1. Философия дүниеге көзқарастың және қоғамдық сананың формасы ретінде
жүктеу/скачать 4,24 Mb.
|
1 рк философия 209
- Бұл бет үшін навигация:
- Бейнелеу және оның түрлері.
- 21.Қоғамдық сананың деңгейлері
| Интернет: Философиядағы сана мәселесі–философиядағы негізгі мәселелердің бірі. Философияда сана мәселесіне әр түрлі көзқарастар бар, олар физикализм; солипсизм; объективтік идеализм; материализм деп бөлінеді.
Физикализм –сана жеке субстанция ретінде, сана материяның туындысы және тек физика тұрғыдан түсінуге болатынын қарастыратын, сананың мидағы физиологиялық процестермен байланысты екенін пайымдайтын бағыт. Сана– ми қызметінің жемісі. Бұл көзқарас ғылыми жаратылыстану ғылымдардың нәтижелеріне, соның ішінде мына фактілерге негізделген: адамның миы–табиғаттың күрделі "механизмі", материяның жоғары ұйымдасқан деңгейі; ми болмаса әр адамның санасы өмір сүре алмайды, ми-биологиялық орган; адамзат жасанды интеллект жасауға мүмкіндігін алды, ол материалдық объект - машина (компьютер); дәрілердің адамның организміне әсері санада бейнеленуіне әкеледі (мысалы, психотроптық заттарды қолдану). Физикалистердің негізгі мәселесі— ол идеалдық сана: адам ойындағы образдардың материалдық сипаттамасы жоқ, мысалы - массасы, иісі, өлшемдері, формалары жоқ; сана образарды өзгерте алады — үлкейту, кішірейту, өшіру сияқты, ешбір адам басқа адамның санасын "көрмеген" (миге операция жасаған хирург, микроскоптан тек затты — нейрондерды көреді, бірақ ол операция жасаған адамның образдардарын, не ойларын көре алмайды). Материализм теориясы (мысалы, Фохтың пайымдауынша ой мидан бөлініп шыққандықтан ойдың өзі ерекше түрдегі зат). Ой мен материя сапалық жағынан өзара тең ұғымдар. Психикалық құбылыстарды физиологиялық құбылыспен, ойды затпен теңестіру арқылы материализмді идеализммен байланыстырды. Солипсизм —индивидтың санасы— жалғыз нақты реалдылық, а материалдық дүние — оның туындысы деп есептейтін бағыт (субъективтік идеализм — Беркли, Юм, Фихт). 16. Адам санасының негізгі қасиеттері. Адам санасына көптеген қасиеттер тән. Соның ішінде Адам санасының басты қасиеттері. Біріншіден сана идеалдылығы , ол сананың ерекше, бейматериалдық мәні. Келесі онын интенциональдылығы – нәрсеге, затқа бағытталғандығы.Біздің санамыз барлық уақытта бір затқа немесе нәрсеге бағытталған болады. Көшеде келе жатырсақ, бір жерге бара жатырмыз, үйде отырсақ бірнәрсе жасап жатырмыз. Яғни санамыз бір нәрсеге бағтталып отырады, осыны сананың интенциональдығы деп атайды. Келесі, сана идеаторлығы – сананың шығармашылыққа қабілеттілігі, яғни біз оку окиык, білім алайық, үй салайық осынын барлығы біздің санамыздың идеаторлығының арқасы. Осылармен қатар біздің санамыздың қасиеттеріне детерминанттылығы жатады. Ол дегеніміз – жалпыға ортақ себепті-салдарлы байланысы. Детерминанттылық ішкі және сыртқы деп бөлінеді. Ішкі байланысы көбінесе психикамызбен байланысты, сонымен катар нейрофизиология және психология заңдылықтарына бағынады. Ал сыртқы – табиғатта, күнделікті өмірде болатын құбылыстар және қоғаммен болатын байланыстарды сипаттайды. Интернет: 16. Сана - биологиялық бейнелеудің жоғарғы түрі. Жануарлардың санасынан адамның санасының айырмашылығы тереңдігімен, еңбекке қабілеттілегімен, абстракциялау мүмкіндігімен, сананы жеткізу мүмкіндігімен ерекшеленеді. Адамның санасының негізгі қасиеттері: идеалдық; интенционалдық; идеаторлық болып жіктеледі. Идеалдық —сананың ерекше, материалдық емес мәні. Өзінің табиғаты бойынша идеалдық сана: материалдық дүниеге қарама қарсы ; материядан тәуелсіз; материалдық құралдармен танылмайды; Интенционалдық - обьектіге деген бағыт. Сана затсыз, обьектісіз болуы мүмкін емес. Интенционалдық сана: сана обьектісі; түрлері. Сананың негізгі түрлері: қабылдау; түсіну; бағалау; еске алу; фантазия; өмірлік тәжірибе. Сананың обьектісі: қоршаған дүние, оның заттары,құбылыстары; ерекше, тәуелсіз рухани әлем. Идеаторлық сана — идеяларды жасау және жаңғырту қабілеті — қарапайым бейнелеудің шеңберінен шығатын ішкі өзіндік жұмыс. Абстракциялдық идеяларды дамыту қабілеті — адамның санасының жануарлардың санасынан негізгі айырмашылығы. Бейнелеу және оның түрлері. 18.Сананың детерминанттылығы: саналылық пен бейсаналықтың арақатынасы Адамның психикасы мен мінез-құлқы туралы ойлана отырып, менің ойымша, сана мен бейсананың өзара байланысы мәселесіне ерекше назар аудару керек. Сана психологияның, философия және барлық антропологиялық ғылымдардың маңызды ұғымы болып табылады. Сондықтан сана мәселесі және оның бейсаналықпен өзара әрекеттесуі оған әртүрлі көзқарастарды, оның жеке аспектілері туралы көптеген көзқарастарды тудырады. Сана-бұл нақты әлемді бейнелеудің ең жоғарғы формасы, тек адамға ғана тән және сөйлеуге байланысты ми қызметі, шындықты әлеуметтік және мақсатты түрде бейнелеуден, іс-әрекеттерді алдын-ала ойластырудан және олардың нәтижесін алдын-ала болжаудан, адамның мінез-құлқын саналы түрде реттеуден және өзін-өзі бақылаудан тұрады. Жоғарыда айтып кеткенімдей сана - психиканың ажырамас бөлігі.Ол адамның сыртқы әлемін ғана емес, сонымен бірге ойларын, сезімдерін, идеяларын қамтиды.Ал оның басқа бөлігі – бейсаналық болып табылады. Адам өзінің мінез-құлқын саналы түрде басқару үшін сыртқы ортадан да, ішкі органдар мен жүйелерден де келетін сигналдарды қолданады. Сигналдардың көпшілігін адам түсінбейді және олар мінез-құлықты реттеу үшін қолданылатынына қарамастан, бұл сана деңгейінде болады. Субъект қабылдамайтын психикалық құбылыстардың жиынтығы - бейсаналық деп аталады. Бейсаналық - саналы адам мінез-құлқындағы сананың қатысуынсыз, ойламай, дағдыға айналған қасиет арқылы әрекет жасау болып табылады. Бейсаналықтың аймағы үлкен болады. Бұл - адамның сана-сезімі жоқ кезінде психиканың белсенді жұмыс істей беретін жағдайы. 19.Сана, ойлау және тіл. Сана, ойлау, және тіл бір қарағанда мүлдем басқа ұғымдар болып табылады, бірақ олар бір – бірімен тығыз байланысты. Ойлау сана элементтерін бір тұтасқа біріктіруге мүмкіндік береді, тіл мен сөйлеу сананы нақтылауға және айқындауға мүмкіндік береді. Сана ойлау арқылы ғана тәртіп пен түсінікке ие болады. Сондықтан осы ұғымдардың байланысы бір-бірімен ерекше мықты. Сана-бұл адамның мінез-құлқын реттеуге және бақылауға, әлемді қабылдауды қалыптастыруға және сыртқы сұрақтарға жауап беруге мүмкіндік беретін мидың күрделі қызметі. Оны құрушылар сананың негізі мен шарты болып табылады. Сананың пайда болуының алғышарттары: бірлескен жұмыс және тіл. Сананың құрылымы: сенсорлық-эмоционалды деңгей: ойлау әлі түсіне алмаған бастапқы қабылдау; дерексіз-дискурсивті деңгей – сезімдерді логика арқылы өңдеу, қабылданған ақпаратты түсіну; интуитивті-ерікті деңгей – тұтас синтез және мінез-құлық сызығын дамыту. Өзін – өзі тану – олардың ішкі өзін-өзі түсіну қабілеті бөлек. Ойлау дегеніміз-адамның ой, образ және сезім қалыптастыра отырып, ақпаратты өңдеу процесі. ойлау процесі салыстыру, талдау, синтез және жалпылау арқылы тоқтатылады. Пол Блейлерге сәйкес ойлау түрлері: аутистикалық ойлау; нақты ойлау. Курт Голдштейннің айтуы бойынша: дерексіз; нақты. Борис Теплов бойынша: теориялық; практикалық. Сөйлеу-бұл тіл арқылы қарым-қатынас жасау процесі. Сөйлеу көмегімен қандай да бір ақпаратты жеткізуге болады . Сөйлеу функциялары: семантикалық; коммуникативті; экспрессивті; әсер ету функциясы. 20.Философиядағы бейсаналықтың негізгі концепциялары (З. Фрейд, К.Г. Юнг) Бейсаналық - субъективті бақылау жоқ психикалық процестердің жиынтығы. Адам үшін хабардарлық объектісіне айналмайтын барлық нәрсе бейсаналық болып саналады. "Бейсаналық" термині философияда, Психологияда және психоанализде, сондай-ақ психиатрияда, психофизиологияда, заң ғылымында, өнертануда кеңінен қолданылады. Егер Зигмунд Фрейд бейсаналықты адамның табиғи мәні ретінде зерттесе, онда Карл Густав Юнг бейсананың бастапқы мәдени көздерін ашты. Джунг Фрейдпен біраз уақыт жұмыс істеді және психоанализден көп нәрсені қабылдады, бірақ тұжырымдаманың негізін өзі қалады. Фрейд бейсаналық, оның негізгі күші жыныстық тартымдылық – либидо болып табылады, қоршаған ортаға моральдық стандарттар мен тыйымдармен үнемі жауап беруге мәжбүр болатын санаға қайшы келеді деп санайды. Әлеуметтік ортаға тыйым салу сөзсіз адамға психикалық жарақат әкеледі, соның салдарынан бейсаналық дискілердің энергиясы невроздар, армандар, қате әрекеттер түрінде пайда болады, көбінесе агрессивті. Фрейдтің пікірінше, бейсаналық сфера негізінен балалық шақта қалыптасады, сондықтан ол негізінен ересек адамның табиғатын анықтайды. Бейсаналық теорияның орталығында Эдипус кешені деп аталады. Фрейдтің басты тұжырымы: адам ешқашан өзін соңына дейін біле алмайды. Бейсананы жеке адамның психикасының негізгі элементі ретінде қарастырған Фрейдтен айырмашылығы, Юнг "жеке" және "ұжымдық бейсаналық"арасында нақты дифференциация жүргізді. "Жеке бейсаналық" жеке адамның жеке тәжірибесін көрсетеді және бір кездері саналы болған, бірақ ұмытып кету немесе басу салдарынан өзінің саналы сипатын жоғалтқан тәжірибелерден тұрады. "Ұжымдық бейсаналық" адамның өткен өмірін еске түсірудің жасырын іздерін ұсынады: нәсілдік және ұлттық тарих, сондай-ақ адамгершілікке дейінгі Жануарлар. Бұл барлық нәсілдер мен ұлттарға тән жалпыадамзаттық тәжірибе. Бұл "ұжымдық бейсаналық" - бұл барлық "архетиптер" шоғырланған резервуар. 21.Қоғамдық сананың деңгейлері Қоғамдық сана — белгілі бір қоғам ( мемлекет, адамдар қауымдастығы , т.б ) мүшелерінің басым бөлігінде қалыптасқан ортақ көзқарастар мен сана деңгейінің формасы. Қарапайым деңгей Қарапайым деңгей адамдардың күнделікті өмірі мен қарым-қатынасы барысында өздігінен қалыптасқан білімдерден, идеялар мен бағалаулардан тұрады, бұл деңгейді өте күнделікті десек болады. Оны білдірудің ең көп таралған түрі ауызша халық шығармашылығы болды, әсіресе фольклорға бай түрлі сөздер мен мақал-мәтелдер. Қарапайым деңгейде әлеуметтік ойлауды білдірудің тағы бір кең таралған түрі мифология болды. Мифтер адам өмірінің барлық аспектілерін сипаттады, және кез-келген миф-бұл бір нәрсені түсіндіру емес, әңгімелеу түрі. Теориялық деңгей Қоғамдық сананың теориялық деңгейі адамзат тарихында жиналған қоғам туралы және оның ішінде болып жатқан процестер туралы білімнің кең қабатын біріктіреді. Бұл процестерді ғылыми тұрғыдан түсінуге және түсіндіруге алғашқы әрекеттерді ежелгі философтардың еңбектерінен және бірқатар діни мәтіндерден табуға болады. Бұл бағыттағы келесі қадам өткен ғасырда әлеуметтанудың пайда болуы болды — қоғамды зерттеумен айналысатын ғылым. Бүгінгі таңда қоғамтану деп аталатын бүкіл ғылыми сала бар, оның құрамына қоғамның өмірі мен жұмысының әртүрлі аспектілерін, атап айтқанда, саяси, экономикалық, мәдени, құқықтық, діни және басқа да әлеуметтік салаларды толық және мұқият зерттейтін пәндер тізімі кіреді. 22. Қоғамдық сананың құрылымы Қоғамдық сана — белгілі бір қоғам ( мемлекет, адамдар қауымдастығы , т.б ) мүшелерінің басым бөлігінде қалыптасқан ортақ көзқарастар мен сана деңгейінің формасы. Қоғамдық сананың құрылымы. Зерттеушілер қоғамдық сананың құрылымында қарапайым және теориялық, қоғамдық психология және қоғамдық идеология деңгейлерін, сонымен қатар, мынадай түрлерін:саяси сана, құқықтық сана, мораль, дін, өнер, ғылым және философияны атап көрсетеді. Қоғамдық сананың элементтері Қоғамдық ойлауға жүктелген функцияларға, сондай-ақ оны жүзеге асырудың жалпы бағыттарына байланысты ол бірнеше негізгі компоненттерді ажыратады. Күнделікті сананың компоненттеріне эмпирикалық таным мен әлеуметтік психология кіруі керек, теориялық деңгейде олар қазірдің өзінде ғылыми таным мен идеология болып табылады. Бұл компоненттер бір-бірімен тығыз байланысты, олар адам мен қоғамның өміріне айтарлықтай әсер етеді. Қарапайым немесе әдеттегі сана - адамның қоршаған ортаны бейнелеуінің тарихи жағынан алғанда алғашқы тәсілі, қоғамның рухани өмірінің ажырамас бөлігі. Кейбір ойшылдар қарапайым сананы тоғышарлық сана, жаңаға қабілетсіз деп, төмен бағалайды. Мысалы, осындай менсінбеушілік Гегельде кездеседі, бірақ ол қарапайым сана жалпыадамзаттық мәдениеттің байлығын игеруге талпынса, ғылыми деңгейге дейін көтеріле алады деп сенеді. Ал Кант қарапайым санаға құрметпен қарады. Шынында да, қарапайым сана нақты өмір сүріп отырған адамдардың, қоғамның құрамдас элементтерінің санасы, бір тұлғаның екінші тұлғадан айырмашылығын көрсететін және оларды бір қоғамдық тұтастыққа біріктіретін рухани микрокосм, адамдардың күнделікті өмірлерінің қарапайым уайым-қуаныштарының, үміттері мен түңілулерінің жиынтығы. Қарапайым сананы зерттеу арқылы қоғамның жалпы көңіл-күйі, тыныс-тіршілігі туралы мол мәлімет алуға болады. жүктеу/скачать 4,24 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|