Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі шәКӘрім атындағы семей мемлекеттік
жүктеу/скачать 0,62 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Көмекші есімдер
| Зат есімнің сөйлемдегі қызметі.
1. «Ана сендерді шексіз сүйеді» сөйлеміндегі зат есімнің қызметін анықтаңыз. Е) Бастауыш. 2. Баяндауыш қызметіндегі зат есімді табыңыз. С) Мұны ойлап тапқан-Есмырза. 3. Анықтауыш қызметіндегі зат есімді табыңыз. С) Жерді трактормен жыртады. 5. Пысықтауыш қызметіндегі зат есімді табыңыз. Д) Әсет далада ойнап жүр. 6. Бастауыш қызметіндегі зат есімді табыңыз. В) Жауапкершілік бұрынғыдан да өсе түсті. 7. «Сен оқушысының» сөйлемдегі зат есімнің қызметін анықтаңыз. Д) Баяндауыш. 8. «Дәрменнің айтқаны ескерусіз қалды» сөйлемдегі зат есімнің қызметін анықтаңыз. Е) анықтауыш. 9. Зат есімнің қай сөйлем мүшесі болып тұрғанын көрсетіңіз., Д) Бастауыш. 10. Бастауыш қай сөз табынан, белгілеңіз. Адам өміріндегі ең үлкен қуаныш – бала сүю. Д) Зат есім. 11. Зат есім – сөйлемнің қандай мүшесі, көрсетіңіз. Осы жұмысыңды тез бітір. Е) Толықтауыш. 12. Жатыс септікті зат есім – сөйлемнің қандай мүшесі, көрсетіңіз. Жасымызда ғылым бар деп ескермедім. А) Толықтауыш. 13. Табыс септікті зат есім – сөйлемнің қай мүшесі, анықтаңыз. Туған жеріңді, мектебіңді, әр тал шөбін қадірле. С) Толықтауыш. 14. Зат есімнің толықтауыш қызметінде тұрған сөйлемді табыңыз. Д) Кешегі жұмысты бітір. 15. Зат есімнің баяндауыш қызметіндегі сөзін табыңыз. Е) Ақылды бала-арлы бала. 16. Зат есімнің толықтауыш қызметінде тұрғанын табыңыз. А) Білімді жастан сімірдім, халқыма еңбек сіңірдім. Көмекші есімдер — негізгі сөздерге телене жұмсалып, олардың кеңістікке (мекенге), уақытқа (мезгілге) қатысын толықтырып, нақтылап тұратын сөздер. Оған алд, арт, аст, қас, маң, жан, іш, туп, сырт, бас, бет, шет, түс, бой сияқты толық лексикалық мағынасы жоқ сөздер жатады. Көмекші есімдер мекенді, заттың жақын-апыстығы (ауылдың шеті, жаны, төңірегі, маңы)\ қыры (көпірдің асты, үсті, бойы); аралығы (екі үйдің ортасы, екі көшенің арасы) тұрғысынан саралап атайды. Кейбір көмекші есімдер қыс, жаз, түн тәрізді сөздермен тіркәсіп келіп, оларды мезгілдікжағынан нақтылап, дәлдеп тұрады (қыстың басы, түннің ортасы). Көмекші есімдер өзі тіркескен негізгі сөздермен көбіне изафеттік байланыста қолданылады. Мысалы: өзеннің бойы, ауылдың сырты, қаланың маңы, құдықтың түбі, жолдың үсті, айдың ортасы, жылдың басы, аптаның аяғы т. б. Көмекші есімдер сөйлемнің дербес мүшесі болып жұмсалмайды. Негізгі сөздермен тіркесіп барып, сөйлемнің бір мүшесі болады: Мысалы, Ауылдың жаны — терең сай (Абай). Мұндағы ауылдың жаны — бастауыш. жүктеу/скачать 0,62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|