Қазақ тіліндегі эмоционалды

123 
Аталған жұрнақтар арқылы жасалған сын есімдер өздерінің білдіретін 
мағыналары жағынан біркелкі емес. Қазақ тіліндегі сөз таптарына, 
сөзжасамға қатысты жазылған еңбектерде олардың түрлі мағына 
ортақтығына қарай топтастырылған түрлері көрсетіледі. Олардың 
ортақ ерекшелігі негізінен нақты зат атауларына жиірек жалғана
-
тындығы. Ал абстракт мағыналы лексемаларға жалғанып туынды сын 
есім тудыру қабілеті салыстырмалы түрде төмен. Аталған жұрнақтар 
қазақ тіліндегі абстракт лексемалардың бір тобы 
ашу, ыза, сор, мұң, 
көңіл, кекесін, қорқыныш, реніш, жиіркеніш, жиреніш 
сияқты эмотив
-
номинативтерге жалғанып туынды сын есім жасайды. Бұл қатарда 
ашулы, ызалы, сорлы, мұңлы, мұңды, көңілді, кекесінді, қорқынышты, 
ренішті, жиіркенішті, жиренішті
т.б. сөздерді атауға болады. Бұл 
туынды сын есімдердің жұмсалу мақсаты, атқаратын қызметтері
әр 
алуан. Адамның көңіл күйін сипаттау қызметін атқарады. Мысалы, 
Көкбай болса 
ашулы
 
(С. Мұратбеков).
 
Эмоцияның сипатын білдіру қызметінде. Мысалы,
Егер аузын ашар болса 
ызалы
 
айқай мен боқтық сөздер ғана 
шығатын сияқты (С. Мұратбеков).
 
Мені сол сәт 
мұңды
 
бір ойлар билеп алды. Не ішіп, не қойғаным 
есімде жоқ (Ж. Түменбаев).
Адам эмоциясының бет әлпетіндегі, кескініндегі сипатын көрсету 
қызметінде. Мысалы,
Сәмбет мұны 
ренішті
 
кескінмен қарсы алды (С. Мұратбеков). 
 
Түтіге тершіген бет
-
аузы, тарбия делдиген
 
танауы, шешек 
шалған қарашұбар өңі соншалықты 

жүктеу/скачать 57,39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: