435 имплицитно: ат басындай алтын
жүктеу/скачать 0,54 Mb. Pdf көрінісі
|
Ғылымдағы ғұмыр I том
- Бұл бет үшін навигация:
- Ескерту: бұл келтірілген сөз тіркестердің әрқайсысы сөздікте жеке-дара талданады. «Ана тілі», 1990. 1 қараша. Қазақ этнолингвистикасы
- Этнолингвистика
| –
жеті ағайынды , жеті шәріп, жеті жақсы, жеті асыл тас, жеті түн, жеті ата, жетпіс пұсты мұстана, жеті ру, жеті қарақшы, жеті қабат жердің асты, жеті ықлымның тілін білу, жеті тиын құдайы, жеті басты жалмауыз, жетісін беру, жетіге келгенше жерден таяқ жеу, жеті жарғы, жер құлағы жетеу, жеті бүзірік әулие, т.б. (А.Кононов, I. Кеңесбаев, т.б.)). Ескерту: бұл келтірілген сөз тіркестердің әрқайсысы сөздікте жеке-дара талданады. «Ана тілі», 1990. 1 қараша. Қазақ этнолингвистикасы Этнолингвистика – этнос болмысын оның тілі арқылы танып-білу мақ- сатынан туындаған лингвистиканың (тіл білімінің) жаңа да дербес бір саласы. «Тіл әлемінің» өзіндік табиғатын, даму заңдылықтарын толық та жан-жақты зерттеу барысында іштей жіктеліп, дүниеге келген социолингвистика, пси- холингвистика, статолингвистика, паралингвистика іспеттес этнолингвисти- ка да – « этностаным » мен « тілтаным» ғылымдарының ортақ проблемасы шеңберінде тоғысу нәтижесінде пайда болған жаңа сала. Ол – этностың ин- сандық һәм дүнияуи табиғатын тереңнен танып-білу үшін басқа емес, тек тіл феноменінің өзіне ғана тән ғажайып мүмкіншіліктері мен қазына байлығын зерделеп зерттеуді мақсат ететін ғылым. Осыған байланысты этнолингвистика « этнос», «этнос болмысы», «эт- нос тілі», не «тіл әлемі» деген ұғым-түсініктерге ерекше мән береді. Өйткені бұлар жай термин ғана емес, бір таяқтың екі басы сияқты, бір-біріне етене қатысты, бірінсіз бірінің күні жоқ бір тұтас құбылыс- тың көрінісі іспетті. Бұл «этнолингвистика» терминінің атынан да, құрамынан да (грекше ethnos – «халық» және латынша langua – «тіл» > французша inguistigue – «тілтану») айқын көрініп тұр. «Этнолингвистика» терминіне тіл мамандарының беріп жүрген ең жұпы- ны, бірақ дәл анықтамасы (дәл түсіну үшін түпнұсқа бойынша келтірейік) мынадай: 481 «Этнолингвистика – это раздел макролингвистики, изучающий отношения между языком и народом и взаимодействия лингвистических и этнических факторов в функциониравании и развитии языка» 1 . Алайда, бұл термин ғылым саласында көптен бері-ақ қолданылып келе жатса да, оның дәл осы мағынасы бірден қалыптаса қойған жоқ және ол туралы пікір таластар әлі күнге дейін жалғасуда және олар негізінен этнолингвистика- ның зерттеу объектісіне және басқа ғылым салаларымен қатысына байланысты болып келеді. Мәселен, проф. М.М.Копыленконың пайымдауынша «этно-лингвистика» 2 термині ғылым әлемінде ең алғаш шетел ғалымы Б.А.Уорфтың идеясы негізін- де этнография мен социология ғылымдарының аралығынан туындаған болып танылады. Ал, бұл идея Э.Сепирдің 3 тіл фактілерін этнос мәдениеті мен жеке тұлға тұрғысынан қарастыратын теориясымен сәйкес болғандықтан ғылымда « С епир – Уорф болжамы» деген атпен де белгілі болып келді. Алайда, этнолингвистика идеясын әр қырынан және әр деңгейде қарасты- рып келе жатқан ғалымдардың (мәс., В.Гумбольдт, В.Вундт, А.А.Потебня, Г.Шу- хардт, Ф.де-Соссюр, Бодуэн де Куртенэ т.б.) өздері де о бастан-ақ этнолингви- стиканың жүктеу/скачать 0,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|