Хлорбензол Реакция ерекшеліктері: Концентрлі тұз қышқылымен жұмыс істеуде сақтық шараларын білу, температура 50
о
С-тан
аспау керек.
Реактивтер: Жаңа айдалған анилин – 9,1 мл; NaNO
3
– 7,5; тұз қышқылы (конц.) – 2,5 мл;
кальций хлориді; CrCІ (I).
Құрал-жабдықтар: көлемі 300 мл стакан; көлемі 500 мл түбі дөңес колба; Вюрц колбасы;
тамшылатқыш воронка; термометр.
Жұмыс барысы: Көлемі 300 мл стаканға келесідей ерітінді дайындайды: 12 мл HCІ алып, 12
мл суда ерітіп, оның үстіне 4,5 г (4,5 мл) жаңа дайындалған анилинді құяды. Алынған қоспаны мұз
салынған суда салқындатады. Тағы бір ыдыс салып, 3,5 г NaNO
2
5 мл суда ерітіп, салқындатып
алынған қоспаның үстіне біртіндеп шайқап отырып воронка арқылы қосады. Реакциялық
қоспаның температурасы 5
о
С-тан аспау керек. Реакцияның аяқталғанын йодкрахмалды қағаз
арқылы білуге болады.
Көлемі 500 мл түбі дөңес колбаға 50 мл CrCІ (І) ерітіндісін және концентрлі HCІ құяды.
Мұзды суда салқындатады. Осы кезде CrCІ суспензиясы пайда болады. Алынған ерітіндіні жайлап
араластыра отырып диазоний тұзына қосады. Реакциялық қоспаны шайқай отырып, 1 сағат
ұстайды. 1 сағат өткеннен кейін колбаға кері салқындатқыш жалғап сулы жылытқышта
қыздырады. Осылай алынған хлорбензолды су буымен айдау керек. Дистилятқа май тамшылары
бөлініп біткенше су буымен айдайды. Алынған дистилятты бөлме температурасында
салқындатады да бөлгіш воронкаға алады. Бөлгіш воронкада хлорбензол астыңғы қабатқа түседі.
Хлорбензолды бөліп алып, NaOH сұйытылған ерітіндісін және су қосады. Алынған хлорбензолды
CaCІ
2
-мен кептіріп Вюрц колбасына аударып 127-131
о
С хлорбензолды бөліп алады.
Шығымы – 11 г (теориялық шығымның 60,7
-ы).
Хлорбензол – түссіз сұйықтық, спиртте, эфирде, хлороформда, бензолда жақсы ериді.
Қайнау температурасы 132
о
С,
20
4
1,1066,
D
20
1,5248.
