Ана тілі халықты әлі де кітаптар, мектептер болмаған кезде де оқытқан және өркениет пайда болғаннан кейінде оны оқытуды жалғас-тырған ұлы халықтық тәлімгер болып табылады
тердің ішіндегі ең абзалы, ең биігі, ең қадірлісі
жүктеу/скачать 1,07 Mb.
|
000c3324-ffd9c607
.....13-14
- Бұл бет үшін навигация:
- Үш-ақ нәрсе адамның қасиеті: Ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек
- Қазаққа білім-тәрбие беру ұлттық жүйесініңғылыми негізін қалып-тастырды»
- Ана тілін жақсы меңгеріп алмай тұрып өзге пәндерді түсіну мүмкін емес. Ана тілі халық болып жасағаннан бергі жан дүниесінің айнасы болып, өсіп-өніп, түрлене беретін, мәңгі құламайтын бәйтерек
| тердің ішіндегі ең абзалы, ең биігі, ең қадірлісі деп біледі. Ал ақыл мен қайырымдылықтың адамдық болмыс пен адам- гершілікті жасайтыны белгілі. Адамның ділін, болмысын құрайтын ақыл мен қайырымдылықтан өзглердің бәрі де қосымша, жанама түрде қажет болғанымен, адамның болмысы мен қасиетін танытатын «кісілігін» қалып-тастыра алмайды.Адамзат қауымында киелі, қасиетті саналатын құт-береке, бақыт ұғымы Аристотель пікір-інше, қайырымдылық, адамгершілік ілімімен табысады. Әл-Фарабидің жоғарыды көрсетілген филосо-фиялық тұжырымы Абайдың «Он жетінші» қара сөзінде өзінің логикалық жалғасын тапқан. Абайдың осы сөзінде «Қайрат», «Ақыл» және «Жүрек» үшеуі әрқайсысы өзін мықты санап, айтысып, таласып, ақыры «ғылымға» келіп жүгінеді. Сонда ғылым бұл үшеуінің сөзін тыңдап болып, айтыпты:-Сен үшеуіңнің басыңды қоспақ-менің ісім,-депті. Бірақ билеуші, әмірші жүрек болса жарайды. Ақыл, сенің қырың көп, жүрек сенің ол көп қырыңа жүрмейді: жақсылық айтқанына жаны-діні құмар болады.Көнбек түгіл қуанады. Жаманшылық айтқаныңа ермейді. Ермек түгіл жиреніп, үйден қуып шығарады. Қайрат, сенің қаруың көп, күшің мол, сенің де еркіңе жібермейді.Орынды іске күшіңді аятпайды. Орынсыз жерге қолыңды босатпайды. Осы үшеуің басыңды қос, бәрін жүрекке билет,-депті. Осы үшеуің бір кісідей менің айтқанымдай табыссаңдар, табанының топырағы көзге сүртерлік қасиетті адам сол. Үшеуің ала болсаң, мен «Жүректі» жақтадым. Құдайшылық сонда, қалпыңды сақта, құдай тағала қалпыңа әрдайым қарайды»-деген қорытындыға келеді.«...Үш-ақ нәрсе адамның қасиеті: Ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек,-деп Абай айтқандай, жүректің жылуы, махаббат, ар-намыс, қайрат-жігер деген сезімдері бар рухтың мекені-тәлімгердің жүрегі болуға тиіс Абайдың«он жетінші» қара сөз бен «Әсемпаз болма әрнеге» өлеңіндегі
115 салтындағы,мінез құлқындағы қандай бір ауытқулар мен ерекше көріністерді терең түсініп,оларды дағдарыссыз асатын,басып өтетін амал-айлаларды,алдын алу шаралар- ды мұхият белгілеп,жүзеге асыру. -бүгінгі жас ұрпақ бойы мен ойында кезігуі мүмкін тексіздік нышандарының алдын алып,оларды болдырмаудың педагогикалық-психологиялық негіздерін айқындап, текті жанды кісі болдыру амал-айласын, жол-жобасын ғылыми негізде дайындап,барлық тәрбиелеуші тараптарды нұсқау-лармен, ұсыныстармен қанымдау; -кемел кісі қалыптастыру ісін оның жас және жекедаралық ерекшелігін ескере отырып,әр мүшелі жаста,оның белгілі кезеңднрінде игеруге тиісті,әдеп-дағды,мінез байлығы, адамшылық сапаларын айқындап,ортақ қағидаларын табу. Кемел кісі ілімі-осы заманғы текті жанды тәрбиелеу теориясы болмақ.Дәлірек айтқанда,кемел КІСІ ілімі жаңа дәуірдің қазақ педагогикасы болуы тиіс.Оның басты ерекшелігі: Бірінші.Ұлттық құндылықты негіздей отырып, жалпыадамзаттық адами-рухани жетістіктерге жету жолы ең негізгі ұстаным болуы тиіс. Екінші. Ұлттық наным –сенім мен діни тәрбиенің барлық мүмкіндіктерін толық пайдалана отырып,саналы тәрбие қағидаттарын басшылық ету. Үшінші.Толысқан адам болудың басты қағидаты болушы-заманауи біліммен қаруланған,оны өмір тіршілігінде сауатты қолдана білетін,үздіксіз білім алуға талпынатын кемел кісі қалыптастыру бағытын нақты ұстану.Жалпақ білім емес,ортақ білімді,сондай-ақ,кісі өз бетімен жарата алатын, оған қажетті білікті игертуге жалпақ жұртты дағдыландыру. Азия төрінде,Қазақ атты елінде тұрып тіршілік ете алатын,Жұмыр Жердің кез-келген бөлігінде тұрғандармен терезесі тең мемілекетін дамытьып,Жер Жиһанмен жан-жақты байланыс жасай алатын, азаматын қалыптастыру. 120 оны философиялық категория, әлем құрылымының негізгі болатын субстанция ретінде жоғары қарастырған.Ол адамның рухани өсуіне мықты тірек болатын үш анықты атайды: Бірінші-мәңгі өзгерістегі Универсумда барлығына себепші жаратушы ие. Екіншісі – бұл жарату-шы барлық тірі мен тірі емеске жан береді, адам өлген соң, одан әрі тазарып, жоғарылайды, өздігінен өмір сүреді.Үшіншісі -жанның жоғарылап, тазаруы үшін адам ұжданға сай арлы өмір сүруі керек. Шәкәрім адамдарды осыған шақырады,Абай ілімін осылай тереңдетті.Шәкәрім зерттеулері бойынша адам болмысы үш бөліктен тұрады: тән, рух және жан. Тән табиғаттың негізгі элементтері топырақ, су, ауа, от және эфирден тұрады, ол - материалдық болмыс. Рухқа - сезім, ой-өріс, ақыл-ес, түйсік және әркімнің өзіндік «мені» жатады. Жан болса адам өмірін басқарушы, қуат көзі, тіршілік болмысы. Жан таным-білімге және рухани ләззатқа құштар. Жанның толығуы тек рухани жолмен ғана жүзеге асады. Рухани жетілген адамның бүкіл болмысы кемелді келеді. Жан тәнді тек рух арқылы билейді. Адамның материалдық болмысын жан мен рух болмысы жеңіп тұрса, нағыз жетілген адам содан шығады.А.Байтұрсынов:«...Үкіметке керегі мемлекеттегі жұрттың бәрі бір тілде, бір дінде, бір жазуда болуы, әр халыққа керегі-өз дінін, тілін, жазуын сақтау»-дей отырып,ұстазы Абайдың ілімін басшылыққа алып «Қазаққа білім-тәрбие беру ұлттық жүйесініңғылыми негізін қалып-тастырды»және оны сол дәуірде жүзеге асырып,қолдана білді.Ж.Аймауытов білім негіздерінің ана тілі арқылы меңгерілетінін айта келе: “Ана тілін жақсы меңгеріп алмай тұрып өзге пәндерді түсіну мүмкін емес. Ана тілі халық болып жасағаннан бергі жан дүниесінің айнасы болып, өсіп-өніп, түрлене беретін, мәңгі құламайтын бәйтерек. Жүректің терең сырларын, басынан кешкен дәуірлерін, қысқасы, жанның барлық толқындарын 117 жүктеу/скачать 1,07 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|