1. Бие байларда қандай ырым Мәтіннің бірінші бөліміне жасалады? лайықты такырып



бет62/122
Дата06.04.2020
өлшемі6,49 Mb.
#61631
1   ...   58   59   60   61   62   63   64   65   ...   122
Байланысты:
OKU SAUAT 2019 (1)-2 (1)


5. «Полиглот» деп кімдерді айтамыз? қабілетін қалай арттыруға болады?
A. оншақты тіл меңгергендерді A. Әуезді саз тыңдау арқылы

B. Музықалық кабілеті жоғары адамдарды B. Музыка жазу арқылы

C. Өлең оқу мәнері жақсы адамдарды C. Әдемі сөйлеу арқылы

D. Жазушылық қабілеті бар адамдарды D. Ән шырқау арқылы

E. Екі тілді меңгерген адамдарды E. Көп әңгімелесу арқылы
6. Мәтін бойынша адамның есту
Үндістанда су тасығыш бір кісі екі шелек алын, иін ағашпен су таситын болса керек. Алайда екі шелектің біреуі тесік екен. Бүтін шелек өзіне құйылған суды қожайынның үйіне сол күйі шашау шығармай жеткізеді екен де, ал тесік шелек болса, толтырып құйылған судың үйге жеткенше жол бойы сыздықтатып отырып, әрең дегенде жартысын ғана апаратын көрінеді. Бұл жағдай дәл осылай тұп-тура екі жыл бойы жалғасыпты. Су тасушы күн сайын қожайынының үйіне толықтай екі шелек емес, бір жарты шелек қана су жеткізіп жүріпті. Сау шелек өзінің калтқысыз қызметін мақтаныш көрген сайын, тесік шелек байғұстың іштей мұңайғаны сонша - жерге кіріп кете жаздап ұялып, өзін қатты ыңғайсыз сезінеді екен.
Екі жыл егіп, бір күні әдеттегідей өзен жағасына тағы барғанда, шыдамаған тесік шелек су тасушыға қысыла-қымтырыла: «Сізден кешірім сұрасам деп едім, білсеңіз ылғи алдыңызда ұяттан өртене жаздаймын», - депті, назарын төмен салған күйі. Таңғалған су тасушы: «Неге?» деп сұрапты. Шелек: «Өйткені менің бір бүйірім тесік болғандықтан ылғи да сіз толтырып құйған судың жартысын ғана жеткізіп, өзіме жүктелген міндетті толық орындай алмай жүргеніме іштей катты қысылам. Менің кесірімнен сіз де өзіңізге тиесілі төлемақыңызды толықтай ала алмай келесіз», - дегенде, су тасушы: «Оған бола қайғыратын түк те жоқ. Одан да қожайынның үйіне баратын жолдың сен жағындағы гүлдерін бір байқашы», - депті жай ғана.
Тесік шелек байқаса, қожайынның үйіне жеткенше жолдың өзі жағы, шындығында, жапырағы жайқалған, иісі аңқыған небір гүлдерге толы екен, Тіпті әлгі гүлдерге қызуы жақсы түсіп тұрған күнді де байқатты. Сонда су тасушы: «Көрдің бе? - деп сұрапты, - бұл сендегі кеңшілікті менің байқағандығым әрі оның өз жөнін тауып, орайластыруымның жемісі, - деп сөзін жалғастырыпты. Жолдың сен жағына әдейілеп гүлдер ектім,. ал сен болсаң, күн сайын біз өзеннен су алып қайтқанда оларды суғарып тұрдың. Екі жылдан бері осы әдемі гүлдермен қожайынды таңқалдыра, өтер жолды жайнатып келдім. Егер сен тесік болмағанында қожайынымыздың үйінде мұндай әдемілік болмас еді», - деп түсіндірген екен.
167


7.Тесік шелекке тән қасиет

A. Батылдық

B. Қорқақтық

C. Менмендік


D. Ізеттілік
E. Өшпенділік

9. Мәгін стилі

A. Ауызекі сөйлеу


B. Іс қағаздар

C. Ғылыми

D. Публицистикалық
E. Көркем әдебиет

8.Мәтің мазмұнының реттілігін

көрсетіңіз

1.Гүлге оранған жол

2.Екі шелек туралы .
3Тапқыр су тасушы

4.Кінәлі тесік шелек

A. 4.1.2.3.

B. 2.1.4.3.


C. 1.3.2.4


D. 3.1.2.4.

E. 2.4.3.1.

10. Су тасушының ерекше касиетін

керсетіңіз.
A. Әңгімешілдігі

B. Алғырлығы

C. Тапқырлығы
D. Дарындылығы

E. Сенімсіздігі




11. Мәтінде бүгін шелектің қай қасиеті
көрінеді?

A. Намысқойлығы

B. Жалқаулығы

C. Жағымпаздығы

D. Озбырлығы

E. Мақтаншақтығы


12. Мәтінге лайық атау

A. Риза қожайын


B. Өзен жағасы

C. Бүтін шелек

D. Тесік шелек
E. Жаңа шелек

1.Ұрыс сәрсенбі күні таң ата басталды. Абылай да, Цеван-Доржи да елшілер арқылы уәделескен мезгілдерінде өз әскерлеріне «Аттан!» деп бұйрық берді. Көлденеңі он шақырымдай жазық далада қан төгіс қырғын тез-ақ қызып кетті. Алып майданның екі жақ шетіндегі Сырынбет пен Батыр Баян бастаған казақ әскері қиын да болса алға қарай жылжып бара жатқаны сезіледі. Тек екі жақтың екі бас қолбасшысы тұрған майданның орта шебі мызғыған жоқ. Тағы:


2.- Аттан! Аттан! - деген ұран шықан. Сол сағатта-ақ Сеңгірбай, Сағымбай, Қанай бастаған сұлтанның мың жігіті зеңбірек оғы жетпейтін қалың жыңғылды сайдан шыға сала Цеван-Доржидың тұрған төбесіне қарай лап қойған. Бірақ бір шақырымдай шапқан кезде кенет гүрсілдей жөнелген зеңбіректерден жауған жойқын оқтар дәл аттарының мандай алдынан кеп гүрс- гүрс жарылған. Алдыңғы шептегі жүз қаралы ер жүрек жігіттер ат-матымен омақаса жер қауып, заматта арттарында келе жатқан жауынгерлерге бөгет болды. Амал жоқ, лапылдап келе жаткан қалың қол еріксіз кейін шегінді. Абылай бұйрықпен жігіттер тағы шапқан. Бұл жолы да жүзге таяуы қаза тауып, қалғаны кейін серпілді. Зеңбіректі Цеван-Доржиды бұлай ала алмайтынын білген Абылай, енді шабуыл шебін басқаша құрды. Зеңбіректерге тікелей шаппай, оны ат тағасындай қоршап, жан-жағынан анталауды бұйырды. Бірақ ұш рет шабуылға шығып, ең батыр деген үш жүзге тарта ер жігіттерінен айрылған әскер не істерін білмей, тағы дағдарып қалды. Бұған Абылай:
3.- Япырмай, осыншама, қазақтан жауға шабар бір еркек кіндікті тумаған ба? - деді қатты дауыстап. - Қайсың барсың? Осы кезде топ ішінен «Абылай!» деген дауыс шықты. Бұл ұран салған Абылайдың он жеті жасар баласы Жанай еді. Ол тебініп қап, зеңбіректерге қарай атой салды, Бірақ бұдан бұрын гүрсілдеген тажалдардан әбден үркіп қалған астындағы басы қатты кертөбел, бала жігітті жау шебіне емес, бір бүйірдегі жиде тоғайына қарай ала жөнелді. Жұрт тағы Tынa қалды. Дәл осы кезде, Абылайдың зеңбіректерді қоршаған жігіттерінің оң жақ тұсынан Цеван-Доржи тұрған төбеге қарай, басында үкілі камшат бөркі бар, ақбоз атты бір қыз бала «Қабанбай! Қабанбай!» деп ұран тастап, суырылып шыға берді. Ақбоз ат көсіле сермеп келеді. Қыздың қолында не сойыл, не найза жоқ, бар болғаны тобылғы сапты қамшы. Осынау қарусыз қыздың ерлігін көрген қызба қалың топ, енді шыдай алмады, лап қойды.
4.- Абылай! - Атығай! - Ақжол! - Қарақожа! - Қабанбай - Абылай! Абылай! «Қабанбай» аты аталған тұстағы Найман жігіттері гуілдей шапқан топтың алдарында келеді. Зеңбіректер ортадағы топтың алдыңғы қатарына ғана оқтарын жіберіп үлгерді. Бірақ екі бүйірдегі сойылгерлер сапы тез-ақ жетіп қалды. Ар жағындағы жоңғар атты әскері келіп үлгергенше, түйелі зеңбіректерді түйе-мүйесімен таптап кетті, Ақ болат сауыты жарқылдап, Жалынқұйрығын көсілте Абылайдың өзі де шапты. Төбе басындағы қонтайшы көк шатырын
168

жинай бастады. Сөйткенше болған жок, Жоңғардын шаян құйрықты сары жібек жалауы шығысқа қарай шегіне берді...
5.Осылай жоңғар мен қазақ арасындағы қанды айқастардың жаңа белесі ашылды. Бұл қазақ елінің жоңғар коңтайшыларын мүлдем жеңіп, атамекен жерінен қуудың ең алғашқы айқасы еді. Абылай өз шатырына келгеннен кейін, бағанағы қалмақ зеңбіректеріне жападан-жалғыз қарсы шауып, бүгінгі жеңіске жол салған қызды іздетті. Бұл Қабанбай батыр мен қазақтың батыр қызы Ғауһардан туған жас Назым екен. Бүлдіршіндей жас қыздың осыншама ерлік көрсеткеніне риза болған Абылай, беліндегі сом алтыннан соғылған жаңа белбеуін шешіп берді. Абылай басқарған осы соғыс екі айға созылды.




  1. Жанайдың жауға қарсы шыға алмау себебі




A. Аты үйретілмеген болды

B. Жауға жалғыз беттей алмады

C. Қолында қаруы болмады

D. Соғыс әдіс-тәсілін білмеді




E. Астындағы аты үрікті










14. Мәтіндегі негізгі ой қандай?

15.Неліктен

қазақ

жауынгерлері

A. Қазақ батырларын таныстыру

тығырықка тірелді?




B. Қазақ пен жоңғар арасындағы соғысты

A. Қалмақтың қаруы басым болды

дәріттгеу

B. Қорғандары болмады




C. Соғыс әдістерін үйрету

C. Дұрыс ұйымдаса алмады




D. Жоңғардың соғыс қүшін суреттеу

D. Қолбасшылары болмады




E. Қазақ батырларының ерлігін дәріптеу

E. Аттары шабан болды




16. Автор қазақ халқының

17. Ақбоз атты қыздың ұраны

ержүректігін қалай жеткізгісі келді?

A. «Қабанбай!»







A. Қыз әрекеті арқылы

B. «Қарақожа!»







B. Қанай әрекеті арқылы

C. «Ақжол!»







C. Қабанбай әрекеті арқылы

D. «Атығай!»







D. Батыр Баян әрекеті арқылы

E. «Абылай!»







E. Қолбасылар әрекеті арқылы










18.Абылай неге қызға белбеуін сыйға

19.Абылай неге жауынгерлеріне

тартты?

ренжіді?







A. Шыққан тегіне риза болғандықтан

A. Жауынгерлері алға жылжи алмады

B. Қыздың жастығына сұйсінгендіктен

B. Әскерлері соғыс алаңынан қорықты

C. Қабанбайдың қызы болғаңдықтан

C. Қан төгіс қырғын қыза түсті

D. Ерлігіне риза болғандықтан

D. Әскерлер бас амандығын ойлады

E. Шабандоздығына риза болғандықтан

E. Шабуылды жаңаша жоспарламады

20.Мәтіннің төртінші азатжолының түйіні










A. Хан сыйлығы

B. Жау зеңбірегінің жеңісі




C. Жаудың жеңілісі

D. Жаудың шабуылға шығуы




E. Жау шебінің мықтылығы












Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   58   59   60   61   62   63   64   65   ...   122




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет