Негізгі құралдарды пайдалану тиімділігін арттыру резервтері

         Өндіріске жаңа құрал-жабдықтар енгізу жолымен өндіріс көлемін арттыру резерві (Р↑Q_қ) өндіріске тартылатын қосымша құралдардың санын (Р↑Ф) олардың жылдық өнімділігіне (q_ж) көбейту жолымен анықталады:

 Р↑Q_қ = Р↑Ф* q_ж

          Күні бойы бос тұрулар санын қысқарту әр құралдың жұмыс істеген күндерін көбейтеді (Р↑К) . Бұл өсімді (Р↑К) құралдың тәуліктік өнімділігі (q_т) мен құралдар санына (Ф) көбейту арқылы бос тұрулар санын кеміту жолымен өндіріс көлемін арттыру резервін (Р↑Q_б.т.) анықтауға болады:

 Р↑Q_б.т. = Р↑К* q_т *Ф

          Өндіріс көлемін ауысымдық коэффициентін жоғарылату жолымен өсіру резервін (Р↑Q_а.) анықтау үшін өндірісті ұтымды ұйымдастыру жолымен алынған  ауысымдылық коэффициентін өсіру резервін (Р↑А_к) қолданылуы мүмкін құралдар санына (Ф), мүмкін жұмыс күндері (К) мен құралдардың ауысымдық өнімділігіне (q_а) көбейту қажет :

 Р↑Q_а. = Р↑А_к*Ф *К* q_а

          Өндіріс көлемін жабдықтың сағаттық өнімділігін арттыру жолымен өсіру резервін (Р↑Q_с)  анықтау үшін,  құрал-жабдықтарды жаңарту, еңбек үрдісін ұтымды ұйымдастыру жолымен қол жеткізілген сағаттық еңбек өнімділігінің өсімін (Р↑q_с) құрал-жабдықтардың жұмыс істеу сағатына (∑t) көбейту қажет:

 Р↑Q_c. = Р↑q_с * ∑t

          Осылайша, барлық бағыттар бойынша өндіріс көлемін арттыру резервтері анықталғаннан кейін,  қор қайтарымын арттыру резерві (Р↑Н) есептеледі:

 Мұндағы: Q_н – нақты өндіріс көлемі;  - өндіріс көлемін арттыру резерві; Фн – негізгі қорлардың нақты құны; Фқ - өндіріске қосымша тартылған қорлар құны; Р↓Ф- қорлар көлемін азайту резервтері (қажетсіз қорларды сату, жалға беру, есептен шығару, т.б.);

Қорлардың рентабельділігін арттыру резервін анықтау үшін қор қайтарымын арттыру резервін (Р↑Н) өнімнің нақты рентабельділігіне (R_Ө) көбейту керек:

 Р↑R_ф= Р↑Н * R_Ө

          Талдау нәтижелері бойынша кәсіпорын басшылығы анықталған резервтерді игеру мен олардың жүзеге асырылуын бақылаудың нақты шараларын дайындауы керек.