435 имплицитно: ат басындай алтын
Этнолингвистика және мәдениеттану (культурология)
жүктеу/скачать 0,54 Mb. Pdf көрінісі
|
Ғылымдағы ғұмыр I том
- Бұл бет үшін навигация:
- мәдениеттану
- Этнос мәдениеті
| Этнолингвистика және мәдениеттану (культурология).
Этносты та- нып-білуге тұс-тұсынан ат салысып, өзіндік үлесін қосушы қоғамдық ғылым са- лаларының бірі – мәдениеттану (культурология) десек, ол этнос болмысының ауқымды да маңызды саласымен шұғылданады. «Мәдениет» жеке адамның ба- сына тән қасиеттен басталып, бүкіл ұлттық менталитетті, ғасырлар бойы қалып- тасқан ұлттық сана, дүниетаным, салт-дәстүр, рухани-материалдық байлықтың бәрін түгел қамтитын өте күрделі ұғым. Этнос мәдениеті ғылыми тұрғыдан былай анықталып жүр: «Этнические культуры – эти особые исторически выработанные способы деятельности, бла- годаря которым обеспечивалась и обеспечивается адаптация народов к услови- ям окружающей их природной и социально-культурной среды» 9 . Бұл – мәдениет – әрбір этносқа тән белгілі бір табиғи-әлеуметтік ортаға сәйкес қалыптасатын құбылыс деген сөз. Өмір-тіршілік салты да, ортақ тіл, ортақ дүниетаным, ортақ психология т.т. – осының бәрін біз этнос мәдениетінен таба аламыз. Ал, соның бәрін танып-білудің ең басты құралы – тіл екендігін мәдениеттанушы ғалымдар- дың 10 бәрі мойындайды. «В языке народ выражает себя полнее и многосторон- нее, чем в чем-либо другом – не только в последнем своем положении, но и исто- рически. Все, что есть у народа в его быте и понятиях, и все, что народ хочет сохранить в своей памяти выражается и сохраняется языком» 11 . Бұл пікірден біз этнолингвистика мен мәдениеттің тіл әлемінде тоқайласа- тынын айқын көреміз. Алайда, осыған қарап олардың зерттеу объектісін бірік- тіріп жіберіп, бір ғылым деп қарауға да, өзіндік ерекшеліктері бар этнолингви- змдер мен мәдени лексиканың арасына тепе-теңдік белгісін қоя салуға да бол- майды. Оның басты себептері: біріншіден , этнолингвистика этнос болмысына қатысты «тіл әлемін » түгел қамтуға тырысса, мәдениеттану пәні өз міндетін «мәдениет» ұғымымен ғана шектеуге тиіс; демек, ол, қанша күрделі, ауқымды болса да, «бүтіннің бөлшегі іспетті дүние»; екіншіден , мәдениеттану мәдениет түрлерінің (әдебиет, жазу-сызу, қолөнер, ән-күй өнері т.б.) пайда болуын, қалып- тасуын, дамуын, өзіндік ерекшеліктерін талдап, таратып айтуды негізгі міндетім деп санаса, этнолингвистика барша мәдени лексиканы іштей сала-салаға жіктеп, жүйелеп, мүмкін болғанынша толық жинап алып, тілдегі өзінің нақыш-өрне- 9 Беляев А.И. Культурологические гипотезы... //Этнолингвистические проблемы семантики. М., 1978, с. 48. 10 Верещагин Е.М., Костомаров В.Г. Язык и культура... М., 1983, с.3. и др. 11 Толстой Н.И. И.И.Срезневский – диалектолог // Учен. зап. Тартуск. гос.унив. 1981., с. 573. 487 гімен сөйлете білу, сан алуан ұғым-түсініктердің мән-мағынасын ашып, номи- нация, дифиниция түрінде сипаттап, этностық таным-талғам тұрғысынан түсін- діруді мақсат етеді. Демек, бұл ортақ бір объектіні мәдениеттану мен этнолингви- стика әр түрлі бағытта, деңгейде және мүдде-мақсатпен қарастырады деген сөз. жүктеу/скачать 0,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|