«Буллинг және кибербуллингке тап болған оқушыларды анықтау жолдары» мұғалімдергеарналғансеминар-практикумы
Мақсаты: балалар мен жасөспірімдердің буллинг және кибербуллинг мәселелерін талқылау, сондай-ақ білім беру мекемелеріндегі буллинг және кибербуллингтің тиімді алдын алу үшін ұсыныстар әзірлеу.
Міндеттер:
буллингтің және кибербуллингтің себептері мен әрекеттегі тұлғаларымен таныстыру;
сыныпта және мектепте буллингтің және кибербуллингтің алдын алу бойынша іс-шараларды жоспарлауға үйрету.
киберқылмыстың алдын алу және білім берудің барлық деңгейлерінде интернетті қауіпсіз пайдалануды насихаттау;
Кіріспебөлім. Ролан Быковтың «Чучело» фильмі алғаш рет 1980 жылы экранға шықты. Бұл фильмде кеңестік қоғам үшін мектепте айдап салу бар екендігі туралы аян болды. Бүгінде мектептегі қысым барлық шекарадан асып түсуде. Жағдай күрделеніп, улау жолдары ұлғаюда. Бүгін біз «Буллинг» деген түсінік туралы сөйлескіміз келеді. Термин жаңа, ал құбылыс ескі. – Бұл термин нені білдіреді?
тапсырма:«Буллинг дегеніміз не?»
Ойланып, өз анықтағандарыңызды жазыңыздар:
«Буллинг-бұл…» қысқаша анықтама беріңіз 2 слайд
«Буллинг-келесі белгілерге ие …» сипаттама беріңіз 3 слайд
Мектептегі зорлық-зомбылық қазіргі білім беру жүйесінің маңызды мәселесі болып табылады. Өкінішке орай, айдап салу немесе қорқытуды кез-келген мектепте кездестіруге болады. Әлеуметтік-психологиялық құбылыс ретінде буллинг білім беру процесіне қатысушылардың қауіпсіздігіне қауіп төндіреді. Буллинг салдары – тікелей де және жанама түрде – оқушылардың зияткерлік және жеке тұлғалық дамуына теріс әсер етеді.
Биылғы 2020 жылы осы мәселе бойынша ҚР ДСМ Қоғамдық денсаулық сақтау ұлттық орталығы баспасөз қызметінің ақпараты бойынша 11-15 жастағы әрбір бесінші қазақстандық жасөспірім ай сайын буллингтің құрбаны немесе қатысушысы болып отыр. Осы жағдайға қатысу көбінесе ұлдар арасында ең көп таралған.
Оқушыларға сауалнама жүргізу барысында олар буллинг/ кибербуллингке қалай жиі қатысқаны немесе соңғы екі ай бойы мектепте оның құрбаны болуы туралы сұрақтар қойылды.
Белгілі болғандай, 11-15 жастағы жасөспірімдердің 17%-ы мектепте айына бір рет буллинг/айдап салудың құрбаны болған. Буллингтің құрбандары ауылдықтарымен салыстырғанда қала оқушылары арасында жиі болады.
Сонымен қатар, жаңа технологияларды дамытумен және әлеуметтік желілердің танымал болуымен буллингтің жаңа түрі – кибербуллинг пайда болды.
Кибербуллинг мысалдары: қорлау хабарламаларын жіберу (мәтін немесе интернет арқылы), әлеуметтік желілер сайтында елемеушілік түсініктемелерді орналастыру, кемсіту фотосуреттерін орналастыру, сондай-ақ электрондық нысанда біреуді қорқыту немесе қорлау.
Кибербуллинг депрессия, үрей, өзін - өзі төмен бағалау, эмоциялық бұзылулар, психобелсенді заттарды қолдану және суицидтік мінез-құлық сияқты психикалық денсаулықпен маңызды проблемаларды дамытуға ықпал ете отырып, жасөспірімдердің денсаулығына теріс әсер етеді.
11-15 жастағы жасөспірімдердің 12% - ы кем дегенде бір рет немесе одан да көп кибербуллингке ұшырағаны белгілі болды.
Мамандар кибербуллингтің дәстүрлі әлімжеттіктен қауіптірек екенін айтады. Мәселен, жай буллингтің өзінде ондайға тап болған адам тұрғылықты жерін ауыстырса, жеңілдеп қалуы мүмкін. Ал кибербуллингте ондай шекара жоқ, жәбірлеуші(лер)ден қашып құтылу қиын. Сондай-ақ, буллинг интернетте жылдам тарайды. Оның үстіне интернеттегі жәбірлеу оңайшылықпен өшпейді, ұмытылмайды. Ал мектеп жасындағы балалардың жағдайында, кибербуллинг ата-ана мен мұғалім назарынан тыс жасалады, іс-әрекеттің бәрі онлайн болғаннан кейін жәбірленушінің жақындары не болып жатқанын білмей қалады.
Буллингтің барлық түрлері оқуға және үлгерімге кері әсерін тигізеді. Мектептегі зорлық-зомбылық салдарынан баланың оқуға деген ниеті жоғалуы мүмкін және ол сабақты себепсіз босата бастайды.
Буллинг нәтижесінде құрбан болушылардан келесі бұзылушылықтар байқалады (буллингкөрсеткіштері): зейіннің тұрақсыздығы, жабырқаулық, ренішті көңіл-күй, ашуланшақтық, сенімсіздік, жоғары сезімталдық, қорқыныштар, асқазан ауруы, шаршау, тәбеттің болмауы, әлеуметтік байланыстардың кедейлігі, қорқыныш белгілері (мысалы, кеуде аймағындағы қысым), терлеу, арқа ауруы, бастың артқы жағы мен бұлшықеттің ауруы, ұйқының бұзылуы.
Соңғы кезде БАҚ-та жәбірленуші үшін қайғылы қорлау салдары туралы жағымсыз ақпараттар жиі кездеседі, өзіне-өзі зиян келтіру және тіпті өзін-өзі өлтіру жағдайлары туралы жиі айтылады.
Сондықтан бүгінгі күні білім беру ұйымдарына буллинг проблемасын пысықтау және жою жауапкершілігі жүктеледі. Бұл білім алушылардың психологиялық денсаулығын сақтауға, білім берудің жоғары сапасын, білім алушылардың рухани-адамгершілік тәрбиесі мен дамуын қамтамасыз ететін, сондай-ақ білім алушылардың физикалық және әлеуметтік денсаулығын сақтауға және нығайтуға кепілдік беретін қолайлы дамытушы білім беру ортасын құруға мүмкіндік береді.