Ана тілі халықты әлі де кітаптар, мектептер болмаған кезде де оқытқан және өркениет пайда болғаннан кейінде оны оқытуды жалғас-тырған ұлы халықтық тәлімгер болып табылады
1.6§. Тектану амалы-тамаша тәрбие құралы
жүктеу/скачать 1,07 Mb.
|
000c3324-ffd9c607
.....13-14
- Бұл бет үшін навигация:
- Қанағат-шыл, турашыл, сезімтал, түсінігі мол, талғамы биік, адамгершілігі зор, жақсыға жақын, әлсізге көмегін есептемей-тін адам текті адам.
| 91
1.6§. Тектану амалы-тамаша тәрбие құралы Қазақ халқының тектілік туралы түсінігінің мәні терең, өрісі кең.Барлық құндылықтармен сабақтас ұлттық қасиетіміз тектілікпен беріліп, тектілікпен өрілген. Бұдан ажыраған қазақта тұлға жоқ, барлығыда көнеден бастау алған халық даналығымен сусындаған, ұлттың рухани ұйытқысына айналған төл мұраның өрісіне аянбай қызмет етіп отырған. Адамның ақылы мен дене күшін қатар талап ететін тарихи дәуірде адам тану түгіл адамды тәрбиелейтін рухани дүниелерді ұрпақтың жан-дүниесінен шығарып, халықтың жан әлеміне жеткізіп отыру оңай нәрсе емес.Қазақ ұлты тектілік ұғымымен адамды танудың, тәрбиелеудің,қорғаудың, рухын шыңдаудың тұлғалық деңгейдегі жолын қалдырып отырғанҰрпаққа тәрбиемен берілетін ұлттық ұғым адамның ұлттық зердесін, ұлттық рухын, ұлттық қасиетін Тектілік қазақ болмысының қазығы. Рух азығы – ақыл, ақылдың негізі бойдағы қасиеттің, адамгершіліктің нығаюына ықпал ететін тектілік. Тектілікпен келген білім адамды сақтайды, қандай қыйындыққа кезіксе де адамның ақылдан таймайтын күші тектілікте. Адамның алдыменен өз қадірін өзі тануы тектілік. Адамның жаратылысынан белгілі оның өмірге келу мақсаты мен өмір сүру мақсаты бір, бір-бірімен тығыз байланысты. Қанағат-шыл, турашыл, сезімтал, түсінігі мол, талғамы биік, адамгершілігі зор, жақсыға жақын, әлсізге көмегін есептемей-тін адам текті адам.Ұлттың ұғымы тарихтың есігіне адамды бағыттайтын, мәдениетінің, рухани өмірінің жолын адамға анықтап отыратын білім. Ұғымы бар адам елінің өмірін сүйіп өседі, елінің ырысы мен несібесін бар өмірінде қорғап өтеді. Өзінің өмір сүріп отырған уақытындағы елінің бар нәрсесіне қанағат етіп өседі, жоғын жоқтайды, тарихта жоғалтқаны болса оны ақтап, қайта әкелуді мақсат етеді. Ұлттық қасиетінен қуат алады, кемелділігімен ұлтына тәуелсіздік,ұрпаққа үлгі болатын тарихты қасиетімен жасайды. 96 жүгіртіп отыр» Қолда бардың қажырын білмеу ысырапшылыққа,мақтаншаққа,шашып-төгетін астамшылыққа апаралы.Жеріміз кең,еліміз бай,ауылымыз бахуатты,жүртымыз асып-төгілген дәулет үстап отыр деп марқаюмен қатар,барға қанағат етіп,дұрыс жұмсап,орынды жаратуды үнемі есчте сақтаған,шүкіршілік жасаған адам асып-таспйды,салихалы КІСІ болады. Қазақ халқы бүгінгі өз қамын ойлаумен қоса ұрпағының келешегіне үнемі қам жеген,бар байлығын соларға арнап,сақтап,қорғап,байытқан жұрт.Бар екен деп басқаға тарту-тарта бермеген,жер байлығын,ел байлығын қызғыштай қори отыр-ып,үнемшілдік пен ұқыптылықпен игере білген.Ұрпағының бірі екеу болу үшін,азының молаюы үшін барын салған.Қазақта, аш-жалаңаштық,бас панасыздық,тақыр кедейілік тарихтың көп кезеңінде болған емес.Ал,қырғынжойғын,ашаршылық,тентір-еушілік қатарлы зобалаңдар жауларымыздың жасаған арнайы,сұмпайылығы,зымияндығы болатын. Төртінші мүшел-49 жас. Елағасы болуға жараған, өнердің асқарына шыққан, орта жастағы толысқан қазақ.Бесінші мүшел-61 жас. Дәулет ырысы молайған,адамдық барлық қасиет толық қалыптасқан,ақыл-ойы кемелденген, «алпысқа келгеннен ақыл сұра» деуге тұрарлық асыл қазына жасы.Алда пайғампар жасы тұр. Дән -дәулет,ырыс-береке,мал-мүлкі молайған, тамыры тереңге кетіп, бұтағы төрт құбылаға тең тараған ата қазақ. Алтыншы мүшел-73 жас.Үрім бұтағының келешегіне үнемі көңіл бөліп, қайғы уайым ойлайтын,күш қуатына шек келтіре бастаған, қарттық жасы таянған,ақсақал қазақ Жетінші мүшел-85 жас. Қарттық жас. Қазақ дұрыс қартая білген.Бұл жаста қазақ ақ өңді киімдерді тұтынатын,қол-аяғын,үсті –басын мұнтазадай таза ұстай-тын, бала-шағасы жас баладай мәпелеп, асырап-сақтап, күтіп-бағатын ақуыз балапан жас.Қосағымен қоса қартайған нағыз бақыттылар жасы.Өткен шақта, қазақтардың орта жасы осы 75 жас сияқты.Себебі, қазақ азаматы үш ат қартайтуы тиіс екен,Нағыз сайгүлік 25 жасайды десек он жасынан ат мінген қазақ осы жетпіс беске келуге тиіс.Қазақтар арасында, ат қана емес, ер азаматқа әйел қартайтуы тиіс деген 93 ұғым бар.Осыны еске алып есептесең де 75 қазақтың орта жасы болған. Кәрілік жетпіс төрт жастан басталады. Қарттар-тарих, қазына,ел қазығы.«Есік алды төбе болса,ерттеп қойған атпен тең. Ақылды қартың болса, жазып қойған хатпен тең»,«Ақылды қария-ағып жатқан дария», «Қариясы бар үй-құты бар үй» екені ақиқат. Аталарымыз:«Жас кезімде бейнет бер, қартайғанда дәулет бер» деп тілей. жүріп,қарттық келмей қоймайтын табиғи құбылыс екендігін түсінген.Асыл қарттарымыз-ұлы байтерек болса, біз соның бүршігіміз.Қыңырды жөнге,қисықты тезге салған,осы қарттардың жолымен талай ұрпақ тәрбие алып , өнер-білімнің жолын тауып,шыңдалып жетілді,тасты тесіп өскен шынардай заңғар да,айбынды қазақтар- бабалар сынығы, асылдар тұяғыХалық өз ұрпағына қайрымдылықты ес біле бастағаннан үйретіп тиісті талапқою,дағдыландыру арқылы, оның тұрмыстық салтына,адамгершілік дәстүріне енгізе білген.Адам өміріндегі ең ізгі істердің бірі-қарттарға қамқорлық көрсету болмақ.. Отбасындағы үлкеннің кішіге көрсеткен қамқорлығы, кішінің үлкенге көрсеткен ізеті,бір-бірімен үйлесіп, баланың ата-анаға, әке-шешеге,өз кезегінде,оның бала-шағасына мейір-шапағатыұласып,ер азаматтың еліне қызмет ету қайрымдылығының қайнар көзіне айналады. Абыз ақсақалды, шежіре кеуделі анасы бар шаңыраққа бас сұқсаң,ашулы кітап, шашулы қазынаға тап боласың. Мұндай отбасылар саны азайғанмен,Аллаһқа тәубә, жұрнағы үзіле қоймаған,жалғасы жапырақ жайып келеді. Ал,100-120 жасқа келген қазақтар бұрын да болған,кәзір де бар. Сегізінші, тоғызыншы, оныншы мүшелер 97,109,121 жасқа сәйкес келеді.Олар адамның ұрпақ сүю,немере шөбересінің қызығын көру,бақытқа кенелу жас,абыз жас.Абыз жасына жеткен кез-келген қазақ –адамтанушы.Ол жасты келешекте кім болатынын жазбай танып,батасын бере алатын болған. КІСІНІҢ аталған әр кезеңіне сәйкес киіну,сөйлеу, тамақтану,жатып-тұру,отырып-тұру,өнер-білім игеру,еңбек дағ-дысына баулу қатал ережелері-әдеп қалыптары бар еді. Олардың тұрмыс-салтында игерілуіне мұқият бақылау қойылатын.Үнемі 94 сынап-байқап,безбендеп отыратын тамаша-сүзгіліктаразысы,талқысы қазақта болған.Осы бір салмақтау, безбендеу тетігіміз тым ортайып,пәрмені бәсеңдеп,шама-шарқы әлсіздеп кеткен-діктен,бетке салақ,сүйекке таңба түсе басталы.Оны орнына келтіру баршамыздың борышымыз.
жүктеу/скачать 1,07 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|