1 сурет. Өңдеудің технологиялық әдістерінің жіктелуі

Карбидтік фазасының құрамына қарай қатты қорытпалар (ГОСТ 3882-74 және ГОСТ 4877-75) төрт топқа бөлінеді: бір-карбидтік, екі карбидтік, үш карбидтік және вольфрамсыз.

Бір-карбидтік (ВК тобы) қорытпаларда WC+Co. Көп тараған маркалары ВК3; ВК4 (96%WC+4%Ca), ВК6; ВК8; ВК10. Құрамында кобальттың өсуімен қорытпаның қаттылығы азаяды және илемділігі жоғарылайды. Сондықтанда қорытпалар ВК3, ВК4, тазалап өңдеуде морттық, ал ВК8, ВК10, қаралтым өңдеуде – тұтқырлығы жоғары болғандықтан. Қатты қорытпалардың физика-химиялық қасиеттері қақтала жабысуда қолданатын ұнтақ түйіршіктерінің өлшемдерімен анықталады. Жоғары тозуға төзімділігімен ұсақ түйіршікті және өте ұсақ түйіршікті (түйіршік өлшемі 0,5 мкм дейін) қорытпалар (сәйкес әріптермен белгіленеді М, ОМ), мысалы ВК6-М, ВК6-ОМ, ВК10-М.

Ұсақ түйіршікті және өте ұсақ түйіршікті бір-карбидтік қорытпаларды хроммен қоспалау олардың кескіштік қасиеттерін қосымша көтеруге болады. Мұндай қорытпалардың келесі маркалары шығарылады: ВК6-ХОМ, ВК10-ХОМ, ВК15-ХОМ. Бір карбидті қоспалары бар қорытпалар жақсы нәтижелер береді, мысалы ВРК15. Бір карбидті қатты қорытпалардың атап өтілген маркалары қиын өңделетін материалдарды кесу кезінде тиімділік көрсетеді. Соққы күштемелерімен жұмыс істейтін құралдарды жасауға (сыдыру операциялары, үзілмелі жону және т.б.) үлкен түйіршікті (В) қатты қорытпалар, мысалы ВК6В.

Екі карбидті қатты қорытпалар (ТК тобы) құрамында WC+TiC+Co. Осы топтың көп тараған маркалары: Т30К4 (30 % TiC+4% Co+66% WC), Т15К6; Т14К8; Т5К10. ТК тобының қорытпалары бір карбидтілермен салыстырғанда, құрамында кобальттың бірдей санында үлкен қаттылық пен морттыққа ие. Сондықтанда оларды жоғары қаттылықты материалдарды жартылай таза өңдеу мен таза өңдеуде қолдану тиімді.

Үшкарбидті қатты қорытпаларында (ТТК тобы) WC+(TiC+ТаС)+Co бар, олардың маркалары ТТ7К12; ТТ20К9. ТТ әріптерінен кейінгі сандар TiC+ТаС пайызбен берілген қосынды үлесін көрсетеді. Мысалы, ТТ20К9 қорытпасы құрамында 20%(TiC+ТаС)+9% Co+71% WC. Қатты қорытпалардың ТТК тобы беріктігі жағынан екі карбидті қорытпалардан жоғары (σ_μ=1,3…1,6ГПа). Олар жоғары төзімділігімен, пайдаланудағы беріктігімен анықталады, соққы күштері мен дірілге жақсы қарсыласады. Сондықтанда оларды қимасы үлкен кесілетін қабатты қаралтым өңдеуде, жонғылауда, сүргілеуде қолданады.

В теории резания существует правило, что для эффективной обработки материалы инструментальные и обрабатываемые не должны иметь химического родства. Исходя, из этого при обработке титановых сплавов рекомендуется применять инструменты, оснащенные одно карбидными твердыми сплавами.

Безвольфрамовые твердые сплавы созданы на основе карбида или карбида титана и тугоплавких связок, в частности, никелемолибденовой. Разработка данной группы инструментальных материалов является новым направлением в инструментальном производстве, вызванном скорым дефицитом вольфрама.

Безвольфрамовые сплавы отличаются рядом положительных свойств: высокой окалиностойкостью, низким коэффициентом трения, пониженной склонностью к адгезионному взаимодействию с обрабатываемым материалом. В то же время безвольфрамовые сплавы имеют, как правило, более низкую прочность, особенно склоны к разупрочнению при повышенных температурах, обладают низкой теплопроводностью. К этой группе относятся сплавы: КНТ-16, ТН-20, ТН-30. Область применению безвольфрамовых твердых сплавов: чистовая и получистовая обработка конструкционных и малолегированных сталей и чугунов, а также некоторых цветных металлов. При обработке же трудно обрабатываемых материалов (например, жаропрочных сплавов на хромоникелевой основе, титановых сплавов) стойкость этих твердых сплавов значительно ниже стойкости сплавов групп ВК, ТК, ТТК.