Юриспруденция кафедрасы
Құқыктық нормаларды қолдану актілері
жүктеу/скачать 1,18 Mb.
|
Юриспруденция кафедрасы
| 5. Құқыктық нормаларды қолдану актілері. Құқықты қолдану актісі - бұл нақты бір заңды істі шешу нәтижесінде кұзіретті орган шығаратын, жеке биліктік ережеден құралған құкықтык акт. Оның мынадай ерекшеліктері болады:
- құзіретті орган шығарады; - мемлекеттік-биліктік сипатқа ие; -нормативтік емес, жеке сипатқа ие. себебі, нақты субъект лерге бағытталған:- заңмен анықталған өзше тән нысанға ие. Құқық қолдану актілерін келесі негіздер бойынша түрлерге бөлуге болады: 1) нысаны бойынша - жарлықтар, үкімдер, шешімдер, б.ұйрықтар және т.б.; 2) оларды кабылдайтын субъектілерге байланысты-мемлекет тік және мемлекеттік емес органдардың (мысалы муниципалды органдардың) актілері; 3)құқықтың функциялары бойынша - реттеуші (мысалы, қызметтік бұйрықтар) және қорғаушы (мысалы, қылмыстық істі козғау туралы қаулы); 4) заңды табиғаты бойынша - негізгі және көмекші; негізгі актілер заңды істің соңғы шешімін көрсетеді (мысалы, үкім), ал көмекші актілер негізгі актілерді шығаруға жәрдемдеседі (мысалы, тұлғаны айыпкер ретінде жауапқа тарту туралы қаулы). 5) құқыктық реттеу пәні бойынша - қылмыстық-құқыктық, азаматтық-кұкыктық және т.б. актілер; 6) сипаты бойынша - материалдық және іс- жүргізушілік. 1. Құқықты түсіндірудің түсінігі Құқық нормаларын түсіндіру – бұл мемлекеттің, лауазымды тұлғалардың, қоғамдық ұйымдардың, жекелеген азаматтардың құқық нормаларының мазмұнын түсіндіруге, оларда көрініс тапқан билік басында тұрған әлеуметтік күштердің еркін ашуға бағытталған қызметі. Түсіндіру процесінде нормативтік ереженің мәні, оның негізгі мақсаты мен әлеуметтік бағыттылығы, түсіндіріліп отырған актінің мүмкін салдары, оның құқықтық реттеу жүйесіндегі орны және т.б. анықталады. Түсіндірудің мақсаты – заңшығарушының не айтқысы келгенін емес, оның қалыптастырған ережесінің мәнін анықтау. Түсіндіру қолданыстағы заңнамаға өзгертулер мен толықтырулар енгізьейді және енгізе алмайды жа, ол заңдағы ережелерді түсіндіруге және нақтылауға бағытталған. Түсіндіру екі жақтан құралады: норманың мәні мен оны түсіндіруді түсіну (өзі үшін); норманың мазмұнын түсіндіру (өзгелер үшін). 2. Түсіндіру тәсілдері – бұл құқықтық нормалардың мазмұнын анықтауға бағытталған тәсілдер мен бағыттардың жиынтығы. Түсіндіру тәсілдерінің мынадай түрлері бар: грамматикалық – тіл құралдарының, грамматика ережелерінің, орфографияның және т.б. көмегімен түсіндіру; логикалық – логика заңдарының және ережелерінің көмегімен түсіндіру; жүйелік – заң нормасының басқа нормалармен жүйелік байланысын, нақты жүріс – тұрыстың құқық жүйесіндігі орны мен рөлін талдау арқылы түсіндіру; тарихи – саяси – құқықтық номаны қабылдаудың нақты тарихи және саяси жағдайларының көмегімен түсіндіру; телеологиялық (мақсатты) – нормативтік актіні қабылдау мақсаттарын анықтаудың көмегімен талқылау; арнайы – заңды – заңнамадақолданылатын заң терминдерінің мазмұнын ашу арқылы түсіндіру. 3. Субъектілер бойынша түсіндіру түрлері. Субъектілеріне байланысты түсіндірудің мынадай түрлері болады: ресми; мұндай түсіндіруді өкілетті субъектілер ғана береді, олар арнайы актіде көрініс табады және заңды салдарды туындатады; бейресми; мұндай түсіндірудің заңды міндетті мәні болмайды және биліктік күші жоқ. Ресми түсіндірудің нормативтік (тұлғалар мен жағдайлардың кең шеңберіне таралады) және казуалды (тек нақты бір жағдай үшін міндетті болып табылады) болып екіге бөлінеді. Номативтік түсіндіру, өз кезегінде , аутентикалық (нормативтік актіні қабылдаған органмен беріледі) және легалды (өкілетті субъектілер береді) болып екіге бөлінеді. 4. Көлемі бойынша түсіндіру түрлері. Түсіндірудің нәтижелері заң нормаларының шын мәніндегі мазмұны мен мәтінінің арақатынасына қарай әр түрлі болуы мүмкін. Осындай арақатынастың негізінде түсіндірудің үш түрін бөліп қарастырады (көлемі бойынша түсіндіру): дәлме – дәл түсіндіру – құқық номасының шын мәніндегі көрінісі сәйкес келген жағдайда мүмкін; шектелген түсіндіру – құқық нормасыныңшын мәніндегі мағынасы оның мәтіндік көрінісінен тар болған жағдайда қолданылады; кеңейтілген түсіндіру – құқық номасының шын мәніндегі мағынасы оның мәтіндік көрінісінен кең болған жағдайда қолданылады. Құқықты түсіндіру актілері. Құқықты түсіндіру актісі – бұл заң номаларының мағынасын түсіндіруге бағытталған құқықтық акт. Құқықты түсіндіру актілерінің ерекшеліктері: заң нормаларының мағынасын түсіндіруге бағытталған; номативтік емес, нақтылаушы ережелерден құралған; дербес сипатқа ие емес және өзі түсіндіріп отырған нормалармен бірге әрекет етеді; құқықтың қайнар өзі болып табылмайды. Құқықты түсіндіру актілерінің төмендегідей түрлері болады: ресми түсіндірудің түрлеріне қарай олар нормативтік (аутентикалық және легалды) және казуалды түсіндіру актілері болып бөлінеді; түсіндіруді жүзеге асырып отырған органдарға қарай мемлекеттік билік органдарының, басқару органдарының, сот, прокуратура органдарының түсіндіру актілері; құқықтық реттеу пәніне қарай – қылмыстық, азаматтық, әкімшілік және т.б. құқықты түсіндіру актілері; сипатына қарай – материалдық және іс – жүргізушілік түсіндіру актілері; нысанасына қарай – жарлықтар, қаулылар, бұйрықтар, нұсқаулар және т.б. жүктеу/скачать 1,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|