1.Әлеуметтану ғылым ретінде. Объектісі және пәні
информацияның жинау және өндеу әдістері
жүктеу/скачать 158,9 Kb.
|
ALEUMETTANU
- Бұл бет үшін навигация:
- 68.Айқындау мазмұны.Терминдерді анықтау.
- 69.Қажетті ақпараттар мен гипотезаларды анықтау.
- 70.Cұрақтардың жазылуы
- 71. Қазақстандағы әлеуметтік саясат.
- 72.Сұхбат - әлеуметтік зерттеудің тәсілі.
- 73. Мәдениет социологиясы
- 74. Басшылық ету стилі, оның түрлері. Басқару д/з
- Демократиялық стиль
- Басқарудың енжер стилі
- 75. Еңбек социологиясының категориялары.
- Еңбек жағдайлары
67.информацияның жинау және өндеу әдістері. Бақылаулық әлеуметтік зерттеудің қорытынды сайысы мәліметтерді өңдеу, анализдеу мен интерпритациялау, бақылаулар негізіндеп жалпылаулар, шешімдермен нүсқауларды алуды қарастырады.Мөліметтер интерпритациясының тереңдігі зерттеушінің анкеталық сұрау нәтижелік анализдеу барысында кандай дөрежеде, қалайша әлеуметтік акпаратты өңдеудің қазІргі заманғы математика-статистикалық әдістері мен ерте пайдалануына байланысты. Мәліметтерді өңдеу келесі сәттерден түрады: ақпаратты сараптау мен кодтау. Бүл қадамнын максаты - әлеуметтік зерттеу барысында алынған акпаратты унификациялау мен формализациялау. айнымалыларды жасау. Анкеталар негізінде жиналған ақпарат зерттеу барысында шешілуге тиіс сүрақтарға жауап береді, ' өйткені, операциянализациялау процесінде сүрақтар индикатордар формасына ие болды. Ендігі кері процедураны жүргізу қажет, яғни мөліметтерді зерттеулер сүрағына жауап бере алатын формаға келтіру қажет. статистикалык анализ-әлеуметтік мәліметтерді анализдеу процесіндегі кілтті қадам.- Оньщ барысында әлеуметтану мамандарына жалпылаулар мен қорытындылар жасауына мүмкіндік беретін тәуелділіктермен заңдылықтар анықталады. Мүнда жиналған ақпаратты толық және жан-жақты анализдеуге мүмкіндік беретін әр түрлі математикалық әдістер пайдаланылады. Қазіргі заманғы әлеуметтануда акцаратты математика-статистикалық өңдеу бағдарламалармен тольщтырылған ЭВМ қолданылады.Тәжірибе дәлелдегендей, зерттеуші зерттеу нәтижелерін математикалык соң алған сандар түбегінде коптеген күтілмеген бақылаулар мен шешімдер жасырылған. Демек, егер әлеуметтану маманы ақпараттау белгілі бір бөлгіш күжаттык көздерден алса, онда ол қүжаттарды анализдеудщ непзп екі одісш пайдаланады: формализденбеген (дәстүрлі) және формализденген (контент-анализ). Дәстүрлі анализ зерттеу максатына сәйкес құжаттардың мазмүнын қабылдау, түсіну, мәніне жету мен интерпритапиялауға негізделген. Қүжаттык көздердің формализденген анализі (контент-анализ-мазмүнды анализ) дәстүрлі анализге өнімсіз қүжаттардың үлкен массивінен өлеуметтік ақпаратты алута есептелген. Конгент-анализ техникасына негізделген зерттеу процедурасы арнайы әдебиетте келтірілген 18 операциядан түрады.Мәліметтерді өңдеу мен анализдеу кеңінде ранжирлеу, шкалалау, корреляция және т.б. әдістерді қолданылады. 68.Айқындау мазмұны.Терминдерді анықтау. Ғылыми және практикалық іс жүзінде қарастырылып отырған затты өзге заттармен шатастырмай, терминдер мен сөздердің мағыналарын дәл ажырату үшін пайындалатын ұғымдардың мазмұнын ашу кажеттігі үнемі туындап отырады. Ұғымның мазмұны мен мағынасын тілмен өрнектеп ашық беретін логикалық операция айқындама (дефиниция — defintio — айқындау) деп аталады. Мазмұнын ашу қажет болып тұрған ұғым — айқындалушы ұғым, айқындалушы ұғымның мазмұнын ашып беретін ұғым — "айқындаушы ұғым деп аталады. Айқындаудың түрлері номиналды және реалды болып екіге белінеді. Номиналды ( лат. потеп— есім ) айқындау деп, сол айқындаудың өзіне сүйеніп, белгілі бір заттың сипаттамасының орнына жаңа термин (есім) енгізуді айтамыз. Сонда айналымды айқындау жазықтықтағы бір нүктеден бірдей қашықтықта орналасқан нүктелердің геометриялық орны ретінде айқындау номиналды болып табылады. Заттың мәнді белгілерін ашатын айқындама "реалды" деп аталады. Қылмыс үстінде кінәланушының кінәсінің дәлелі ретінде айғақ ұғымының анықтамасы реалды болады. Айқындамалар айқын және айқын емес болып бөлінеді. Айқын анықтамаға затқа тән мәнді белгілерді тура көрсететін анықтамалар жатады. Олар екі анық көрініс беретін — анықтаушы және анықтаушы ұғымдардан тұрады. 69.69.Қажетті ақпараттар мен гипотезаларды анықтау. Зерттеудің жалпы бағыты тұжырымдалған гипотезалармен белгілену керек. Гипотеза – бұл ғылыми ұсыныс,қандайда бір фактілерді,құбылыс пен үрдістерді түсіндіруге, оларды мойындау немесе жокка шығарудан тұрады. Ғылыми гипотеза, тек зерттеу объектісін алдын ала талдау нәтижесінде ғана тұжырымдалуы мүмкін болады. Ғылыми негізделген гипотеза бірқатар талаптарға жауап беруі керек: 1. Әлеуметтік үрдістердің ғылыми танымының теоретико-әдістемелік негіз болатын, жалпы социологиялық қағида принцептеріне сай келуі керек. 2. Әлеуметтік фактілерді түсіндіретін гипотезалар, бірқатар салада ақиқаттылығы берілген салада дәлелденген қағидаларға қарама-қайшы келмеуі керек. Бірақ жаңа қағидалар ескі қағидаларға қарама-қайшы келуі мүмкін. Гипотезаның дәйектігін өсіру үшін, келесі ережелерді жетекшілікке алу жөн: өзара байланысты гипотезалардың мүмкін біршама көп санын қоюға ұмтылу және әр гипотеза үшін мүмкін эмпирикалық көрсеткіштерді белгілеуге тырысу керек. Әлеуметтік объекті зерттеуде бейнелеу және түсіндірмелі гиоптезаларды ажыратады. Бейнелеу – бұл зерттеу объектінің құрылымдық және функционалдық байланыстары жқнінде ұсыныстар. Олар әлеуметтік объектінің классификациялық сипаттамаларына жатқызыла алады. Түсіндірмелі гипотезалар – зерттеу объектісінің себеп-салдар байланыстары жөнінде ұсыныстарды белгілейді. Маңызы мен сипаты бойынша гипотезалар негізгі және қосымша болып ажыратылады. 70.Cұрақтардың жазылуы Сүрау жүргізу - 2 негізгі түрде жүргізіледі: сүхбат пен анкеталық сүрау. Сүхбат стандартталған пішінде жүреді. Шынында бүл да анкета, тек кана сүхбат береді. Осылай ол сүралатын адамның реакциясына карай езі дәл түсіністікке ие болуы үшін сүрақты апьщтайды. Осыған қоса, сүранатын адамның жауаптарыньщ барльщ нюансьш ескеруі қажет. Бүның бәрі сүхбаттьщ әлеуметтік ақпаратгың дәлдігінін жоғары болу әдісі ретінде әсерлі болуына жагдай жасайды Сүрау жүргізу әдісі, ең бастысы жаппай анкетальщ сұрау жүргізу әдісі -бүл әлеуметтік ақикатты түсінудің қуатты аспабы. Онда, бір жағынан, типтік кездейсоқ емес әлеуметтік қүбылыстардьщ бекітілуін, үлкен сандар заңын, ьщтималдьщты статистика ақпараттарьш тольщ пайдалануға мүмкіндік беретін жаппайльщ болады. Екінші жағынан, нәтижелердің математикалық дәлдігі мен мәнерлілігі, оларды қатар қою мүмкіндігі, әр түрлі статистикалык операциялар жүргізу. Осы жағдайда анкетальщ сүрау жүргізу анонимдікті, сүралынатын адамның тәуелсіздігін сақтауға мүмкіндігін жасайды, зерттеушінің тура әсерін, қысьгмньщ мүмкіндігін шектейді.Анкета күрылымыа) Кіріспелік белім (мүнда сүраудың кім жүргізіп жатқандыга, анкетаны толтыруға арналған нүсқаулар көрсетіледі).б) Төлқүжат (респонденттердің әлеуметтік-демографияльщ сипаттамасына арналған сүрактар: жынысы, жасы, білімі, мамандығьт, жанүялык жағдайы). в)Негізгі белімг) Сұрақтардың бөлігі - қарапайым, байланыстық сүрактар.Олардын мақсаты - респондентті қызықтыру, мәселеге тарту. Сүрақтар шешімде карапайым, ал жауаптар жеңіл болуы керек.д)негізгі сүрақтар. Олардың мазмүны зерттеулердің мақсаттары және шарттарымен анықталады. Күрделі сүрақтар, ойлауды, анализді, естің белсенділігін талап етеді.3-бөлім - қорытынды сүрақтар.Анкетаны толтыруға 35±10 минут кетеді, өйткені респонденттің ықыласы төмендейді.Практика сүрақ қоюдың бірненіе қаранайым ережелерін жасап шығарады: "аса ащы" сүрақтарды қоймау; көңілге тиетін сүрақтар қоймау; адамдар біле алмайтын сүрақтар қоймау; •сүрак нақты, анық, екінші рет айтуды талап етпейтіндей болуы керек; сүрақ оны түсінетіндей "есуасқа" есептеле отырып шешіле алатын болуы • сүрак сүралатын адамға түсінікті тілде (кәсіби жаргонда) болуы керек; • сүрақ қандай да бір жауапқа итермелеу керек. Сүрақтарды жіктеу Сүрақтар піпгіні бойынша жабық, жартылай жабық және жартылай ашъгк болуы қажет.Тандамалы сүрақтың бір түрі ретінде шкалальщ сүрауды айта аламыз. Мысалы: "Сіз өз клубыңыздын өткен жолғы жүмысьга қалай бағалар едіңіз?" -әте жақсы - 5жақсы - 4 орташ- 3нашар – 2 өте нашар - 1 Ашық сүрақтар – респондентке епщандай жауаптар варианты берілмей, өз қалауынша жауап бере алатын сүрақтар. Мысалы: "Өз жүмысыңызда сізді не кызықтырады, тартады?"Жартылай жабық сүрақтар - үсьшылған жауаптар санында "басқа" немесе "тағы не" позициялары болады.Тура сүрақ - бүл респонденттен тура акпарат алуға мүмкіндігін беретін сүрақ. Мысалы, "Сіз өз жү'мысьщызға коңіліңіз бола ма?"Жанама сүрақтар - қажетті ақпаратты тура емес, сүрақтар сериясы кемегімен алуға көмектесетін сүрақтар.Сүрақтарды жіктеу Мазмүны бойынша Окиғалар, фактілер Жайындамотивтер Бағалар, ойлар Жайында 71. Қазақстандағы әлеуметтік саясат. Мемлекеттің әлеуметтік саясаты – оның қоғам өмірінің әлеуметтік-экономикалық жағдайларын реттеу жөніндегі қызметінің басты багыттарының бірі. Әлеуметтік саясаттың мәні қоғамның әлеуметтәк топтары мен тараптарының арасындағы қатынастарды қолдау, әл-ауқатын жақсарту, қоғам мүшелерінің тұрмыс деңгейін көтеру үшән олардың қоғамдық өндіріске қатысуына қажетті экономикалық ынталануын қалыптастыратын әлеуметтік кепілдіктер жасау болып табылады.Қазақстан Республикасын саяси жағынан жетілдіру өз кезегінде мемлекеттің әлеуметтік саясатының мазмұнын сыйпаттайды. Мұның өзі - әлеуметтік үндерістерді бір арнаға түсіруге және ойлаган тиімділікке қол жеткізу мақсатындағы іс-қимылды реттеп отыруға жәрдемдесу деген сөз. Сондықтан, Қазақстанның әлеуметтік саясатын зерттеу айтарлықтай ынта – ықылас туғызады. Өйткені, бұл мәселе саясатқа ғана емес, қоғам дамуының экономика, тарих, заңнама сияқты басқа да салаларының бір қыдыру мәселерін қамтиды.Әлеуметтік саясат пен жалпы әлеуметтік дамудың түпкі мақсаты - қай елде болсын, қоғамның әл-ауқатын барынша жақсартуға қол жеткізу. Қазақстан мемлекеті әлеуметтік саясатының арналы мақсаты халықтың «өмір самасы» және «әлеуметтік қорғалуы» тәрізді ұғымдарды білдіреді.Халық өмірі сапасының жоғары стандартына қол жеткізу және тиімді әлеуметтік қорғалуын қамтамасыз ету әлеуметтік саясаттының мақсаты ғана емес, сонымен бірге оның тиімділігін шешуші шара да. Өмір сапасы деген мәселенің ауқымында басты орында жалпы азықтанудың тиімділігі, айналадағы ортаның жағдайы, денсаулықты, білім мен мәдениет – тұтас алғанда, адам қарекетінің күллі мәнін айқындайтын экономикалық компоненттер тұрады.Әлемдік ауқымда салыстырар болсақ, Қазақстан әлеуметтік құрылымының өзгеруі ойлаған деңгейге көтерілді деуге келмейді. Нашар дамыған елдер сияқты, мұнда да аса байлар, байлар және тым кедейлер бар. Соған қарамастан, дамыған елдермен салыстырғанда, республикамыз шапшаң қарқынмен өркендеп келеді.Қазақстан қоғамын ілгерілетіп, үлгілендіру көп ұлтты халқымыздың өркендеуіне қажетті әлеуметтік алғышарттарға баса көңіл бөлінді.Қазақстанда әлеуметтік бағдарға негізделген экономиканы өркендетудегі ең маңызды әлеуеті халықтың өмір сапасының деңгейін көтеруге қол жеткізіп, оны одан әрі дамыту деп біледі. Әлеуметтік бағдар ұстанған нарықтық экономика негізінен әлеуметтік мәселелерді шешуді міндет санайды. Соған сәйкес, мемлекет экономикалық мүмкіндіктерге орай өзгеріп отыратын әлеуметтік бағдарлама жасақтап отыр. 72.Сұхбат - әлеуметтік зерттеудің тәсілі. Социологияда кеңінен қолданылатын әдістердің бірі сұхбаттасу, ол ақпараттарды алу әдісі. Сұхбаттасуда қойылатын сұрақтар нақты, мазмұнды, мақсатты, тұжырымды болуы шарт. Ол жұмыс, оқу т.б. қызмет орындарында жүргізілді. Респондент болып кімдердұұің қалыптасуына қарай сұхбат топтық және жеке адамдық деп бөлінеді. Топтық сұхбат шағын топтарда жүргізіледі де топтың, жеке адамның ой пікірі, ұстаған бағыты анықталады. Сұхбаттың бұқаралық түрі де бар. Оған телефонмен сұхбаттасуды да жатқызуға болады. Телефондық сұхбаттың сұрақтары қысқа және тұжырымы барынша қарапайым болуы шарт. Сұхбаттасу процесі шамамен бірнеше кезеңдерге бөлуге болады: бірінші кезеңде респондентпен байланыс орнатып, оны әңгімеге тарту жағымды көңіл күйді қалыптастыру керек. Зерттеуші өзін таныстырады, қай ұйымнан екенін айтады, сұхбаттың мақсаты мен міндетін түсіндіреді. Содан кейін барып алғашқы сұрақ жауапқа көшеді. Бұл екінші кезеңді қамтиды. Жауапшы әңгімесін бөлмей, шыдамдылықпен тыңдағаны дұрыс. Үшініші кезеңде негізгі сұрақтар қойылады. Зерттешінің респондентке айтқан мәселелермен келіспеу мүмкіндігі болады, сонымен бірге мүмкін жауапшы сұрақтың мәнін түсінбеген болады. Ондай жағдайда сұрақты қайталап қою керек, басқаша сөзді қолданып оны дұрыс немесе сұрақты түсіндіру керек. Кейбір адам өзінің ойын дұрыс жеткізе алмаудан болады. Мұндайда оның берген ақпараттың құнды екенін баса айтып және сұрақтарға бірлесе жауаптар іздеуді ұсынған жөн болады. Төртінші кезеңде сұхбат қортындалып, оның негізгі нәтижелері анықталады. Сұхбаттың соңында зерттеуші жауапшыға рахметайтуы тиіс. 73. Мәдениет социологиясы Мәдениет социологиясы — қоғам мәдениетінің дамуы мен қызмет ету заңдылықтарын зерттейтін социология ғылымының саласы. Социологияда мәдениет, ең алдымен, әлеуметтік тұрғыдан, яғни әлеуметтік өзара іс-қимылдардың нәтижелері мен процестеріне көзқарас тұрғысынан қарастырылады. Ол мәдениет саласындағы шығармашылық мақсаттарда процеске әсер ететін материалдық, әлеуметтік және саяси факторларды талдайды. Мәдениет социологиясы мәдениетті жасаушы әрі оны тұтынушы ретіндегі халықтың әлеуметтік-демографиялық, тағыда басқа сипаттамаларын, оның қызығушылықтары мен талғамдарын, бейімделу мотивтерін, сондай-ақ мәдени ұйымдарды, мәдени іс-шаралар мен мәдени өмірдегі оқиғаларды зерттейді. Мәдениет социологиясы ғылылми-танымдық, білім беру және тәжірибелік, тағыда басқа қызметтер атқарады. ұыл.-танымдық қызмет арқылы Мәдениет социологиясы мәдени процестердің өзгерісіне, нәтижесіне әсер ететін әлеум. факторлар мен механизмдер, мәдени динамика заңдылықтарының өзіндік ерекшелігі туралы шынайы білімді қалыптастырады. Мәдениет социологиясының білім беру қызметі қоғам мүшелері арасында тиісті білім таратуға бағытталған. Тәжірибелік қызметтің мақсаты мәдени өзгерістер мен мәдени саясат бағыттарының ғылыми негізін әзірлеу болып табылады. Мәдениет социологиясы жұртшылықтың мәдени өмірдегі оқиғаларға қатынасын білдіретін қоғамдық пікір, көркем сын мәселелеріне де назар аударады. Мәдениет социологиясы шеңберінде жүргізілетін зерттеулер мәдени дамудың өзіне тән белгілері мен тенденцияларын, оған әсер ететін әр түрлі әлеуметтіл-экономиқалық факторларды айқындауға мүмкіндік береді. Мәдениет социологиясы зерттеу барысында сұрау, сұхбат, контент-талдау секілді социологиялық әдістерді қолданады. Оның теориясы мен әдістемесінің жетілдірілуі қоғамдық өмірдің барлық салаларында адам факторы рөлін көтеру, мәдени қызметті күшейтіп, байыту үшін маңызды. 74. Басшылық ету стилі, оның түрлері. Басқару д/з- неғұрлым аз уақыт пен күш жұмсай отырып мақсатқа жетуге бағдарланган, үйлестірілген және саналы түрде жүзеге асатын процесс. Әлеуметтануда басшылық пен бағындыру қарым-қатынасында болатын әлеуметтік топтың қызметі ретінде қарастырады. Басқарудың тиімділігі қолданылатын шешімдердің сапасына байланысты шешімдер келісілген стандартты болу керек. Шешімдер басшының іскерлік қасиетіне, қабілетіне байланысты. Басшылықтың әдістердің жиынтығы басқару стилін құрайды. 1)Директивті – бұнда басшы барлығы үшін де жауап беруге ұмтылады. Барлық шешімді өзі қабылдайды, бәрін өзі бақылауға алады. Ол қатаң талап қойғыш және бағыныштылармен тек формальді қарым-қатынас орнатады. 2)Демократиялық стиль – бұнда басшы мен бағыныштылар арасында билікті бөлуге ұмтылу жүріп отырады. Шешімді қабылдау еңбек ұжымының пікірімен келісіледі, тек ақырғы шешімді жүзеге асыру ғана басшыға жүктеледі. 3)Басқарудың енжер стилі – бұнда басшы мен бағынушылар ортасында формальді емес достық қарым-қатынасқа дейін байланыстар орнатады. Басшы өз жұмысын соларға жүктеп қоюға тырысады. Бағыныштылар қимыл әрекеттерін өз бетімен ұйымдастырады. Басшы тек қажет болған жағдайда ғана бақылау жүргізеді және жұмысты дамытуға жағдай жасайды. 75. Еңбек социологиясының категориялары. Еңбек социологиясы – еңбекті әлуметтік процесс, әлуметтік еңбектің қарқындылығын арттыру факторлары, техника және технологиялық, қызметтің, жағдайлардың, адамның еңбекке деген көзқарасына әсері түріндегі еңбектің мәселелерді зерттейтін әлеуметтанудың бір саласы. Еңбек социологиясының басты категориялары мыналар: еңбектің мәні, еңбектің сипаты, еңбек жағдайлары, еңбекті ұйымдастыру, еңбек түрлері, еңбектің қызметтік-себептіптік құрылымы, қызметке қатынас т. б. Еңбектің мазмұны – бұл өндіруші қызметі саласымен жасалған еңбек операциясының түрлері, мүмкіншілік және өндірістік процесс үстіндегі шешім қабылдаудағы жаңалық деңгейіне байланысты бөлуді ескеретін еңбектің сипаты. Еңбек категориясы жұмысшылардың әртүрлі еңбектік қызметтерге (физикалық немесе ой еңбегі, аграрлы немесе индустриалды, ұйымдастырушы не атқарушы, жай немесе күрделі) бекітілуін көрсетеді. Еңбек жағдайлары әлуметтік-экономикалық, гигиеналық, ұйымдастырушылық жағдайларды қамтиды. Еңбекке қатынас (көзқарас) - бұл индивидттің еңбек заттары, құралдары, өнімдерімен және өндіруші ортамен байланысының сипаты. Еңбекке қатынас индивидтің қоғаммен негізгі байланысын көрсетеді және еңбектің қоғаммен бағалануы (бедел, әлуметтік статус) арқылы көрінеді. жүктеу/скачать 158,9 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|