А. Амангелді, С. Симбаева
жүктеу/скачать 1,92 Mb. Pdf көрінісі
|
Амангелди-Сембинова-готовая-к-печати
- Бұл бет үшін навигация:
- І. Жедел өткен шақ
| І. Ауыспалы осы шақ
Собственно-настоящее время Ауыспалы осы шақ етістіктің сөйлемде басқа сөздермен тіркесіп айтылу ыңғайына қарай бірде осы шақ, бірде келер шақ мағынасын білдіреді. Сол себепті осы шақтың бұл түрін ауыспалы осы шақ деп атайды. Ауыспалы осы шақ қимыл, іс-әрекеттің дағдылы қалыпта болып тұруын білдіреді. Ауыспалы осы шақ -а/-е/-й тұлғалы көсемшенің жіктелуі арқылы жасалады. Мысалы: Жекеше І-жақ Мен түбір ет.+ -а/-е/-й + -мын/-мін, -бын/-бін Мен кел+е+мін ІІ-жақ Сен түбір ет.+ -а/-е/-й + -сың/-сің Сен кел+е+сің Сіз түбір ет.+ -а/-е/-й + -сыз/-сіз Сіз кел+е +сіз ІІІ-жақ Ол түбір ет.+ -а/-е/-й + -ды/-ді Ол кел+е+ді. Көпше 165 І-жақ Біз түбір ет.+ -а/-е/-й + -мыз/-міз, -быз/-біз Біз кел+е+міз ІІ-жақ Сендер түбір ет.+ -а/-е/-й + -сыңдар/-сіңдер Сендер кел+е+сіңдер Сіздер түбір ет.+ -а/-е/-й + -сыздар/-сіздер Сіздер кел+е+сіздер ІІІ-жақ Олар түбір ет.+ -а/-е/-й + көптік жалғауы. Олар кел+е+ді. ӨТКЕН ШАҚ (Прошедшее время глагола) ІІІ. Өткен шақ Будущее время Өткен шақ іс-әрекет, қимылдың сөйлеп тұрған уақыттан бұрын болғандығын білдіреді. Келер шақтың үш түрі болады: 1. Жедел өткен шақ (очевидно-прошедшее время); 2. Бұрынғы өткен шақ (давнопрошедшее время); 3. Ежелгі өткен шақ (неочевидное прошедшее время); 4. Ауыспалы өткен шақ (переходное прошедшее время) І. Жедел өткен шақ Очевидно-прошедшее время Жедел өткен шақ жақын арада, жуықта болған қимылды білдіреді. Жедел өткен шақ етістіктің түбіріне -ды/-ді, -ты/-ті жұрнағы жалғанып, одан соң жіктік жалғаудың қысқа түрі жалғану арқылы жасалады. Жекеше І-жақ Мен етістік+ -ды/-ді, -ты/-ті + жік. жал. ІІ-жақ Сен етістік+ -ды/-ді, -ты/-ті + жік. жал. Сіз етістік+ -ды/-ді, -ты/-ті + жік. жал. ІІІ-жақ Ол етістік+ -ды/-ді, -ты/-ті. Көпше І-жақ Біз етістік+ -ды/-ді, -ты/-ті + жік. жал. ІІ-жақ Сендер етістік+ -ды/-ді, -ты/-ті + жік. жал. Сіздер етістік+ -ды/-ді, -ты/-ті + жік. жал. ІІІ-жақ Олар етістік+ -ды/-ді, -ты/-ті. жүктеу/скачать 1,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|