ортақ ауруларды қоса алғанда, жануарлар ауруларының пайда болуы мен азықтан улануының алдын алу, жануарларды, жануарлардан алынатын өнiмдер мен шикiзатты, ветеринариялық препараттарды, жемшөп пен жемшөп қоспаларын ұстаудың Қазақстан Республикасының ветеринария саласындағы заңнамасының талаптарына сәйкестiгiн қамтамасыз ету мақсатында ветеринариялық-санитариялық тұрғыдан қолайлы аумақта өткiзiлетiн iс-шаралар; 2) шектеу iс-шараларын немесе карантиндi қоса алғанда, жануарлардың аса қауiптi және энзоотиялық ауруларын жою және олардың таралуының алдын алу мақсатында бақылау аймағын, буферлік аймақты қоса алғанда, эпизоотия ошағында және қолайсыз пунктте өткiзiлетiн iс-шаралар болып бөлiнедi. 41. Жануарлар, құстар, балықтар мен аралардың әрбір нақты ауруы бойынша іс-шаралар осы Қағидаларға 1-қосымшаға сәйкес өткізіледі. Қолайлы пунктте өткізілетін іс-шаралар 42. Ветеринариялық-санитариялық қолайлы аумақта мынадай іс-шаралар өткізіледі: 1) эпизоотиялық тізбекті үзуге ықпал ететін мал шаруашылығы технологиясы; 2) жануарларды бірдейлендірудің жолға қойылуы; 3) нормаланған азықтандыру және ұстау; 4) мал шаруашылығы фермаларының аумақтарын аймақтарға бөлу, қажетті мал шаруашылығы, ветеринариялық санитариялық объектілерді салу; 5) шаруашылық жүргiзушi субъектiнiң аумақтық-әкімшілік шекарасын куәлік берілмеген жануарлардың келуінен қорғау; 6) жайылымдық және шабындық алқаптарды эпизоотиялық көзқарас тұрғысынан дұрыс пайдалануды ұйымдастыру; 7) осы Қағидаларды сақтай отырып және алдын алу іс-шараларын ұйымдастыра отырып, жануарларды тасымалдаған кезде мал басы жиналатын орындарды (тірі мал сатуды жүзеге асыратын ішкі сауда объектілері, көрмелер, мал соятын және олардан алынатын шикізатты өңдейтін объектілер) ветеринариялық-санитариялық бақылау және қадағалау; 8) мал шаруашылығындағы шаруашылық жүргiзушi субъектілердің жұмысшыларын қажетті мүкәммалмен және арнайы киіммен қамтамасыз ету; 9) халық арасында ағарту жұмысын ұйымдастыру; 10) Қазақстан Республикасында немесе Кеден одағына қатысушы мемлекеттерде тіркелген препараттарды қолдана отырып, дезинфекциялау, дератизациялау және дезинсекциялау; 11) ветеринария саласындағы уәкілетті орган Қазақстан Республикасында қолдануға рұқсат еткен және Кеден одағына мүше мемлекеттерде қолдануға рұқсат етілген арнайы профилактика құралдарын пайдалана отырып, аурулардың диагностикасы, өзіндік профилактикасы. Қолайсыз пунктте өткізілетін іс-шаралар 43. Өңірлердегі эпизоотиялық жағдайға байланысты жануарлардың аса қауіпті ауруларына қарсы жоспарлы иммундауға жататын мал санын және мониторингтік зерттеулердің көлемін жыл сайын ветеринария саласындағы уәкілетті орган айқындайды. 44. Диагноз эпизоотологиялық, клиникалық, аллергиялық, гельминтологиялық және патологиялық-анатомиялық деректерді ескере отырып, зертханалық зерттеулер нәтижелерінің негізінде белгіленеді. 45. Тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктің жергілікті атқарушы органы тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктің бас мемлекеттік ветеринариялық-санитариялық инспекторының ұсынуы бойынша карантин немесе шектеу іс-шараларын белгілеу туралы шешім қабылдайды. 46. Тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктің жергілікті атқарушы органы тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктің бас мемлекеттік ветеринариялық-санитариялық инспекторының ұсынуы бойынша карантинді немесе шектеу іс-шараларын тоқтату туралы шешім қабылдайды. 47. Қазақстан Республикасында немесе Кеден одағына қатысушы мемлекеттерде тіркелген препараттарды қолдана отырып, дезинфекция, дератизация және дезинсекция, сондай-ақ ветеринария саласындағы уәкілетті орган Қазақстан Республикасында қолдануға рұқсат еткен және Кеден одағына мүше мемлекеттерде қолдануға рұқсат етілген арнайы профилактика құралдарын пайдалана отырып, аурудың диагностикасы, өзіндік профилактикасы жүргізіледі. 4. Сойылатын жануарларды сояр алдындағы ветеринариялық Тексеріп қарау және сойылғаннан кейiн ұшалары мен iшкi ағзаларын ветеринариялық-санитариялық сараптау, оларды санитариялық бағалау Сойылатын жануарларды сояр алдындағы тексеріп қарау тәртiбi 48. Сойылатын жануарлардың санатына жататындар: iрi қара мал (енеке мен қодасты қоса алғанда) шошқа, қой, ешкi, үй қояны, жылқы, есек, қашыр, түйе, үй құстарының барлық түрлерi. 49. Союға сау үй жануарлары жiберiледi. 50. Етке мынадай: 1) сібір жарасы, қарасан, ірі қара мал обасы, түйе обасы, құтырма, тырысқақ, зілді домбығу, брадзот, қой энтеретоксемиясы, ipi қара мал мен қойдың клегейлі қызбасы (шошқаның африкалық обасы, ботулизм, маңқа, эпизоотиялық лимфангоит, мелоидоз (жалған маңқа), үй қоянының миксоматозы, құстардың классикалық обасы тиген және тиді деп күдік туған; 2) аласұрып жүрген; 3) вакцина егiлген, сондай-ақ, сібір жарасына қарсы емдеу жүргізілген жануарларды екпеден (емделгеннен) кейiн күнтізбелік 14 күн бойы, аусылға қарсы инактивацияланған вакцина егiлген жануарларды 21 күн бойы, сондай-ақ емдік және профилактикалық мақсатта антибиотиктер қолданылған жануарларды; 4) маңқаға маллеинизация өткізілмеген жылқыны; 5) туғанына күнтізбелік 14 күн толмаған жануарларды, клиникалық ауру жануарларды, ауруының диагнозы белгiленбеген жануарларды; дене температурасы төмен немесе жоғары, ауруы жұқпалы емес жануарларды; 6) сояр алдында тексерiп қарамай; 7) ветеринариялық препараттармен өңделген жануарлардың етіндегi рұқсат етiлетiн ең төменгi мөлшерге (РЕтМ) және сою мерзiмiне сәйкес келмейтін жануарларды союға жол берілмейді. 51. Жануарлар мен құс саудасы жүзеге асырылатын сауда объектілерінде жануарлар тірідей сатылған кезде де олар ветеринариялық тексеріп қарауға жатады. Сойылғаннан кейiн ірi қара малдың ұшасы мен iшкi ағзасын тексеріп қарау 52. Сойылғаннан кейiн ірi қара малдың ұшасы мен iшкi ағзасын тексеріп қарауда зерттеудiң мынадай тәртібін белгіленеді: 1) басын зерттеу: басты ұшадан бөліп алады, тiл жақ астындағы кеңістіктен еркін шығып тұратындай етіп оны ұшынан және екi жанынан тіледi. Ерiндi, тiлдi және ауыз қуысының шырышты қабықтарын қарап, қолмен ұстап тексередi. Тiлдi ашамен ұстатып, жем-шөп қалдықтары мен сiлекейден пышақтың сыртымен тазалайды. Егер тiлде көзге көрініп тұрған патологиялық өзгерiстер болмаса, оны кеспейді. Жақтың, жұтқыншақтың (орта және шеткi) құлақ түбiнiң лимфа түйiндерiн ашып тексередi. Жақтың бұлшық еттерiн екі жағынан да олардың сыртына қарама-қарсы бүкіл ені бойынан жалпақ етіп (сыртқысын – екі, ішкісін – екі тілікпен) тіліп, тексеріп қарайды; 2) іш құрылысын (кеңірдегімен бірге өкпесін, жүрегін, өтімен бірге бауырын, диафрагмасы мен өңешін) зерттеу: өкпесін сыртынан қарап, ұстап көреді. Қабырға ортасындағы краниальдық, орта, каудальдық және бронхылық, сол жақтағы, оң жақтағы, тархеобронхылық лимфа түйіндерін ашады. Кеңiрдек пен бронхты және өкпе паренхимасын әрбір өкпенi ұзына бойына iрi бронхтардың бағытына қарай кесу арқылы тексередi; 3) жүректi зерттеу: жүрек қабын ашады, жүректiң сыртқы сiрi қабығы және жүрек қабынның жай-күйін тексередi. Содан кейiн жүректiң оң және сол бөлiгiн қиғашы бойынан тiледi, бiр уақытта жүрек қарыншасымен қабығын ашады. Жүректiң бұлшық ет қабатын, эндокарддың, жүрек қан қалқаны мен қанының жай-күйін қарайды. Жүрек бұлшық еттерiн тесiп алмай ұзына бойына және көлденеңiнен бiрнеше тiлiктер жүргiзедi (цистицеркозға); 4) бауырды зерттеу: бауырды қарап тексередi, көк ет және висцералды жағынан ұстап қарайды. Көк ет бауырға кіріге өскен жағдайда, оны ажыратып, патологиялық өзгерістердің (абцестердің) бар-жоғы тұрғысынан паренхиманы тексередi. Порталды лимфа түйiндерiн тiлiп қарайды және висцералды жағынан өт жолына қарай тесiп алмай 2–3 рет тiледi; 5) көк бауырды зерттеу: көк бауырды сыртынан қарап тексередi, содан кейiн бойлай тiледi және оның сыртқы түрi мен пульпаның консистенциясын анықтайды; 6) бүйректi зерттеу: бүйректi капсуладан шығарады, қарап тексереді және ұстап көредi, патологиялық өзгерiстер табылған жағдайда, тiледi, сонымен бiр уақытта бүйректiң лимфа түйiндерiн ашады; 7) желiндi зерттеу: желiндi қолмен мұқият тексередi, қарама-қарсы 1-2 жерден терең тiлiк жасайды. Шатының үстіндегі лимфа түйiндерiн ашып тексередi; 8) асқазан мен ішек-қарынды зерттеу: оны сiрi қабығы жағынан қарайды. Асқазан мен шажырқайдың бiрнеше лимфа түйiндерiн кесiп көредi. Керек болған жағдайда, шырышты қабығын ашып қарайды; 9) жатырды, аталық ұрық бездерiн, қуықты және ұйқы безiн зерттеу: қарап тексередi, керек болған жағдайда ашып кеседi; 10) ұшаны зерттеу: ісінудің, қан ұюының, өсiндiлердің, сүйек сынықтарының және басқа да патологиялық өзгерістердің болуына көңiл аудара отырып, ұшаны сыртқы және iшкi жағын қарайды. Қабық пен ішперденің жай-күйін айқындайды. Қажет болған жағдайда, лимфа түйіндерiн сырттай және кесiп қарайды, сондай-ақ жекелеген (цистицеркозға – мойынның, белдеменiң, анконеустың) бұлшық еттерді кеседі; 11) ұшаның негiзгi лимфа түйiндерiн тексеру: мойынның артқы терең безi, қабырға-мойын, топшы асты, бiрiншi қабырға, топшы астының өзін (қолтық асты немесе жауырын асты), мойынның сырты, төстiң алдыңғы (жұп немесе тақ), төстiң үстi (қабырға арасындағы), қабырға аралық, үстiңгi орта қабатты, астыңғы орта қабатты, тізе қатпарларындағы (тізе тобындағы), белдiң, бүйірінің сыртқы (жамбастың кемiк басы) лимфа түйiндерi, бел, бүйірінің сыртқы (домалақ жілік), бүйірдің медиалды, бүйірдің латералды (жамбас алды), терең шап, жамбас лимфа түйiндерi. Бұзаулардың кiндiгiн де қарайды және аяқ буындарының бастарын (алдыңғы және артқы сирақ сүйектері) тіліп ашады. Ұсақ малдың ұшасы мен iшкi мүшелерін сойғаннан кейiнгi тексеру 53. Ішкi мүшелер мен ұшаны iрi қара малдікі сияқты тексередi. Казеозды лимфаденитті анықтау үшiн мойынның сыртқы және тiзе қатпарларындағы лимфа түйiндерi тексерiледi. Шошқаның ұшасы мен iшкi мүшелерiн сойғаннан кейiнгi тексеру ерекшелiктері 54. Шошқаның ұшасы мен iшкi мүшелерiн сойғаннан кейiнгi зерттеу әдістемесі iрi қара малдікі сияқты, бірақ мынадай ерекшелiктері бар: 1) шошқаның жақ асты лимфа түйiндерiн, көмейінiң шырышты қабығын, көмей қақпашығы мен бадамшаны (сібір жарасының ангинозды түріне) мұқият зерттейді. Цистицеркозға зерттеу жүргiзу үшiн қосымша желке бұлшық еттерiн және көк етiн, қажет болған жағдайда, жауырын-шынтақ (анконеус), бел, жамбас буындарын кесiп қарайды. Көк етiн алады және трихинеллоскопияға тексереді; 2) басында негізгі жақ асты лимфа түйіндерінен басқа қосымша лимфа түйіндері де бар. Олар жақтың арт жағындағы сiлекей лимфа түйіндерінің күре тамырға бөлiнген жерінде орналасқан; 3) ортаңғы қабатты астыңғы лимфа түйiндерден тек краниалдық түрі ғана болады. Олар саны жағынан өте құбылмалы (1 – 5), аорта доғасының алдында орналасқан. Шошқада оң жақ және сол жақ бронхиалдық лимфа түйінінен басқа, ортаңғысы (астыңғысы) да бар. Ол кеңiрдектің бронхқа бөлiнетiн бұрышында орналасқан, кейде сол жақтағы бронхиалды лимфа түйiнiмен бірігіп кетеді де бiрыңғай конгломерат түзедi; 4) iрi қара малдан айырмашылығы шошқаның көк бауыр артериясын жағалай орналасқан көкбауыр лимфа түйiндерi бар; 5) шошқада төс, қабырға аралық және қолтық асты (жауырын асты) лимфа түйiндерi болмайды. Мойын үстi лимфа түйiндерi үш топқа бөлiнедi: үстiңгi, астыңғы және ортаңғы; 6) шошқаның тiзе асты лимфа түйiндері екi топқа бөлiнедi: терең және сыртқы. Сыртқысы жиi кездеседi. Шошқаның бiрiншi қабырғасының лимфа түйiндерi ірі қара малға қарағанда жақсы жетiлген. Бүйірдегі және ортаңғы белдегі, құйымшақтағы, бүйректегі, жамбастағы лимфа түйiндері үлкен семiз шошқалардың май ұлпаларынан көрiнбейдi және ол сау малда қиындықпен табылады. Жылқының ұшасы мен iшкi мүшелерiн сойғаннан кейiнгi тексеру ерекшелiктерi 55. Жылқыларда лимфа түйiндерi көптеген ұсақ түйiндерден тұратын қапшық түрiнде көрiнедi. Жылқыда астыңғы жақ бөлінетін бұрыштағы жақ арасындағы кеңiстiкте қосымша тiласты лимфа түйiндерi, шынтақ буынына жақын иық сүйекте, иықтағы екi басты бұлшықет пен үш басты бұлшықеттің ішкі жағының арасында шынтақ лимфа түйіндері болады. Жылқының басын зерттеу кезiнде жақтың астындағы және тiлдің астындағы лимфа түйіндерін тіледi, танау қуысы мен мұрынның шабылған жерiн қарайды. Массетерді ашпайды. Өкпе-бауырды тексерген кезде кеңiрдекті, ірі бронхты ашып кеседі және шырышты қабықты қарайды. Барлық бронхиалды, сондай-ақ кеңiрдектi бойлай орналасқан мойынның терең лимфа түйіндерін кеседі. Өкпенiң екi жағынан да екi қисық тiлiктер кеседi, тексеріп қарайды және сол кесiлген жердi ұстап көредi. Жылқы ұшасын зерттегенде қосымша жауырынның iшкi жағынан бұлшық еттерді меланомаға тексередi (әсіресе, сұр жылқыларда). Мүшелер мен ұшаны тексерудің қалған әдістемесі iрi қара малдікі сияқты. Жануарлардың инфекциялық ауруларын ветеринариялық-санитариялық сараптау кезінде жануарлардан алынатын өнiмдер мен шикiзатты ветеринариялық-санитариялық бағалау 56. Аусыл. Сойылған өнімдер жойылуға тиіс. 57. Ауыздың бөртіп уылуы. Ауырған, ауырады деп күдiк тудырған және амалсыз сойылған малдан алынған ет пен басқа да өнiмдер одан әрi өндiрiсте қайта өңдеу үшін пісіріледі. Терiсi дезинфекцияланады. 58. Шошқаның бөртпе ауруы. Ауырған, ауырады деп күдiк тудырған және жұқты деп күдік тудырған шошқаны союдан алынған ет пен басқа да өнiмдер пісірілген, пісіріліп-ысталған және ысталған-піскен шұжық өнімдері мен консервілер дайындау үшін пайдаланылады. Субөнімдерін қабылданған технологиялық режимдердi сақтай отырып, зельцтер, сілікпе, пiсiрiлген шұжық пен консервілер жасау үшiн пайдаланылады. Майы ерiтiп алғаннан кейiн сүйек, асқазанның шырышты қабығы, тұяқтар сол шошқа сойылған кәсіпорында жануарлардың құрғақ жемшөбі етіп қайта өңделедi. Iшектер, қуық пен өңеш 0,5 %-дық формальдегид ерiтiндiсiмен бiр сағат бойы өңделіп, кейiн сумен шайқар жуылады, содан кейiн өндiрiстiң iшiнде пайдаланылады. Көрсетiлген тәсiлмен зарарсыздандырылмаған ішек-қарын мен басқа да шикiзат жоюға жiберiледi. Ауырған, ауырады деп күдiк тудырған және жұқты деп күдік тудырған жануарлардың терiсі дезинфекцияланады. 59. Iрi қара малдың оба ауруы. Ұсақ күйiс малының оба ауруы. Осы аурулар анықталған жағдайда, сойылған малдың ұшасын, қанын, терiсiн және барлық қалған өнiмдерiн өртеп жояды. Обадан ауырып жазылған малды сойған кезде, оның еті мен субөнімдерін пiсiрiлген шұжық немесе консервi дайындауға жiбередi. Терiсi дезинфекцияланады. 60. Түйе обасы. Ауру анықталғаннан кейiн түйе ұшасын және басқа өнiмдердi (оның ішінде терiсiн) жояды. Басқа жануарларды сойғаннан кейін алынған, ауру жануардың немесе онымен қатар болған жануардың сойылған өнімдерімен араласып кеткен белгісіз өнімдердің бәрі (аяқ, желiн, құлақ, қан және басқалары) жойылады. 61. Iрi қара малының жұқпалы (контагиозды) плевропневмониясы. Ұшасы және зақымданбаған iшкi мүшелерi қайнатуға немесе пісірілген шұжықтар мен консерві жасау үшін қайта өңдеуге жiберіледi. Патологиялық өзгерiстерi бар мүшелерi жойылуға жiберіледi. Iшектерi тазаланып, тұздықпен консервіленген соң, жалпы негiзде пайдаланылады. Ауру ірі қара малдан алынған терi дезинфекцияланады. 62. Қой мен ешкiнiң түйінді жұқпалы дерматитi (контагиозды эктима). Ауру зарарсыз iсiк түрiнде болса, патологиялық өзгерiстер болған жерiн, ісіп кеткен тіндерін алып тастағаннан кейiн, мал ұшасы мен iшкi мүшелерi өндiрiстiк қайта өңдеуге жiберiледi. Геморрагиялық және гангреналы түрi болса, ұшаны iшкi мүшелерiмен бірге жоюға жiбередi. Терiсi дезинфекциялануға тиіс. 63. Блутанг (көк тіл, инфекциялық катаралды безгек). Аурудың бірлі-жарым жағдайлары алғаш рет анықталған кезде сойылған барлық өнiм жойылады. Жануарлар жаппай ауырған кезде сойылған жағдайда, сойылған ет пен басқа мүшелері өндiрiстiк қайта өңдеуге немесе қайнатуға жiберiледi. Ұшасы дистрофиялық өзгерiске ұшыраған, терi асты өзегіне қан ұйыған немесе қатты арық ұшалар, iшкi мүшелерi, басы мен аяқтары жоюға жiберіледi. Блутангпен ауырған немесе ауырды деген күдік тудырған малдың терiсi дезинфекцияланады. 64. Малдың шешек ауруы. Залалсыз iсiк түрiнде ауырған болса және пустулалар жазыла бастаса, ірi қара малдың, қойдың, ешкiнің және жылқының патологиялық өзгерiстері бар, iсiп кеткен тіндері алып тасталғаннан (тазалағаннан) соң, өнеркәсіптік қайта өңдеуге жiберiледi. Тұтастып кеткен және гемморогиялық түрдегі ауру малдың сойылған ұшасы, сондай-ақ басқа да өнiмдерi жоюға жiберiледi. Терiсi дезинфекцияланады. 65. Жылқының африкалық обасы (дара тұяқты жануарлардың африкалық обасы). Ауру сойылғаннан кейiнгi сараптамада анықталған жағдайда, сойылған өнімнің бәрі өртеліп жойылады. Ауырып жазылған мал сойылған жағдайда, оның етi мен субөнiмдерi пiсiрiлген шұжық немесе консервi дайындауға жiберiледi. 66. Шошқаның африкалық обасы. Шошқаның африкалық обасының белгілері анықталған жағдайда, ұшаны ішкі мүшелерімен және терісімен бірге өртеу арқылы жояды. Африкалық шошқа обасы бойынша бірінші қауіпті аймақтағы сойылған шошқадан алынған ет және басқа да өнімдер пісірілген, пісіріліп-қақталған шұжық, консерві өнімдеріне өңделеді немесе қайнатылады. Дайын өнім қолайсыз аймақ аумағында сатылады. Дистрофикалық өзгерістері бар, бұлшық ет ұлпасында және ішкі құрылысында қан құйылған ұшаларды барлық сойылған өнімдерімен бірге өртеу арқылы жояды. Сүйектерді, қанды және субөнімдерді, сондай-ақ сойылған конфискаттарды етті-сүйекті ұнға өңдейді немесе 2,5 сағат бойы қайнатады және қауіпті аймақ шегінде құс жеміне пайдаланады. Терілері дезинфекцияланады. 67. Шошқаның классикалық обасы. Ауырған немесе ауырды деп күдік туған малдан алынған ұша мен өнiмдердi шикiдей шығаруға тыйым салынады. Мүшелерінде дистрофиялық немесе басқа да (күрделенген) патологиялық өзгерiстер бар болса ұшаны iшкi мүшелерiмен бірге жоюға жiбередi. Ұша мен iшкi мүшелерде патологиялық өзгерістер болмаған жағдайда, оларды пайдалану туралы шешiм сальмонелланың бар-жоғына бактериологиялық зерттеу өткізілгеннен кейiн қабылданады. Бұл ретте етте немесе ішкі мүшелерде салмонелла бар екенi анықталған жағдайда, iшкi мүшелерi кәдеге жаратуға жiберіледi немесе жойылады, ал ұшасы қайнатылғаннан кейiн шығарылады немесе консервi, етті азық дайындауға жiберiледi. Іш майы қорытылады. Сальмонелла болмаған жағдайда, ұша, шпик және iшкi мүшелер пісірілген, пісіріліп қақталған шұжық өнімдеріне, консервiге және етті азыққа қайта өңделеді немесе қайнатуға жiберiледi. 68. Сібір жарасы. Сібір жарасы ауруы анықталған жағдайда, малдың ұшасын, ішкі мүшелерiн және терiсiн бактериологиялық зерттеу нәтижелерiн алуды күтпей-ақ өртеп жояды. Сібір жарасымен ауырған малдан алынған өнімдермен араласып кеткен басқа малды сойғаннан кейін алынған өнiмдердің бәрі өртеледі, терiсi дезинфекцияланады. 69. Ауески ауруы (жалған құтыру). Малдың ұшасында дегенеративтi өзгерістер немесе бұлшық еттерінде, ұшасында және мүшелерінде патологиялық өзгерiстер болған жағдайда, ұшаны және мүшелерiн кәдеге жаратуға жiбередi. Ұшасы мен ішкі мүшелерінде патологиялық өзгерiстер болмаған жағдайда, оларды пайдалану туралы шешiм сальмонеллаға бактериологиялық зерттеуден кейiн қабылданады. Сальмонелла болмаған жағдайда, мал ұшасын және iшкi мүшелерiн қайнатады немесе пiсiрiлген, пісіріліп қақталған шұжық, төс еттер мен төстіктер дайындау үшiн пайдаланады. 70. Туберкулез. Туберкулез процесі шоғырланған жағдайда, яғни, бір уақытта төсі мен ішкі мүшелері зақымдалып, лимфа түйіндеріне таралған жағдайда, қоңдылығының жай-күйіне қарамастан, ішкі мүшелерін (оның ішінде ішек-қарнын) жояды. Лимфа түйiндерi, ішкі мүшелерінің бірі немесе басқа ұлпасы туберкулезбен зақымдалған қоңдылығы қалыпты ұша (шошқа ұшасынан басқасы), сондай-ақ зақымдалмаған басқа мүшелерi қайнатылады немесе қайта өңделiп консервi немесе етті азық жасалады, ал iш майы қорытылып алынады. Туберкулезбен зақымданған мүшелерi мен ұлпалары зақымдану нысанына қарамастан, жойылады. Шошқа ұшасында жақ астындағы лимфа түйіндерінде ғана ағарған туберкулезбен зақымдану анықталған жағдайда, оларды алып тастайды, ал басын ішкі мүшелерімен бірге шектеусiз шығарады. Туберкулезбен шажырқай лимфа түйіндері ғана зақымданған жағдайда, ішектi жояды, ал ұшасы мен қалған ішкі мүшелерiн шектеусіз шығарады. Жақ астындағы немесе шажырқай лимфа түйіндерінде қатайған, ағармаған ошақтар түріндегі (олардың түріне қарамастан) зақымдану немесе жақтың астында және шажырқай тораптарында бір уақытта туберкулез ошақтары анықталған жағдайда, олар iшегімен бірге жойылады, ал ұшасы мен қалған мүшелерi қайнатылады немесе қайта өңделіп, консервi дайындалады. Шошқа ұшасының лимфа түйiндерiнен коринебактериялар немесе атипиялы микобактериялар тудырған туберкулез ауруы анықталған кезде шошқа ұшасы мен мүшелерi шектеусiз шығарылады, ал зақымданған лимфа түйiндерi алып тасталып, жойылады. Туберкулез ауруымен ауырған малдан алынған терi шектеусiз шығарылады (дезинфекцияланбайды). 71. Бруцеллез. Бруцеллезге оң әсер берген ірі қара мал мен шошқаның, түйенің, жылқының еті ұшасы мен мүшелерінде патологоанатомиялық өзгерістер болмаған кезде ет 12 сағат тұрғаннан кейін шектеусіз шығарыла береді. Ұша мен мүшелерінде патологоанатомиялық өзгерістер анықталған жағдайда, шұжық және консерві бұйымдарына арнап шығарылады. Бруцеллезге оң әсер берген қой мен ешкіні санитариялық союдан алынған ет ветеринариялық (ветеринариялық-санитариялық) қағидаларды сақтай отырып, пісірілген шұжықтарға немесе консервілерге қайта өңделеді. 72. Ірі қара малдың инфекциялық ринотрахеиті. Ринотрахеит ауруымен ауырған және ауырды деп күдiк тудырған мал сойылғаннан кейін алынған оның ұшасы мен субөнімдерін шикi түрiнде шығаруға тыйым салынады. Патологиялық өзгерiстері бар мүшелерi жойылады. Малдың ұшасы мен iшкi мүшелерiнде патологоанатомиялық өзгерiстер болған жағдайда, сальмонелланың бар-жоғаны бактериологиялық зерттеу жүргiзіледi. Сальмонелла анықталған жағдайда, iшкi мүшелерi жойылады, ал ұшасы пісіріледі. Басы, кеңiрдегі, өңеші, мүйiзі, тұяғы және басқа да қалдықтары кәдеге жаратуға жiберiледі. Терiсi дезинфекцияланады. 73. Лейкоз. Бұлшық еттер, лимфа түйіндері және бiрнеше iшкi мүшелері зақымданған жағдайда немесе шырышты қабықтарында лейкоздық өскіндер (жара) болған жағдайда, ұша және сойылған басқа да өнiмдер кәдеге жаратуға жiберіледi. Жеке лимфа түйiндерi немесе iшкi мүшелерi зақымданған жағдайда, бiрақ қаңқадағы бұлшық еттерде өзгерiс болмаса, зақымданған мүшелерi кәдеге жаратуға жiберіледi, ал зақымданбаған мүшелерi мен етін пайдалану туралы мәселе бактериологиялық зерттеуге байланысты шешедi. Жануарларды лейкозға гематологиялық зерттеу кезiндегі нәтиже оң болса, бiрақ осы ауруға тән патологиялық өзгерiстер болмаса, ұша мен мүшелер кедергiсiз жiберiледi. 74. Пастереллез. Дегенеративтік немесе патологиялық өзгерiстер немесе азғындық болған кезде, ұша мен iшкi мүшелер кәдеге жаратылады. Ұшасы мен iшкi мүшелерінде патологиялық өзгерiстер болмаса, етiн пайдалану туралы шешім сальмонеллезға бактериялогиялық зерттеуден кейiн қабылданады. Сальмонеллез табылған жағдайда, iшкi мүшелерi кәдеге жаратылады, ал ұшасы қайнатылады. Салмонелла болмаса, ұшасы мен ішкі мүшелері пісіріледі немесе пісірілген, пісіріліп қақталған шұжық, төстік, төс ет немесе консервi дайындау үшін пайдаланылады. Терiсi дезинфекцияланады. 75. Қой мен ешкінің инфекциялық агалактиясы. Патологиялық өзгерiстерге ұшыраған мүшелер кәдеге жаратылады. Зақымданбаған iшкi мүшелерi мен ұшасы қайнатылады немесе шұжық немесе консервi дайындау үшін қайта өңдеуге жiберіледi. 76. Қойдың инфекциялық энтеротоксемиясы. Ұшасы, iшкi мүшелері мен терiсi жойылады. Ұшасы мен зақымданбаған ішкі мүшелері пісіріледі немесе пісірілген шұжық немесе консерві дайындау үшін пайдаланылады. 77. Вирусты (трансмиссивтi) гастроэнтерит. Ауырған және ауырды деген күдік тудырған малдың, сондай-ақ жұқтырды деген күдік тудырған шошқаның ұшасы мен iшкi мүшелерi қайнатылады немесе пісірілген, пісіріліп-қақталған шұжық бұйымдары мен консервi дайындау үшін қайта өңдеуге жiберіледi. Арық ұша кәдеге жаратылады. Терiсi дезинфекцияланады. 78. Шошқаның энзоотиялық энцефаломиелитi (Тешен ауруы). Бұлшық еттерiнде дегенеративті өзгерiстер болса, ұша мен iшкi мүшелерi кәдеге жаратылады. Бұлшық еттерiнде дегенеративті өзгерiстер болмаса, ұша мен iшкi мүшелерi қайнатады немесе пісірілген, пісіріліп-қақталған шұжықтар немесе консерві дайындау үшін пайдаланады. Терiсi дезинфекцияланады. 79. Эмфизематозды көршиқан. Ұшаны iшкi мүшелерiмен және терiсiмен бірге жояды (өртейді). 80. Маңқа. Маңқа ауруы анықталғанда, ұшасы, iшкi мүшелерi және терiсi жойылады. Маңқа ауруын қоздырушы бар деп күдiк тудырған ұша қайнатылады, ал мүмкiн болмаған жағдайда, кәдеге жаратуға жiбередi. Iшкi мүшелерi кәдеге жаратылады. Маңқа ауруымен ауырған немесе маллеинге оң әсерi бар малдар союға жiберілмейдi және жойылады. 81. Актиномикоз. Малдың актиномикозбен ауырған басы бұлшық еттерiмен және сүйегімен бірге кәдеге жаратуға жiберіледi. Бастың лимфа түйіндері ғана зақымданса, олар алып тасталып, басы қайнатуға жiберіледi. Тiлі мен iшкi мүшелерiнің аздаған бөлiгi жарақаттанса, жарақаттанған жерiн алып тастап, оларды шектеусіз шығарады. Зақымдану ауқымды болса, тiлдi және iшкi мүшелердi кәдеге жаратуға жiбередi. Актиномикоз кеңiнен таралып сүйектi зақымдаған болса, iшкi мүшелерi, ұшасы және бұлшық еттерi, мүшелерi кәдеге жаратуға жiберiледi. 82. Некробактериоз. Белгiлi бiр мүшелер зақымданған болса, кәдеге жаратуға жiбередi. Ұшасын шектеусіз шығарады. Септикалық процесс кезiнде ұшасы мен мүшелерiн кәдеге жаратуға жiбередi. 83. Стахиботриксикоз. Ұша мен iшкi мүшелердiң бiр бөлiгiнiң некрозды бөлшектері болса, кәдеге жаратуға жiбередi. Ұшада патологоанатомиялық өзгерiстер байқалмаса, сальмонеллезге бактериологиялық зерттеулер жүргiзедi. Сальмонеллез анықталмаған және патологиялық өзгерiс болмаған жағдайда, ұшасы мен сойғаннан кейін алынған өнiмдерi шектеусіз шығарылады. 84. Фузариотоксикоз. Ұшасы қайнатылады, iшкi мүшелерi кәдеге жаратуға жiберiледi. 85. Туляремия. Ауру немесе ауруға күдiктенген жануарлардан алынған ұша, мүшелер мен терi кәдеге жаратылады. Туляремиямен ауыратын сойылған жануарлардың өнiмдерiмен бiрге болған ет пен ет өнiмдерi қайнатылады. 86. Паратуберкулездi энтерит. Iшекте, шажырқайда, лимфа түйiндерiнде патологиялық өзгерiстер және баста iсiк болған жағдайларда, өзгертіске ұшыраған мүшелер мен шажырқайы бар iшек кәдеге жаратылады, ал ұшасы мен басқа мүшелердi шектеусіз шығарылады. Паратуберкулезбен зақымдалған жағдайда, арық ұша мен оның мүшелерi кәдеге жаратылады. 87. Жалған туберкулез (Псевдотуберкулез) Лимфа түйiндерi көп жерден жарақатталған және бұлшық ет жарақатталған жағдайда, сондай-ақ арық болған жағдайда, ұша мен мүшелердi кәдеге жаратады. 88. Шошқалардың инфекциялы атрофиялық ринитi. Мұрынның, бас пен тiлдiң, өкпенiң, өңештiң шырышты қабығында үсiген және жансызданған өзгерiстер анықталған кезде, оларды жояды. Ұша мен iшкi мүшелерде дегенеративтік өзгерiстер болмаған жағдайда, олар шектеусіз шығарылады. Арық болмаса және тек қана iшкi мүшелер мен лимфа түйiндерi зақымдалған жағдайда, iшкi мүшелер, зақымдалған лимфа түйiндердi кәдеге жаратылады, ал ұшасы шектеусіз шығарылады. 89. Лептоспироз. Дегенеративтi өзгерiстер байқалған жағдайда немесе бұлшық еттердiң сарғыштануы 2 тәулiк арасында кетпесе ұшаны және iшкi мүшелердi кәдеге жаратуға жiбередi. Бұлшық еттерде дегенеративтi өзгерiстер байқалмаған жағдайда, бiрақ сарғайған түсi бар болып, ол сарғыш түсi 2 тәулiк арасында кетсе, ұша және iшкi мүшелер патологиялық өзгерiстерге ұшырамаса, қайнатуға жiберiледi. Iшек-қарны кәдеге жаратуға жiберiледi. Ұшасы мен iшкi мүшелері лептоспирозға оң қорытынды берген малдардан алынса, бiрақ бұлшық еттерде, iшкi мүшелерде патологиялық өзгерiстер болмаса шектеусіз шығарылады. Лептоспирозбен ауыратын жануарлардың терiлерi дезинфекцияланады. 90. Ку-безгек (Ку-лихорадка). Ку-безгек анықталған жағдайда, ұша мен мүшелердi қайнатады. Өзгеріске ұшыраған мүшелерi мен қаны кәдеге жаратылады, терiсi дезинфекцияланады. Инвазиялық аурулар кезінде еттің және жануарларды сойғаннан кейін алынатын өнiмдердiң ветеринариялық-санитариялық сараптамасы 91. Трихинеллез. Етi адамдардың тағамына немесе жануарлардың азығына пайдаланылатын шошқалардың (3 аптаға толмаған торайлардан басқа), сондай-ақ қабанның, борсықтың, аюдың, саз құндыздың, басқа талғаусыз және етпен қоректенетiн жануарлардың ұшасы мiндеттi түрде трихиллинезге зерттелуі керек. Тілікте бiр ғана трихинелла табылатын болса да, оның тiршiлiкке қабiлетiне қарамастан, ұша мен бұлшық ет ұлпасы бар субөнiмдерi, сондай-ақ жарамсыз қалған ет өнiмдерi кәдеге жаратылады. Сыртқы майын сылып алады да, шыжғырады. Iшкi майы шектеусіз шығарылады. Терiсi еттiң қалдығы алынғаннан соң, шектеусіз шығарылады. Қалдықтарды кәдеге жаратуға жiбередi. 92. Цистицеркоз (ipi қара мал мен шошқаның финнозы). Бастың, жүректiң бұлшық еттерiнің тіліктерінен цистицеркоз (массетер) табылған жағдайда, мойынның, сондай-ақ жауырын-шынтақ, жон, жамбас буындары мен диафрагманың бұлшық еттерiн қосымша екi қатар тiлiп қарайды. Бастың немесе жүректiң етінің тілігінде 40 шаршы сантиметрден үштен төмен тiрi немесе өлi финн болса және үштен жоғары тiрi немесе өлi финн басқа бұлшық еттер кесiндiсiнен табылса, ұшаны, басты және ішкі мүшелерді кәдеге жаратады. Iш майларын және шпикты тағамда пайдалану мақсатында қайта өңдейді немесе тұздап немесе мұздатып залалсыздандырады. Бастың немесе жүректiң етінің тілігінің 40 шаршы сантиметрінде кемінде үш тірі немесе өлі финн табылған жағдайда және еттің басқа тіліктерінде үштен аспайтын финн болмағанда немесе болған кезде басты және жүректі кәдеге жаратады, ұшасы мен қалған мүшелерін пісіріп, тұздап немесе мұздатып залалсыздандырады. Iш майларын және шпикті тағамда пайдалану мақсатында қайта өңдейді немесе тұздап немесе мұздатып залалсыздандырады. Тұздап не мұздатылып залалсыздандырылған ұшалар фаршты шұжық немесе консервi дайындау үшін пайдаланылады, ал субөнімдері өндiрiстiк қайта өңдеуге жiберiледi. 93. Жiңiшке мойынды (тениукольды) цистицеркоз немесе сiрi қабықтың финнозы. Зақымданған мүшелердің маңындағы ұлпалармен бірге көпіршіктер жойылады. Ұшасы, зақымданбаған және тазартылған iшкi мүшелерi шектеусіз шығарылады. 94. Қой мен ешкiнiң, бұғының цистицеркозы (финнозы). Қойлардың, ешкiлердiң және бұғылардың ұшалары мен мүшелерiнде 40см2 тілікте 5-тен аспайтын финн анықталған жағдайда және бұлшық еттерде өзгерiстер болмаған жағдайда, ұша мен мүшелердi мұздату арқылы залалсыздандырады, содан кейiн шұжық өнімдерi немесе консервілерге қайта өңдеуге жiбередi. Ұшада 40 шаршы сантиметр кесiмiнде 5 финнан артық анықталған және бұлшық еттерде өзгерiстер байқалған жағдайда, ұша мен мүшелердi кәдеге жаратады, ал iшкi және құйрық майын шыжғырады. 95. Эхинококкоз. Бұлшық еттер және iшкi мүшелерi көптеп зақымданған болса, сондай-ақ ұша арықтаған болса, ұша мен iшкi мүшелердi кәдеге жаратады. Бөлек мүшелер немесе тіндер зақымданған жағдайда, оларды кәдеге жаратады, ал ұшаның зақымданбаған бөлшектерi және мүшелерi кедергiсiз жiберiледi. 96. Фасциоллез. Зақымданған мүшелердiң бөлшектерiн кәдеге жаратады. Ұша мен iшкi мүшелердiң зақымданбаған бөлшектерiн кедергiсiз жiбередi. Мүшенiң 2/3 бөлігі зақымданған болса, мүшенi толық кәдеге жаратады. 97. Дикроцелиоз. Бауырдың жарақатталған бөлшектерiн кәдеге жаратады. Бауырдың 2/3 бөлiгi зақымданған болса, толық кәдеге жаратады. Ұша мен iшкi мүшелердiң зақымданбаған бөлшектерiн кедергiсiз жiбередi. 98. Диктиокаулез. Өкпенiң зақымданған бөлшектерiн кәдеге жаратады. Ұша мен iшкi мүшелердiң зақымданбаған бөлшектерiн кедергiсiз жiбередi. Өкпенiң 2/3 бөлiгi зақымданған болса, толық кәдеге жаратылады. 99. Шошқаның метостронгилезы. Өкпенiң зақымданған бөлшектерiн кәдеге жаратады. Ұша мен өкпенiң зақымданбаған бөлшектерiн кедергiсiз жiбередi. 100. Аскаридоз. Ұша мен мүшелердi патологиялық өзгерiстер жоқ болса кедергiсiз жiбередi. 101. Пироплазмидоздар (пироплазмоз, тейляриоз, бабезиоз, анаплазмоз). Сары түс жайылмаған және дегенеративтiк өзгерiстер болмаған жағдайда, ұша мен iшкi мүшелердi кедергiсiз жiбередi. Ұшаларда сарғыш түс 2 күн арасында кетпейтiн болса, ұша мен iшкi мүшелердi кәдеге жаратады. 2 күн арасында сарғыш түс кетсе, салмонеллезге бактериологиялық зерттеу жүргiзедi, ұша мен өзгермеген мүшелердi кедергiсiз жiбередi. 102. Токсоплазмоз. Ұшаны қайнатады, iшкi мүшелердi кәдеге жаратады. 103. Саркоцистоз. Бұлшық етте саркоциста болған және патологиялық өзгерiстер болмаған жағдайда ұша мен мүшелердi кедергiсiз жiбередi. Бұлшық еттерде өзгерiс болса (гидремия, түссiздену, ағару, дегенеративтiк өзгерiстер), ұша мен iшкi мүшелердi кәдеге жаратады. Шошқаның шпигiн және iшкi майын кедергiсiз жiбередi. 104. Гиподерматоз. Инфильтраттан, жансызданған ошақтардан, өзгерген бөлшектерден тазартылған соң, ұша мен басқа өнiмдерді кедергiсiз жiбередi. Жұқпалы емес аурулармен ауырған, санитариялық маңызы бар нормалардан ауытқыған жануарлар етiнің және одан алынатын өнiмдердiң ветеринариялық-санитариялық сараптамасы 105. Тыныс жолы мүшелерiнiң аурулары (бронхит, бронхопневмония, пневмония, плевропневмония). Инфекциялық ауруларды бар-жоғын анықтау керек. Зақымданған мүшелердi кәдеге жаратады. Пневмония, плеврит болған жағдайда және процеске лимфа түйiндерi тартылған жағдайда, еттi және басқа сойылған өнiмдерді санитариялық бағалау туралы шешiм бактериологиялық зерттеу нәтижесiне қарай шешiледi. Өкпенiң аспирацияланса, оны кәдеге жаратады. 106. Қан айналым мүшелерiнiң ауруы (созылмалы перикардит), шошқаның жас төлінің ауруы. Перикард қабырғасының фибриоздық қабынуы және қалыңдауы байқалады, фибриннің әсерінен үстіңгі беті кедір-бұдыр болады, перикард эпикардпен ішінара тұтасып кетеді. Жарақатты перикардит – ересек ірі қара малдың ауруы – жүрек қалтасының фиброздық немесе іріңдеп қабынуы. Перикардит қуысында фибрин көп болады және иісі жағымсыз іріңді сұйықтық болады. Перикардит қабырғасы қалыңдайды (2-4 сантиметр), кейде эпикардпен дәнекерленіп кетеді, бөзде зат (сым, шеге және басқалары) болады. Лимфа түйіндері зорайып, ісінген. 107. Миокардит. Iрiңдi перикард, қоршаған тіндерде және төс қабырғасында iрiңдер, iсiк, гидремия мен сарғыштану байқалған жағдайда, ұша мен iшкi мүшелердi кәдеге жаратады. Перикардта, эпикардта, өкпеде, төс қабырғасында патологиялық өзгерiстер байқалған жағдайда, жарақатталған мүшелердi кәдеге жаратады, ал ет пен союдан алынған басқа өнiмдерiн қолдану мәселесi бактериологиялық зерттеуден кейiн шешiледi. 108. Бауырдың ауруы (цирроз, капиллярды экстазия, майлы дистрофия iрiңдер). Бауыр циррозында, сары ауруда, iсiктерде және өкпе паренхимасының патологиялық өзгерiстерiнде бауырды кәдеге жаратады. Өкпенiң бiрлi-жарлы зақымданған жерлерін алып тастайды. Өкпенiң зақымданбаған бөлшектерiн, сондай-ақ капиллярлық экстазиясы анық бiлiнбейтiн болса, бауырды кедергiсiз жiбередi. 109. Бүйрек ауруы (нефрит, нефроз, киста, бүйрекке тас тұру, iсiк, бұзаулардың «ақ бауыр» ауруы). Нифриттiң, нефроздың, көптеген кистаның, iсiктердiң, бүйрек тастарының барлық түрлерiнде бүйректердi кәдеге жаратады. «Ақ бауыр» ауруында, iрiңді нефритте, басқа мүшелерде патологиялық өзгерiстер анықталған жағдайда, еттi қолдану мәселесi бактериологиялық зерттеуден кейiн шешiледi. 110. Ас қорыту мүшелерiнiң аурулары. Патологиялық өзгерiстерi бар ұша мен мүшелер кәдеге жаратылады. Патологиялық өзгерiстерi жоқ ет пен сойылғаннан кейін алынған басқа өнiмдерді санитариялық бағалау бактериологиялық зерттеудiң нәтижесiне қарап жүргiзiледi. 111. Перитонит. Патологиялық өзгерiстерi бар iшкi мүшелер мен тіндердi кәдеге жаратады. Союдың басқа өнiмдерiн қайнатады. 112. Жаңадан шыққан iсiктердi зерттегенде оларды зиянсыз (фиброма, миксома, миома, неврома және тағы да басқалары) және зияндыларға (саркома, карцинома және тағы да басқалар) бөледi. Зиянды, сондай-ақ зиянсыз көптеген жаңадан шыққан iсiктерi бар мүшелер мен ұшаның бөлшектерiн кәдеге жаратады. Зақымданбаған ұша бөлшектерiн қайнатуға жiбередi, зақымдану ауқымды болса және зақымданған жерлерін алып тастау мүмкiн болмаса, ұша мен мүшелердi кәдеге жаратылады. Бiрлi-жарым зиянсыз iсiктер кездессе, зақымданған жерлерiн алып тастайды, ал ұша мен мүшелердi кедергiсiз жiбередi. 113. Зат алмасуда пайда болатын аурулар (гидремия). Бұлшық етте iсiк болған жағдайда, ұша мен iшкi мүшелердi кәдеге жаратады. 114. Ауыл шаруашылығы жануарларының төлдерi мен құстардың ақ ет ауруы. Бұлшық етте дегенеративті өзгерiстер (iсiк, түссiздену, босау) анықталған жағдайда, ұша мен iшкi мүшелердi кәдеге жаратады. Бұлшық еттегі өзгерiстер нашар байқалатын болса (түсі ақшыл-қызғылтым) немесе мүшелерде және бұлшық ет бөлшектерiнде патологиялық өзгерiстер байқалған жағдайда, етті бағалау сальмонеллезге бактериологиялық зерттеуден кейiн iске асырылады. Сальмонеллез болмаса ұша мен зақымданбаған мүшелердi қайнатылған немесе қайнатылып-қақталған шұжықтарға қайнатады, ал зақымданған мүшелердi кәдеге жаратады. 115. Уремия. Ұша мен сойылғаннан кейін алынған басқа өнiмдерi кәдеге жаратылады. 116. Сарыауру. Сары түс 2 күн арасында кетпейтiн болса ұша мен iшкi мүшелердi кәдеге жаратады. Сары түс кеткен жағдайда, етті санитариялық бағалау бактериологиялық зерттеу нәтижесiне қарап жүргізіледі. Азықтық және жасына қарай болған сары ауруға ұшыраған еттi кедергiсiз жiбередi. 117. Iрiңдi қабынулар. Жайылған флегмон, ауқымды некроздар байқалғанда, мүшелерде, ұлпаларда, лимфа түйiндерде абсцесс болса, мүшелердi кәдеге жаратады. Паринхематозды мүшелерде көптеген абсцесс байқалса, зақымданған мүшелердi кәдеге жаратады, ал ұшаның бағалауын бактериологиялық зерттеудiң нәтижесiне қарап жүргiзедi. Бiрлi-жарым абсцесс және шамалы iрiңді жара болса және қоршаған ұлпалар мен лимфа түйiндерде патологиялық өзгерiстер болмаған жағдайда, зақымданған мүшелер жарамсыз деп табылады, ал етi бактериологиялық зерттеуге жiберіледi. Жарақаты шамалы жансыз бөлшектердi және олардың маңындағы ұлпалар кәдеге жаратылады, ал ұша бактериологиялық зерттеуге жiберіледi. Ұлпалардың немесе мүшелердің жарақаты ауқымды болса және ағзаға уыты жайылып кетсе, ұша мен мүшелер кәдеге жаратылады. 118. Жарақаттар (жаңадан пайда болған жарақаттар). Жаңадан пайда болған жарақаттар болса, сүйек сынған, қан ұйыған, қоршаған ұлпаларда және лимфа түйiндерiнде iсiк болмаған жағдайда, қан сiңген ұлпаларды алып тастайды, ал ұша мен iшкi мүшелердi кедергiсiз жiбередi. 119. Күйiк. Кең жайылған күйiк болған жағдайда жарақатталған ұшаның бөлшектерiн алып тастайды және кәдеге жаратады. Ұшаның жарақатталмаған бөлшектерiн санитариялық бағалауды бактериологиялық зерттеулердiң нәтижесiне қарап өткiзедi. Iшкi мүшелердi кәдеге жаратады. Шамалы күйiк болған жағдайда, жарақатталған орындарын алып тастайды, ал ұша мен iшкi мүшелердi кедергiсiз жiбередi. 120. Жануарлардың улануы. Ет пен ет өнiмдерiнде мынадай улы зат қалдықтары болған кезде тамаққа пайдалануға рұқсат етiлмейдi (мөлшер көлемiне қарамастан): цианид, сары фосфор, пропазин, гептахлор, дихлораль несепнәрі, полихлоркамфен, альдрин, тетраметилтиурамдисульфид, дидихлорвинилфосфат, цинеба, дикрезил, байгон, метафос, хлорофос, тиофоса, уарбофос, құрамында сынабы бар пестицидтер, мышьяк кiретiн препараттар және гербицидтер. Егер етте уытты заттардың қалдығы рұқсат етiлген мөлшерден төрт есе көп болса немесе химикаттардың қалдығын анықтайтын ресми тәсiлдердiң сезгіштігінің төрт шегінде болса, етті малға құрғақ азық етіп қайта өңдеуге жiберуге болады. Бұлшық еттiң ұлпасында улы зат қалдықтары бекiтiлген нормадан аспаса, етiн қайнатады, iшкi мүшелердi, желiндi және миын кәдеге жаратады. Жануарлар фтор препараттармен, мырыш пен мыс тұздарымен, хлорлы натриймен және калиймен, қышқылдармен және сiлтiмен, газ тәріздес заттармен (аммиак, ащы күкiрт ангидридi, тұншықтырғыш газ, хлор және тағы да басқалары), несепнәрмен, алкалоидтармен, улы және өңез саңырауқұлақтармен, сапонин кiретiн өсiмдiктермен, эфир майларымен, шайыр мен фотодинамикалы нәрселермен немесе iшек-қарын жолдарын жаралайтын заттармен (купол, молочай), сондай-ақ сарғалдақ тұқымдастары, вехпен уланған ет пен сойылғаннан кейін алынған басқа өнiмдер бактериологиялық, қажет болса, физика-химиялық зерттеуден және басқа иiстердi анықтау үшiн қажеттi сынауға алынғаннан кейiн бағаланады. 121. Нитраттармен және нитриттармен улану. Уланған жануарларды союға клиникалық жазылудан 72 сағат өткеннен кейiн рұқсат етiледi. Амалсыз сойылған малдардың етi нитраттар мен нитрит мөлшерiнiң қалдығы анықталуымен бiрге бактериологиялық және биохимиялық зерттеуге жатады. Бактериологиялық зерттеу теріс нәтиже берген және 100 мг/кг нитраттың немесе 10 милиграмм/килограмм нитриттiң мөлшерi табылған жағдайда ұшаны қайнатады. Нитрат пен нитриттiң мөлшерi көп болса, еттi 5 есе сау малдардың етiмен араластырып қайнатылған шұжықтар дайындауға жiбередi, ал осы шараны орындауға мүмкiндiк болмаса, еттi кәдеге жаратады. 122. Малдардың радиациямен зақымдануы. Орта және ауыр дәрежеде радиоактивтi заттармен зақымданған, сәулелi аурулардың патологоанатомиялық өзгерiсi бар кезде сойылған малдардың еттерiн амалсыз сойылған мал еттерiндей бағалайды, мiндеттi түрде бактериологиялық және радиометриялық зерттеулер жүргiзедi. Iшкi және жеңiл сәулеге шалдыққан малдардың ұшаларымен одан алынған өнiмдерге радиометрия жүргiзедi. Радиометрияның қорытындысы бойынша, егер де оларда патологиялық өзгерiстер болмаса екі топқа бөледi: 1) жол берілетін концентрациядан аспайтын радиоактивтi заттармен ластанған тамақ өнiмдерi (кедергiсiз жiберiледi); 2) жол берілетін концентрациядан асып кетсе, дезактивация жүргізіліп (еттi сүйектен бөлiп алу, қайнату, тұздау және ұзақ уақыт мұздату), кейіннен қайтадан радиометрия жүргiзіледi. 123. Нормаға сай емес ет: 1) иісі мен дәмі өзіне тән емес (азықтың иісі мен татымы жануарлар сойылғанға дейін аз уақыт бұрын иісі қатты шығатын (қызылша, шалқан, тарна және басқалары) немесе ащы татымды (жусан және басқалары) өсімдіктермен немесе балықпен және оның қалдықтарымен, сондай-ақ бұзылған азықпен азықтандырылса). Жыныстық жағынан жетілген, піштірілмеген немесе сойғанға дейін аз уақыт бұрын піштірілген еркек малдың етінде жағымсыз иіс болады: текеде – тердің иісі, еркек шошқада – тұрып қалған зәрдің иісі, бұқада – сарымсақтың иісі болады. Әртүрлі патологиялық процестер (флегмон, күкірт қышқылды андигрид, тұншықтыратын газ, хлор және басқалары) болған кезде, сондай-ақ иісі бар дәрілік заттарды пайдаланған кезде, еттер иісі бар заттармен (мұнай өнімдері, химиялық заттар) бірге сақталған кезде де етте жағымсыз иіс пен дәм пайда болуы мүмкін. Етте 48 сағат өткенше кетпейтiн балықтың, қайнатып көргенде кетпейтін зәрдiң, дәрi-дәрмектiң, балық майының иісі немесе етке тән емес басқа да иістер болса, ұшаны және iшкi мүшелердi кәдеге жаратады. Қайнатып көргенде 48 сағат өткенше кетпейтін ащы татым немесе нәжіс иісі болса, ұшаны және iшкi мүшелердi кәдеге жаратады. 2) етке тән емес түс: липохроматоз (май қыртыстарының қалыптан тыс сарғыш түсі). Басқа патологиялық өзгерістері болмаса, жасына немесе азықтандырылуына байланысты сарғыш түсі бар ұша мен сойыс өнімдері шектеусіз шығарылады. Барлық тіндерінің азықтандырылуына байланыссыз сарғыш түске боялуы екі тәулік ішінде кетпейтін болса, ұшасы және iшкi мүшелерi кәдеге жаратылады. 3) лилапоз (күрең түс) меланин пигментiнiң қабаттануынан, көбінесе, iрi және ұсақ малдың ұлпаларында пайда болады. Меланин пигментi көбiне бауырда, өкпеде, лимфа түйiндерде және тер асты өзектерінде қабаттанады. Меланоз жұққан бөлек мүшелердi жойып, ұшаны ешбiр шек қойылмай-ақ жiбередi. 124. Құрамында бөгде заттар бар ет – қойдағы дерматоидты кистасы (селеу тұқымы, бұлшық eттepдeгі әк шөгіндісі). Әк шөгіндісі бар немесе бөгде заттар бар мүшелер және бұлшық еттiң жекелеген бөлшектерi кәдеге жаратылады. Капсуламен қоршалған дерматоид селеулерi алып тасталады, ұша мен мүшелердi кедергiсiз жiбередi. Селеу тiкенектерiмен қатты жарақатталған iшiнде абсцесс немесе басқа iсiкті өзгерiстер болса, қойлардың ұшасын кәдеге жаратады. 125. Арықтаған және көтерем жануарлардың етi. Май жиналатын жерлерде немесе бұлшық еттерде арықтауға әкеп соқтырған себептерiне қарамастан іркілдек ісік арыған болса не бұлшық еттер семген немесе дегенеративті өзгерістерге ұшыраған және лимфа түйіндері iсiнген болса, ұша және iшкi мүшелер жарамсыз деп есептеледi. Көтерем болуға таяу еттерді бағалау бактериологиялық сараптамадан кейiн жүзеге асырылады. 126. Жетiлмеген бұзаудың, қозының, торайлардың етi (туғанына 14 күн толмаған жас малдан алынған ет). Сойылған жануарлардың жас төлден алынған етi кәдеге жаратылады. Амалсыз сойылған малдардың етi мен мүшелерінің ветеринариялық-санитариялық сараптамасы 127. Аласұрып жүрген күйде сойылған ауру немесе сау жануар етінің шығу тегін органолептикалық және зертханалық зерттеу әдістерімен белгілеуге болады. 128. Ветеринариялық-санитариялық сараптама, бактериологиялық және физикалық-химиялық зерттеу нәтижелері бойынша амалсыздан сойылған малдың етi мен басқа да өнімдері тағамға пайдалануға жарамды деп танылса, олар пiсiруге немесе еттен жасалған азық немесе консервi (гуляш, ет паштеті) дайындауға жіберіледі. Еттi және сойғаннан кейін алынған басқа өнiмдерді алдын ала залалсыздандырмайынша, қоғамдық тамақтандыру орындарына (мейрамхана, асхана және басқалары) шикi күйінде жiберуге тыйым салынады. 129. Органолептикалық әдiс. Өлген, ауру не аласұрып жүрген күйде сойылған малдың етiн анықтауда мынадай сыртқы белгілеріне көңiл аудару керек: 1) бауыздалған жердiң жағдайы. Қалыпты физиологиялық күйде сойылған малдың бауыздалған жері тегiс емес, қан көп мөлшерде сiңген болады, ал аласұрып жүрген күйде сойылған немесе арам өлгеннен кейін сойылған малдардың бауыздалу жері тегiс, қан мөлшерi басқа бұлшық еттердегідей дәрежеде сіңеді. Әйтсе де, бауыздалған жері жақсылап тазартылып немесе шауып тасталса, бұл белгiлер бiлiнбей қалу салдарынан ескерiлмейдi; 2) ұшаның қансыздану дәрежесi. Қансыздану дәрежесiн әртүрлi әдiспен анықтайды: 1-әдiс – жай көзбен қанның үлкен және кiшi қан тамырларында және сiрi қабықтың астымен бұлшық еттердегi қалдықтарының мөлшерiмен анықтайды; 2-әдiс – тіліп жіберіп микроскоппен қарайды; 3-әдiс – гемоглобиндi-пероксидазалық сынамасын қояды. Төрт түрлi қансыздану сатылары болады: жақсы, қанағаттанарлық, нашар және өте нашар. Жақсы қансызданғанда бұлшық еттерде және қан тамырларында қан болмайды, iшкi қабықтардағы қан тамырлары көрiнбейдi, демек ұша сау малдан алынған. Қанағаттанарлық қансыздануда қан тамырларында аз ғана ұйыған қан, бұлшық еттерде қан жоқ немесе сәл басқанда қан шығуы мүмкiн. Iшкi қабықтарда қан тамырлары нашар көрiнiп тұрады. Нашар қансыздануда бұлшық еттердi кескен кезде бөлшек көлемдi ұйыған қан болады. Қан тамырларында қалған қан кездеседi; iшкi қабықтарда кiшкене қан тамырлары көрiнедi, бұлшық еттi кескен жерде басып қарағанда қара қан түйiршiктерi көрiнедi. Әдетте, ауру жануарлардың ұшасы нашар қансызданады. Өте нашар қансызданған кезде iрi және ұсақ қан тамырлары қанға толы болады; iшкi қабықтарда қан көрiнедi, iшкi қабықтардың түсi қызыл-көк; қан тамшылары ағып тұрады. Аласұрып жүрген күйде сойылған не ауыр патологиялық жағдайда сойылған малдардың ұшасы әрдайым нашар қансызданады; 3) гипостаздардың болуы. Ауру малдардың қаны алдымен қан тамырларында тұнып, кейiн қан тамырларының жұқару салдарынан етке өтiп, қоршаған ұлпалар қызыл-көк түске боялады. Қандану өлекседе, ауру малдардың ұшаларында және аласұрып жүрген күйде сойылған малдарда кездеседi. Қандану малдың бауыздау алдында қай жағында жатқанын анықтайды. Сол себептi ұшаны аударыстырып қарау керек; 4) лимфа түйіндерiндегі өзгерiстер. Адал сойылған не дер кезiнде мүшеленген малдардың лимфа түйіндерiнiң кесiндiсi солғын не күлгiн сары болып көрiнедi. Сойылған мал ауру не аласұрып жүрген күйде сойылса лимфа түйіндері күңгiрт-қызыл болып көрiнедi. Бұның себебi лимфа түйіндерiнiң ұсақ қан тамырларында ұйыған қан болуы, лимфа түйіндерiнің синустарына енiп қызыл түске бояйды. Ауру малдардың ағзасындағы қышқылдану процестерiнiң нашар жүруiне байланысты көмiр қышқылы пайда болып, ол ағзаны көгiлдiр түске бояйды. Аурудың түрлерiне байланысты лимфа түйіндерiндегi патологиялық өзгерiстер әртүрлi сипатта болуы мүмкiн (атрофия, гипертрофия, қан құйылу, iсiну, гиперемия және т.б.). 130. Ет ауру және аласұрып жүрген күйде сойылған малдан алынған деген күдiк болса, бактериологиялық талдаудан басқа, физикалық-химиялық зерттеу жүргiзіледі; рН анықталады, пероксидазға реакция қояды, ал iрi қараның етiне формалин сынамасын (бейтарап формалинмен реакция) да қояды. Әртүрлi инфекциялық және басқа аурулар кезінде құс еттерiн және iшкi мүшелерін санитариялық бағалау 131. Туберкулез. Iшкi мүшелер зақымданса және ұша арық болса, кәдеге жаратылады. Егер де кейбiр мүшелер зақымданса, бiрақ ұшаның қоңдылығы жақсы болса, iшкi мүшелер кәдеге жаратылады, ал ұшаны пiсiрiп шығарады. Туберкулинге оң нәтиже берген құстың ұшалары, туберкулезге шалдыққаны болмаса пiсiрiп шығарады немесе консервi жасауға жiберiледi. Түбiтi мен қауырсыны залалсызданады. 132. Сальмонеллез. Iшкi мүшелері кәдеге жаратылуға жiберiледi, ұшасы пiсiрiледi немесе консервi жасауға жiберiледi. 133. Орнитоз (Пситтакоз) Iшкi мүшелері кәдеге жаратылады, ұшалары пiсiрiледi. Түбiтi мен қауырсыны жойылады. 134. Пуллороз-тиф. Кеуде асқазан қуыстарында қан болса не перитонит болса, ұша iшкi мүшелермен бiрге кәдеге жаратылады. Егер етiнде өзгерiстер болмаса, тек қана зақымданған мүшелерді кәдеге жаратады, ал ұшасы пiсiрiледi не консервi жасауға жiберiледi. 135. Листериоз. Басы және зақымданған мүшелері кәдеге жаратылады, ұшалары және сау мүшелері пiсiрiледi. Түбiтi мен қауырсыны жойылады. 136. Колибактериоз. Ұшаларында және iшкi мүшелерінде патологоанатомиялық өзгерiстер болса, кәдеге жаратылады (перикардит, перигепатит, аэросаккулит, перитонит). Егер өзгерiстер тек қана iшкi мүшелерінде болса олар кәдеге жаратылады, ұшалары пiсiрiледi не консерв жасауға жiберiледi. 137. Стафилакоккоз. Зақымдану ұлғайып кетсе (мүшелерінде патологоанатомиялық өзгерiстер, буындарында абсцесс), ұшалары мен iшкi мүшелері кәдеге жаратылады. Тек қана буыны зақымданса, ол кәдеге жаратылады, ал ұшалары пiсiрiлiп шығарылады. 138. Стрептококкоз. Ұшалары мен iшкi мүшелері кәдеге жаратылады. 139. Ботулизм. Ұшалары, iшкi мүшелері, түбiтi және қауырсындары жойылады. 140. Тілме. Ұшалары мен iшкi мүшелерінде патологоанатомиялық өзгерiстер болса, кәдеге жаратылады. Бұлшық еттерiнде өзгерiстер болмаса iшкi мүшелері кәдеге жаратылады, ұшалары пiсiрiледi. 141. Пастереллез. Ұшалары пiсiрiледi, қуырылады не консервi жасауға жiберiледi. Түбiтi мен қауырсыны дезинфекцияланады. 142. Некробактериоз (инфекциялық синусит). Септикалық өзгерiстер болса, iшкi мүшелері ұшасымен кәдеге жаратылады. Тек қана басы мен мойны зақымданса, оларды кәдеге жаратып, ұшалары шектеусiз шығарылады. 143. Тұмау. Перитонит, көгеру, дегенеративтi өзгерiстер болмаса, мүшелері мен ұшаның бөлiктерi кәдеге жаратып; өзгерiстер жоқ болған жағдайда, ұшалары мен iшкi мүшелері пiсiрiлiп немесе ұшалары консервi жасауға жiберiледi. 144. Инфекциялық бронхит. Инфекциялық ларинготрахеит. Зақымданған iшкi мүшелері мен ұшаның бөлшегi кәдеге жаратылып, өзгерiстер жоқ болса, ұшалары мен мүшелері пiсiрiледi немесе ұшалары консервiге жiберiледi. Түбiтi мен қауырсыны дезинфекцияланады. 145. Лейкоз. Марек ауруы. Iсiктер. Ұлғайған процестер болып не терi мен бұлшық еттер зақымданса, не етi арық, сарғыш тартса, зақымданған көлемiне қарамастан, ұшалары және iшкi мүшелері кәдеге жаратылады. Бұлшық еттерде анемия, сарғаю не патологоанатомиялық өзгерiстер болмаса немесе iшкi мүшелерде зақымдану аз болса, оларды кәдеге жаратады, ал ұшаларын пiсiреді не консервi дайындайды. Марек ауруында түбiтi мен қауырсыны дезинфекцияланады. 146. Ньюкасл ауруы. Ұшалары мен iшкi мүшелері кәдеге жаратылады. Ауруға шалдыққаны күдiктi, бiрақ патологиялық өзгерiстерi жоқ болса, ұшаларын және жарамды iшкi мүшелерін пiсiредi. Түбiтi мен қауырсынын жояды. 147. Күл. Жайылып кеткен процестерде ұшалары iшкi мүшелерімен бiрге кәдеге жаратылады. Тек қана басы зақымданса, оны кәдеге жаратып, ұшалары мен мүшелерін пiсiредi не консервi дайындауға жiбередi. 148. Спирохетоз. Арық не iшкi мүшелерінде патологиялық өзгерiстер болса, ұшасы iшкi мүшелерімен кәдеге жаратылады. 149. Микоплазмоз. Ауа қуысы қалталарында фибриндi өзгерiстер болса, ұшаларын кәдеге жаратады. Ондай өзгерiстер болмаса, басы мен iшкi мүшелері кәдеге жаратылып, ұшалары пiсiрiледi. 150. Авитаминоздар. Ұшалары мен iшкi мүшелері арық болса кәдеге жаратылуға жiберiледi. 151. Перитонит. Диффузды перитонит болып, iшкi мүшелер зақымданса, кеуде асқазан қуысында серозды фибриндi не iрiңдi сарысу болса, ұшалары мен iшкi мүшелері кәдеге жаратылады. Iшкi мүшелерде, плеврада, көк еттердiң сероз қабықтарында шамалы қабыну болған кезде, зақымданған мүшелер кәдеге жаратылып, ұшалары пiсiрiледi, қуырылады немесе консервi дайындалады. 152. Энтерогепатит. Зақымданған мүшелері (бауыр, қарын, жемсау) кәдеге жаратылады, ал ұшалары шектеусiз пайдаланылады. 153. Жарақат. Абсцестер. Ұшаларда жарақаттану салдарынан болған iрiңдi iсiк, патологиялық өзгерiстер болған мүшелерi, ал зақымдану үлкен болса, ұшалар iшкi мүшелермен бiрге кәдеге жаратылады. Зақымдану көлемi азғантай болса, тазартқаннан кейiн ұшаның бөлiктерiн консервi дайындауға жiберiледi не пiсiрiледi. Жарақат жақында ғана түскен болса және жақында ғана аз ғана қан шыққан болса, бiрақ қабыну процестерi болмаған жағдайда, қан сіңген не iсiнген бөлiктерi кәдеге жаратылып, ұшаның қалған бөлшектерi шектеусiз өндiрiстiк өңдеуге жiберiледi. 154. Бас қотыры. Басы мен мойынын кәдеге жаратып, ұшасын шектеусiз пайдалануға жiбередi. 155. Аяқ бөртпесі. Аяқтың қауырсынданбаған бөлiгiн кәдеге жаратуға жiберiп, ұшасын және iшкi мүшелерін кедергiсiз пайдалануға жiбередi. 156. Арықтау. Бұлшық еттерде май жиналатын жерлерде жалқаяқ пайда болып, бұлшық еттер семiп және құрғақтап кетсе (сүйектерi шығып тұрса), сондай-ақ еттерi, айдары мен сырғалығы боз немесе көкшiл тартса, ұшасын iшкi мүшелерімен қоса кәдеге жаратады. 157. Бөгде иiстер. Тауық етiне тән емес дәрi-дәрмектердiң не басқа заттардың иiсi болса, ұшасы және iшкi мүшелері кәдеге жаратылады. Әртүрлi ауруларға шалдыққан қояндардың етiн ветеринариялық-санитариялық бағалау 158. Миксоматоз. Ұшалары, iшкi мүшелері және терiсi жойылады. Орын жай, арнайы киiм, құрал-жабдықтар дезинфекцияланады. 159. Қояндардың вирустық геморрагиялық ауруы. Ұшасын, iшкi мүшелерін және терiсiн кәдеге жаратады. 160. Туляремия. Ұшасын, iшкi мүшелерін және терiсiн кәдеге жаратады. 161. Стрептококты септицемия. Ұшасы, iшкi мүшелері және терiсi кәдеге жаратылады. 162. Стафилококкоз. Кезбе пиемия мен стафилококкты маститанықталған жағдайда, ұшасын, терiсiн және iшкi мүшелерін кәдеге жаратады. Стафилококкты пододерматит, оқшауланған нысаны болған кезде зақымданған бөлшектері мен ішкі мүшелерін кәдеге жаратады, ал ұшасы пісіріледі. 163. Туберкулез. Ұшасын, iшкi мүшелерін, терiсiн кәдеге жаратады. 164. Псевдотуберкулез. Ұша бұлшық етiнде псевдотуберкулезді ошақтар немесе көтеремдік орын алған ошақтар болса, ұшасы мен мүшелері кәдеге жаратылады, ал болмаған жағдайда пiсiрiледi. Зақымданған ішкі мүшелері кәдеге жаратылады. 165. Пастереллез. Ұшасы мен iшкi мүшелерінде iрiңдi жара болса кәдеге жаратылады. Ал iрiңдi жара болмаса ұша пiсiрiледi, iшкi мүшелер кәдеге жаратылады. 166. Некробактериоз. Осы процестер азғантай болса, зақымданған бөлiктер кәдеге жаратылады, ұшалары пiсiрiледi. Ал процестер ұлғайған түрде болса, ұшасы iшкi мүшелерімен қоса кәдеге жаратылады. 167. Салмонеллез. Ұшасы пiсiрiледi, iшкi мүшелері кәдеге жаратылады. Егер дегенеративтi өзгерiстер болса, ұшасы мен iшкi мүшелері кәдеге жаратылады. 168. Ауески ауруы. Ұшада iшкi мүшелерінде дегенеративтi өзгерiстер болса, кәдеге жаратылады, егер ондай өзгерiстер болмаса, iшкi мүшелер кәдеге жаратылады, ұшасы пiсiрiледi. 169. Листериоз. Ұшасы пiсiрiледi, зақымданған мүшелері, басы, терiсi кәдеге жаратылады. 170. Токсоплазмоз. Iшкi мүшелері мен басы кәдеге жаратылады, ұшасы пiсiрiледi. 171. Спирохетоз. Ұшаның зақымданған бөлшектерi, мүшелері кәдеге жаратылады, зақымданбағандары кедергiсiз пайдалануға жiберiледi. 172. Цистицеркоз. Бұлшық еттері зақымданған жағдайда, ұшасы мен мүшелері кәдеге жаратылады. Ішкі мүшелері зақымданса, олар кәдеге жаратылады, ал ұшасы шектеусіз шығарылады. 173. Кокцидоз. Зақымданған дене мүшелерi кәдеге жаратылады. Ал ұшасы шектеусiз шығарылады. Бұлшық еттерi, майы сарғыштау болып келедi. 48 сағатта жойылмаса, ұшасы мен iшкi мүшелері кәдеге жаратылады. 174. Фасциолез.Зақымданған дене мүшелерi кәдеге жаратылады. Бұлшық еттерi және майы сарғыштау болады. Егер 48 сағатта жойылмаса, онда ұшасы, iшкi мүшелері кәдеге жаратылады. 175. Жарақаттану (қан құйылу, көгерген жерлер, инфильтраттар, жара, сынған жерлер және басқалары). Жара және жарақат жаңа болса, зақымданған жерлері тазартылып, ұшасы шектеусiз жiберіледi. Iрiңдi қабынуда еттi бактерологиялық әдiспен зерттейдi. 176. Арықтау (бұлшық ет тіндерінде дегенеративті өзгерістер, бұлшық етінің атрофиясы, май жиналатын жерлерде іркілдек ісік болуы). Ұшаны, iшкi мүшелерін кәдеге жаратады. 177. Пневмония. Дегенеративтiк өзгерiстер, арықтау болмағанда, еттi бактерологиялық зерттеуден өткiзедi, бактериология қорытындысы терiс нәтиже берсе кедергiсiз пайдаланылуға жiберiледi. Әртүрлi ауруға шалдыққан сазқұндыз ұшаларының ветеринариялық-санитариялық сараптамасы 178. Сазқұндыз етi ішкі сауда объектілеріне бассыз, құйрықсыз әкелiнедi. Ocымен қатар тексеруге ұшасымен бірге iшкi мүшелерін тапсырады (жүрек, бауыр, көк бауыр, бүйрек). 179. Ұшаны, iшкi мүшелері үй қояндарын тексеретіндей әдiспен тексеріледi. 180. Сояр алдындағы зерттеу, этиологиясы әртүрлi ауру кезiндегi патологоанатомиялық өзгерiстерi үй қояндарына ұқсас болады. Фасция 5-8 кеуде омыртқасының сүйектерi астында орналасқан май лимфа түйіндері, сазқұндыздың ерекшелігі болып табылады. Олар ветеринариялық-санитариялық сараптаудан кейiн алынады. 181. Аурудың әртүрiн анықтағаннан кейiн ұшаны және iшкi мүшелерді санитариялық бағалау мынадай тәртіппен жүргізіледі: 1) сiбip жарасы, туляремия, сiреспе, құтыру, қатерлi iсiк кезінде ұшасы, мүшелері және терiсi өртеледi; 2) туберкулез кезінде ұшасы, iшкi мүшелері кәдеге жаратылады; 3) лептоспироз кезінде бұлшық етте дегенеративтi өзгерiстер, сарғыштау түс болмағанда, ұша қайнатуға жiберiледi, ішкi мүшелері кәдеге жаратылады. Бұлшық еттерінде дегенеративтi өзгерiстер және түсінің сарғаюы байқалған жағдайда, ұшасы мен ішкi мүшелері кәдеге жаратылады; 4) листериоз кезінде зақымданған мүшелер (бауыр, жүрек) және басы кәдеге жаратылады, ұшасы пiсiрiледi, терiсi дезинфекцияланады; 5) сальмонеллез кезінде iшкi мүшелері кәдеге жаратылады, ал ұшасы пiсiрiліп залалсыздандырылады; 6) колибактериоз кезінде бұлшық етте дегенеративтi өзгерiстер байқалмағанда, ұша қайнатылады, iшкi мүшелері кәдеге жаратылады. Бұлшық еттерді дегенеративтi өзгерiстер байқалған жағдайда, ұша мен мүшелер кәдеге жаратылады; 7) пастереллез кезінде iшкi мүшелері кәдеге жаратылады, ал ұшасы пiсiрiледi; 8) бұлшық еттерде абсцестер болған жағдайда, ұшасы мен iшкi мүшелері кәдеге жаратылады; 9) некробактериоз кезінде зақымдалған жерлері алып тасталады, ал ұшасы, iшкi мүшелері кәдеге жаратылады; 10) Ауески ауруы кезінде бұлшық еттерде дегенеративтi өзгерiстер байқалғанда, ұшасы iшкi мүшелерімен бірге кәдеге жаратылады. Ал, өзгерiстер болмаған жағдайда, мүшелері кәдеге жаратылады, ұшасы пiсiрiледi. Tepici дезинфекцияланады; 11) трихинеллез кезінде ұша және iшкi мүшелер кәдеге жаратылады; 12) фасциоллез кезінде бұлшық еттерде дегенеративтi өзгерiстер байқалмаған жағдайда, ұшасын кедергісіз жiбередi. Дегенеративтi өзгерiстер байқалғанда, iшкi мүшелері мен ұшасы кәдеге жаратылады. Арық болған жағдайда, ұшасы мен iшкi мүшелері кәдеге жаратылады. Жабайы жануарлар етiнің ветеринариялық-санитариялық сараптамасы 182. Жабайы жануарлардың етiн зерттеу тәртібінің үй жануарларын зерттеуден айтарлықтай айырмашылығы жоқ, бірақ жануарлардың түріне байланысты аздаған ғана айырмашылықтары бар. Ветеринариялық тексеруге келген жабайы жануарлардың ұшасы терiсiз, iшкi мүшелері алынған болуы керек. 183. Жабайы жануарлардың қанын ағызу негізінен нашар немесе мүлдем ағызылмайды. Етте бөгде иіс болмауы қажет және туалет сапасын белгілеу қажет. 184. Лимфа түйiндерiн зерттеу. Жабайы жануарлар етiнiң сапасын бағалау кезінде лимфа түйiндерiн тексеріп қараудың маңызы ерекше болады, олардың ұша мен мүшелердегі топографиясының үй жануарларының топографиясынан айырмашылығы көп емес. 185. Ұшаны және мүшелерді зерттеу. Ұша мен мүшелердің тіндерін тексеріп қарауға ерекше көңіл бөлген жөн. Жаралар көбiнесе лас болады (жүнмен, батпақпен, топырақпен), оларда сүйек қалдықтары табылады. Бұғы мен жабайы солтүстік маралының ұшасы финнозға тексерiлуі қажет, ол үшiн белдегі бұлшық етiн ұзынынан тіледі. 186. Тамақ талғамайтын және ет қоректілер (қабан, аю, борсық) үй жануарларында қарастырылғандай, міндетті түрде трихинеллезге тексеруге жатады. 187. Ciбip жарасы жабайы жануарларда сирек кездеседi, тұяқты жабайы жануарларда жиi кездеседi (бұғы, солтүстiк жабайы маралы, киік), сондай-ақ қоян мен борсықта да болады. Сойылғаннан кейiнгi диагностика. Терi асты өзегіндегі және серозды қабықтағы қанды-жалқыаяқты iсiнулер, қан құйылулар. Сыртқы тамырларында – қоңыр-қызыл қою ұйымаған қан, ал лимфа түйiндерiнде және оның маңайындағы ұлпаларда геморрагиялық қабынулар мен ұйыған қан болады. Санитариялық бағалау. Ауру не сiбiр жарасына күдiктi жабайы жануарлардың етi жойылады. 188. Құтыру жабайы жануарлардың көптеген түрлерінде кездеседi. Ұшасы мен мүшелерін тексергенде, құтыруға диагноз қою мүлдем дерлік мүмкiн емес. Санитариялық бағалау. Құтыру аурумен ауырған жануарлардың ұшасы мен iшкi мүшелері жойылады. 189. Пастереллез. Сойылғаннан кейiнгi диагностика. Терi асты өзегінде жалқыаяқты-қанды инфильтраттар, iшкi мүшелерінің кейбiр жерiнде нүктелi қан құйылу (гиперемия), өкпеде – iсiну, бауырда, бүйректе, жүректе, талақта – қайта жаратылу, қан құйылу. Ұша мен мүшелердің лимфа түйiндерi қара-күрең түстi, ал олардың айналасындағы дәнекер болып тұратын ұсақ қан құйылулар көп ұлпаға сары-қызыл инфильтрат сіңген. Санитариялық бағалау. Пастереллез аурумен ауырған, бұлшық етте дегенеративтi өзгерiстер байқалған жабайы жануарлардың ұшасы, мүшелері жойылады. Дегенеративтi өзгерiстер болмаса, ет пiсiру арқылы зазалсыздандырылады. 190. Аусыл. Сойылғаннан кейiнгi диагностика. Ауыз қуысының шырышты қабатында күлдіреуіктер мен жаралар, тұяқ қуысында күлдіреуіктер мен некроздар анықталады. Лимфа түйiндерiнде, бұлшық етте және ұшаның басқа мүшелерiнде өзгерiстер байқалмайды. Санитариялық бағалау. Сойылғаннан кейін алынған өнім жойылады. 191. Туберкулез жабайы жануарлардың көптеген түрiне тән. Сойылғаннан кейiнгi диагностика. Мүшелерде, лимфа түйiндерде, бұлшық етте туберкулездi ошақтар табылады, ортасында кiшкентай әк қосындылары көрiнедi. Жекелеген мүшелері зақымданғанда бұл процеске регионарды лимфа түйiндерi де қамтылады. Туберкулезбен жабайы шошқа ауырғанда көбінесе, басының және iшектерінiң лимфа түйiндерi зақымданады. Санитариялық бағалау. Ұшада, лимфа түйiндерiнде көптеген туберкулездi зақымдар болса, жабайы жануарлардың етi кәдеге жаратылады. Жекелеген мүшелері, лимфа түйiндерi зақымданған жағдайда, зақымданған жерi ғана залалсыздандырылады да етi пiсiрiледi. 192. Псевдотуберкулез. Көбiнесе кемiргiштерде байқалады (қоян, сазқұндыз және тағы да басқалары). Сойылғаннан кейiнгi диагностика. Ұшаны тексеріп қарағанда лимфа түйiндерiнде және кейде бұлшық етінде ұсақ төмпешiктер түрiндегі некрозды ошақтар анықталады, оларда сұрғылт сары немесе жасыл түстi казеозды массалар болады. Санитариялық бағалау. Бұлшық етте, лимфа түйiндерiнде зақымданған жерлер көп болса немесе қоңдылығы назар болса, ұшасы мен мүшелері кәдеге жаратылады. Жекелеген лимфа түйiндерi немесе бұлшық еттерi зақымданса, олар кәдеге жаратылады, ал ұшасы шектеусiз жiберiледi. 193. Бруцеллез – жабайы жануарлардың көптеген түрi ауырады. Сойылғаннан кейiнгi диагностика. Ұшада патологиялық өзгерiстер жоқ, сондықтан сойылғаннан кейiн жануар ауруын анықтау күрделi. Лимфа түйiндерi ұлғайғаны белгiленедi, олар iсiнген, кейде iрiңдi-некрозды ошақтар болады. Санитариялық бағалау: Бруцеллез ауруымен ауырған деген күдiк тудырған жабайы жануарлардың етiн қайнатып залалсыздандырады. 194. Некробактериоз. Сойылғаннан кейiнгi диагностика. Жабайы жануарларда көбінесе тұяқ ауруы, кейде ауыз қуысының шырышты қабаты зақымданады. Лимфа түйiндерi, әсіресе мойындағы, шаптағы түйіндер ұлғайып, гиперемацияланады. Бұлшық етте кейде некрозды-iрiңдi ошақтар болады. Санитариялық бағалау. Некробактериозбен ауырған жабайы жануарлардың етiнде, бұлшық еттерiнде некрозды ошақтар болса, кәдеге жаратылады. 195. Қарасан, бұғы мен зубрда кездеседi. Сойылғаннан кейiнгi диагностика. Терi асты өзегінде, негізінен санында, жамбасының маңайында, сауырында, белiнде, кеудесiнде iсiнiп сыздайтын шиқандар байқалады, оларды қатты басқанда газ көпіршіктері мен қан аралас сары инфильтрат бөлiнедi. Дифузды тіліктегі лимфа түйiндер қара-қызыл түске боялған. Санитариялық бағалау. Ауруға шалдыққан жабайы жануарлардың ұшасы және мүшелері жойылады. 196. Листериоз – көбінесе қоянда, жабайы қоянда, жабайы шошқада, бұланда, киіктерде кездеседі. Сойылғаннан кейiнгi диагностика. Лимфа түйiндерi ұлғайған, iсiнген, қоңдылығы төмен болады. Санитариялық бағалау. Листериоз бойынша ауру немесе ауырды деп күдiк тудырған жабайы жануарлардан алынған ұша пiсiріліп залалсыздандырылады, ал iшкi мүшелері кәдеге жаратылады. 197. Лептоспироз – жабайы жануарлардың көптеген түрлерінің ауруы. Көбiнесе кемiргiштер, жабайы қояндар, теңбіл бұғылар, елік және басқалары ауырады. Сойылғаннан кейiнгi диагностика. Терi асты өзегі, бұлшық етi және май ұлпалары сарғаяды, кейбiр жерлерiнде қан құюлармен сары инфильтраттар болады. Iшкi мүшелері сарғыштау, қан құюлар байқалады. Лимфа түйiндерi күрт ұлғайған. Санитариялық бағалау. Ауру жануарлардан алынған етті қайнатады. Сарғыш түске боялғаны анық көрінетін немесе бұлшық етте дегенеративтi өзгерiстері бар ұша кәдеге жаратылады. 198. Трихинеллез жабайы шошқада, аюда, борсықта және жабайы ет қоректiлерде кездеседі. Ұшасы, iшкi мүшелері кәдеге жаратылады. 199. Цистицеркоз (финноз). Цистицеркозбен бұғының, еліктің ауырған жағдайлары белгілі. Тұяқты жабайы жануарларда эхинококкоз, фасциолез, дикроцелиоз кездеседi. Түрлi инвазиялық аурулар кезінде жабайы жануарлардың етiн санитариялық бағалау үй жануарларының етiн бағалаумен ұқсас. жүктеу/скачать 457,14 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|