2008 жылғы 23 қазанда "ел күші — бірлікте"күн тәртібімен Қазақстан халқы Ассамблеясының XIV сессиясы өтті. Форумда этносаралық және ұлтаралық келісімнің бірегей алаңын одан әрі дамыту мәселелері қаралды. Атап айтқанда, Президент оны Елдің 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарына енгізу үшін ұлттық бірлік Доктринасын әзірлеуді ұсынды.
2009 жылғы 6 наурызда Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев "Дағдарыс арқылы жаңару мен дамуға" атты Қазақстан халқына Жолдауында барлық саяси күштерге Қазақстан халқы Ассамблеясына жүгінді: "қазір халық туралы шынымен кім ойлайтыны, ал кім ойламайтыны сөзбен емес, іс жүзінде тексерілуде. Әлем тарихындағы аса қатал дағдарысты еңсеру үшін бірігейік " [4; 2].
Аумағында 130-дан астам ұлт өкілдері, 40-тан астам конфессияны білдіретін 3 мың діни бірлестік бейбіт қатар өмір сүретін Қазақстан әлемдік діндер съезін өткізу үшін мінсіз келеді. 2009 жылғы 1-2 шілдеде Астанада Әлемдік және дәстүрлі діндердің үшінші съезі өтті. Дінаралық келісім мәселелерін дамыту үшін Қазақстан бастамашылық еткен Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының съезі дінаралық келісімді дамыту бойынша тиімді құралға және әлемдік конфессиялар өкілдерінің кездесуі үшін алаңға айналды.
Съезд "толеранттылық және өзара құрмет негізінде бейбітшілікті орнатудағы дін басшыларының рөлі" тақырыбындағы пленарлық сессиядан, сондай-ақ "әлемдік гуманизм және рухани құндылықтар этикасы" және "дағдарыс жағдайындағы келісім"секциялық отырыстардан тұрды. Съезде үш әлемдік діннің түрлі бағыттарының делегациялары, сондай — ақ құрметті қонақтар, халықаралық ұйымдар-БҰҰ, ЕҚЫҰ, ЮНЕСКО және ИЫҰ өкілдері қатысты.
2009 ж.25 қазанда "Ұлттық бірлік — біздің стратегиялық таңдауымыз" күн тәртібімен Қазақстан халқы Ассамблеясының XV сессиясы өтті [5; 1]. Мемлекет басшысы Қазақстан халқы Ассамблеясының қызметін сапалы жаңа деңгейге шығаруы тиіс үдерістер туралы ойымен бөлісіп, этносаралық және конфессияаралық қатынастардың барлық кешені бойынша мемлекет пен қоғамның іс-қимылының тұтас бағдарламасын әзірлеу қажеттігін атап өтті.
Сессия жұмысына республикалық және өңірлік этномәдени бірлестіктердің басшылары, Парламент депутаттары, орталық атқарушы органдардың, саяси партиялардың, діни конфессиялардың, ҮЕҰ басшылары, шет мемлекеттердің дипломатиялық миссияларының басшылары, халықаралық ұйымдар мен БАҚ өкілдері қатысты. Н.Ә. Назарбаев Қазақстан халқы Ассамблеясының XV сессиясында сөйлеген сөзінде этносаралық келісімнің әлеуетін нығайту үшін бірқатар шараларды жүзеге асыруды ұсынды.
Ең алдымен, білім беру мен тәрбиелеу жүйесі арқылы қазақстандық қоғамдағы азаматтық бірегейлікті, толеранттылықты дамыту, БАҚ-та этносаралық қатынастар тақырыбын дұрыс жариялау, қазақстандықтардың құқықтық мәдениетін арттыру қажет. Қазақстандық қоғамның ерекшелігін ескере отырып, этно - және полимәдени білім беруді дамыту бойынша тұжырымдамалық ұсыныстар әзірлеу көзделіп отыр. Мектептер мен университеттерде "толеранттылық негіздері"элективті курсын енгізу туралы ұсыныс өте құнды болып көрінеді.
Қазақстан халқы Ассамблеясының сессиясында қазақстандық қоғамның тұрақтылығының шарты Қазақстанда тұратын барлық этностардың ана тілін, мәдени мұрасын және дәстүрлерін еркін дамыту үшін жағдай жасау болып табылады деп бекітілді. Біздің қоғамдағы конфессияаралық келісім ұлттық бірліктің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Қазақстанда заңнамалық теңдік және діндер диалогының қағидаттары мызғымас. Сонымен бірге Мемлекет жалған діни бірлестіктердің қызметіне қарсы тұрады. Бұл ретте еліміздің барлық діни бірлестіктерінің белсенді ұстанымы талап етіледі.
Ұлттық бірліктің беріктігі Қазақстан халқы Ассамблеясы мен барлық этномәдени бірлестіктер жұмысының тиімділігін арттырумен тікелей байланысты. Ең алдымен, ҚХА Хатшылығының үйлестіруші рөлін күшейтіп, Ассамблея жанынан Ақсақалдар алқасы (ақсақалдар кеңесі) құрған жөн. ҚХА жанындағы Ғылыми-сарапшылық кеңес белсенді жұмыс істеуі тиіс. Этносаралық қатынастар мәселелері бойынша қолданбалы зерттеулер жүргізетін ғалымдар үшін грант тағайындау керек. Халық ассамблеясы Жастар конгресімен көбірек жұмыс істеуі керек, мысалы, "Жастар Қазақстан халқының бірлігі үшін"жалпыұлттық форумын бірлесіп өткізу қажет. Үкімет пен облыс әкімдіктері деңгейінде этномәдени бірлестіктерге, оның ішінде әлеуметтік тапсырыс тетігі арқылы мемлекеттік қолдауды кеңейту туралы мәселені тереңірек ойластырған жөн.
Этносаралық және конфессияаралық қатынастардың қазақстандық моделін кеңінен тарату керек. Ассамблея хатшылығының алдына ұлтаралық келісімнің қазақстандық тәжірибесін жинақтау міндеті қойылды және осы негізде негізгі еуропалық тілдерде "Қазақстан: бірлік пен келісімнің интегралдық матрицасы"деп аталатын арнайы басылымдарды шығару көзделеді. Мемлекет басшысының 2008 жылғы 23 қазандағы Қазақстан халқы Ассамблеясының XIV сессиясында берген тапсырмасын іске асыру мақсатында ұлттық бірлік доктринасының жобасы әзірленді, онда ұлттық саясаттың мақсаттары, міндеттері, қағидаттары, сондай-ақ оны іске асырудың негізгі бағыттары тұжырымдалды [6]. Биылғы жылы қабылданған Доктрина қоғамды одан әрі топтастыру үшін қолайлы жағдайлар қалыптастыруға бағытталған бағдарламаларды, заңнамалық және басқа да нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу үшін негіз болып табылады. Ел бірлігі доктринасы ерекше, біріктіруші рөл атқаратын, қазақстандық қоғамның топтасуына ықпал ететін тағы бір факторға айналады.
Қазіргі заманғы аса ірі саясаткерлер, рухани көшбасшылар және қоғамдық ұйымдардың өкілдері Қазақстанның ұлтаралық және конфессияаралық келісімді нығайту жөніндегі тәжірибесіне жоғары баға береді. Бундестагтың Германия - Орталық Азия парламенттік тобының жетекшісі Хеди Вегенер Қазақстанның қызметін осылай сипаттады: "аумағында 120-дан астам түрлі халықтардың, этникалық топтардың өкілдері тұрып жатқан және олардың бейбіт өмірін ұйымдастыра алған ел үлкен қызығушылық тудырады. Халық ассамблеясы олардың арасындағы құрал, көпір болып табылады".
"Қазақстан басшылығы мәдениетаралық және дінаралық диалогты дамыту бағытында нақты тетіктерді, практикалық жолдар мен шараларды ұсынады. Қазақстан халқы Ассамблеясы осы бағытта БҰҰ — мен ынтымақтасуға дайын", - деді Қазақстан халқы Ассамблеясы төрағасының орынбасары Е.Тоғжанов БҰҰ радиосына берген сұхбатында. Ассамблеяны құру тәуелсіздік алған сәттен бастап Қазақстан мен оның көшбасшысының ішкі және сыртқы саясатының қисынды жалғасы болды. Қазақстан әуел бастан бейбітшілік, толеранттылық және сындарлы диалог мұраттарына берілген заманауи, зайырлы мемлекет құруға бағыт алды. Қазақстан халқы Ассамблеясының құрылуы республикадағы этносаралық қатынастар саласының институционалдық ресімделуіне, өзіндік халықтық дипломатия органына айналды. Ассамблея бұрынғы кеңестік дәуірде де, қазіргі әлемдік тәжірибеде де теңдесі жоқ азаматтық қоғамның түбегейлі жаңа институты ретінде құрылды. Қазір Ассамблеяның арқасында этносаралық қатынастарды саясиландырудан аулақ болып, сол кездегі жанжалды әлеуетті сындарлы арнаға бағыттауға болады деп сеніммен айтуға болады [7; 3].
Астанада Бейбітшілік және келісім сарайында Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың қатысуымен Қазақстан халқы Ассамблеясының 16-шы сессиясы өтті. Кезекті сессияның күн тәртібі Қазақстанның ЕҚЫҰ-ға төрағалық етуінің "сенім, дәстүрлер, транспаренттілік, толеранттылық"басымдықтарымен үйлесімді ұштасады. Сессия жұмысына 300-ден астам адам қатысты. Олардың арасында этномәдени және діни бірлестіктердің, үкіметтік емес ұйымдардың басшылары, депутаттар, әлемнің бірнеше елінің өкілдері бар. Астанадағы бұл съезд Достық — Қазақстандықтардың баға жетпес игілігі екенін тағы да дәлелдейді. Қазақстан халқы Ассамблеясының 16-сессиясы ерекше. Ол осы қоғамдық институт үшін мерейтойлық жылы — 15 жылдық мерейтойында өтті! Сессия жұмысын ашқан Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев оның барлық қатысушыларын осы күнмен құттықтады. Өзара сенімге негізделген өзара түсіністік пен толеранттылық тәуелсіздікпен ажырамас ұғым болып табылады, деп атап өтті Нұрсұлтан Әбішұлы. Ортақ тағдыр мен тарихты байланыстырған түрлі этностардың өкілдері бостандыққа қол жеткізудің басында бірге біздің ортақ Отанымыздың іргетасын қалады.
"Біз келісім мен байлықтың арасында теңдік белгісін қойдық, қазақстандық бірліктің қайталанбас үлгісін жасадық", — деді Президент. Өзінің игі бастамаларымен жаһандық бейбітшілікті орнатуға зор ықпал еткен, еліктеуге лайықты Қазақстанның тәжірибесі әлемдік қоғамдастық үшін үлгі болды. Өткен мен бүгінгі күнді біріктірген қазақ жері жаһандық жалпыадамзаттық әрекеттердің ұйымдастырушы бастауы болды.