адамның белгілі бір затты жасауы

78 

 

27.

 

Дін өзіне мағлұмат алуы үшін мынаған сүйенеді: 

құдайлы 

ашылымдарға

; 

28.

 

Теоцентристік дүниетаным қай кезеңге тән? - 

ортағасырлық

; 

29.

 

«Сеніммен қараймын .... , түсіну үшін» деген сөздерді кім айтты?- 

Аврелий Августин

; 

30.

 

Орта  ғасырда  универсал мәселесін ең алғаш көтерген кім? - 

Боэций

; 

31.

 

Ортағасырлық философиядағы «Универсалдар» қандай ұғымды береді? 

- 

жалпылық, яғни жалпылық ұғымның табиғаты жайлы айтыс

; 

32.

 

«Құдай қаласы жөніндегі» еңбектің авторы: 

Блаженный

; 

33.

 

«Ортағасырдың соңғы және жаңа заманның бірінші ақыны»: 

Дантье 

Алигьери

;  

34.

 

Августин «Құдай шаһары» еңбегінде қандай екі символикалық қаланы 

тілге тиек етеді? – 

Иерусалим мен Вавилонды

. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

79 

 

46 - кесте 

 

ИСЛАМ ФИЛОСОФИЯСЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУ КЕЗЕҢДЕРІ 

 

 

 

№

 

 

КЕЗЕҢДЕРІ 

 

 

УАҚЫТЫ 

 

 

1 

 

 

ҚАЛЫПТАСУ КЕЗЕҢДЕРІ 

 

 

VІІ - ІХ ғ.ғ. 

 

2 

 

 

ШАРЫҚТАУ КЕЗЕҢІ 

 

 

Х - ХІІ ғ.ғ. 

 

3 

 

 

ҚҰЛДЫРАУ КЕЗЕҢІ 

 

 

ХІІІ - ХІХ ғ.ғ.  

 

4 

 

 

ҚАЙТА ЖАҢҒЫРУ КЕЗЕҢІ 

 

 

ХІХ ғ. аяғы – ХХ ғ.ғ. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

80 

 

47 - кесте 

 

ИСЛАМДАҒЫ НЕГІЗГІ ДІНИ АҒЫМДАР  

МЕН ТАНЫМДЫҚ ДӘСТҮРЛЕР 

__________________________________________________________________________ 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ИСЛАМ 

  ТАНЫМНЫҢ НЕГІЗГІ ДӘСТҮРЛЕРІ 

НЕГІЗГІ ДІНИ АҒЫМДАР 

 

 

      Ортодоксальді          Ахмад Ханбал 

          құдай сөзі 

              әл-Ғазали 

 

      Рациональдік    

әл-Фараби, 

        философия 

 

әл-Кинди, 

         (фәлсафа) 

 

ибн-Сина, 

 

 

 

 

ибн Рушд 

 

       Мистикалық                әл-Мисри, 

        философия  

        әл-Мухасиби, 

           (суфизм) 

 

  Джунайд, 

 

 

 

 

   әбу Заид, 

 

 

 

 

Сухраварди,            ибн Араби 

 

 

 

 

 

және т.б. 

 

 

 

 

 

ШИИЗМ 

СУННИЗМ 

СУФИЗМ 

 

Діни сезім 

 

 

Ой 

 

 

Талдау, 

Интуиция, 

Ой 

81 

 

48 - кесте 

 

ИСЛАМ ФИЛОСОФИЯСЫНДАҒЫ БАСТЫ ҰҒЫМДАР 

 

 

 

ҰҒЫМДАРЫ 

 

 

 ФИЛОСОФИЯЛЫҚ МӘНІ 

 

АДЛ 

 

«әділеттілік» 

– 

адам өз тәрбиесінде осы қасиетті 

ұстануы тиіс; 

 

 

АДАП 

 

оқыту, көңіл көтеру дегенді білдіреді; 

 

 

АКЛ 

 

зерде, рационалдылық; 

 

 

 

АЛЛА 

 

ислам дінінде бүкіл әлемді, адамзатты барлық 

тіршілік иелерін жаратушы, барлығы оның 

әмірімен болады, бүкіл болмыстың түп-тірегі; 

 

 

ЖАУХАР 

 

әл-жаухар – діни субстанция, мән; 

 

 

ИСЛАМ 

 

әл-ислам – Құдайға, оның еркіне мойынұсыну

; 

 

 

 

ШАРИҒАТ 

 

Құранда негізделген мұсылмандардың өмірлік 

нормалары мен принциптер жүйесі немесе 

мұсылмандық өмір сүру қағидасы; 

 

 

 

 

СОПЫЛЫҚ 

 

мистиктер киетін жүн, жүн киім сөзінен, 

мысалы, «суффа» 

– 

тас, суфа – дұға оқитын 

жоғарғы орын, «тазалық» сөзінен шыққан 

кедейлікпен (факр) және тақуалықпен (зухд) 

байланыстырушы құбылыс ретінде көрінетін 

Құдайды мистикалық тұрғыдан тану; 

 

 

82 

 

49 - кесте 

 

ИСЛАМ ФИЛОСОФИЯСЫНДАҒЫ БАСТЫ БАҒЫТТАР 

 

 

 

 

 

 

 

1 

 

 

 

ШЫҒЫСТЫҚ 

 ПЕРИПАТЕТИЗМ 

 

 

немесе аристотелизм; Араб философтары 

Аристотель мұрасын терең зерттеп, оған 

түсініктемелер берген, 

ІХ-ХІғ.ғ.

 шығыстық 

перипатетизм Мұсылман немесе Ислам 

ренессансы кезеңімен тұс келді. Бұл кезеңде 

араб әдебиеті, мәдениеті, ғылымы шарықтап 

дамыды

. 

 

  

 

 

 

2 

 

 

 

 

 

 

 

«ТАЗАЛЫҚ 

АҒАЙЫНДАРЫ» 

 

 

Х-ғ.

 пайда болған құпия ғылыми қоғам. 

Олардың ілімінің негізі синкретизм болды, 

яғни Аристотель ілімінің, медицинада 

Галеннің ілімі, діни мәселелерде 

неоплатонизм, неопифагоризмнің синтезі 

қалыптасты. Олардың көзқарастарында діни 

мүдделерге қарағанда ғылыми, 

философиялық ілім басым болды. 

 

 

 

 

 

3 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

КАЛАМ 

 

 

 

 

 

 

 

Мұсылмандық теологиялық философия, яғни 

мұсылмандық схоластика. Бұл философияның 

құрамында мұтакәлімдер, мұтазалиттер, 

ашариттер, исмаилшылдар, хариджидтер, 

кадариттер, жәбіриттер, мүріджиттер және 

т.б. болды. 

 

 

 

 

 

4 

 

 

 

 

СУФИЗМ 

 

 

Жекелік мистикалық-діни аскеттік бағыттағы 

адамды жан-жақты жетілдіру ілімі. Эзотеризм 

басым, эсхатологиялық көңіл-күй, байлыққа 

да, кедейлікке де немқұрайды қарау, 

әлеуметтік белсенділіктен бас тарту. 

 

 

 

83 

 

50 - кесте 

 

СУФИЗМ ФИЛОСОФИЯСЫ 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

БІРІНШІ КЕЗЕҢІ 

ЕКІНШІ КЕЗЕҢІ 

ҮШІНШІ КЕЗЕҢІ 

ШАРИҒАТ 

 

Мұсылмандық өмір 

сүру қағидасы, оның 

нақты көрінісі фикх 

– мұсылмандық 

құқық, 

мұсылмандық 

юриспруденция 

 

ТАРИҚАТ 

«

жол», «бағыт» 

дегенді білдіреді, 

адамның моральдық-

психологиялық 

өзіндік жетілуі. 

Бұның көптеген 

жолдары, тоқталу 

түйіндері бар.

жүктеу/скачать 6,3 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: