Қазақтың ұлттық тағамдары Қазақ халқы үшін дастарқаннан, дәмнен үлкен нәрсе жоқ. «Ас-адамның арқауы»
жүктеу/скачать 2,51 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Еттің құрамы мен сапасы
- Көкөністер және оның түрлері Көкөніс
|
Тапсырма: 1.Мәтінді оқып,аудару 2.Төмендегі жай шырай сын есімдерді қатыстырып сөйлем құраңдар: Терең, таяз, әдемі, семіз, ауыр, жеңіл, қара, ұзын, тәуір, қышқыл, тәтті, аласа, биік. 3.Төмендегі сын есімдерден салыстырмалы шырай жасап жазыңдар: төмен, жуас, әділ, сүйкімді, қошқыл, сылбыр, тентек, тар, боз, сұйық, ыстық, келте, ашық, түзу, қисық, салтақ, саяз, бұжыр, қоңыр. 4. Төмендегі сын есімдерден күшейипелі шырай және асырмалы шырай жасаңдар: Қара, аласа, бос, ауыр, келте, ащы, биік, шұбар, боз, әлді, еріншек, жақсы, тәуір, күрең, сопақ, жалпақ, қырлы. Еттің құрамы мен сапасы Қазақша ет – малдың етін қазанға асып, піскен соң түсіріп алып, сорпасына жайма нан салып пісіріп, оны табаққа салып, үстіне ет турап, тұздық құйып жейді. Қонақтардың түріне қарай малдың әртүрлі арнайы мүшелері қазанға салынады. Ет – қазақтың ең басты, қадірлі тамағы. Бас тарту – сыйлы, алыстан келген қонақтарға мал сойып (қой), етпен бірге бас ұсынады. Сиырдың жарты шекесі, қойдың басы тұтас, жылқының басы кеңсірігінен шабылып, тұтас немесе екіге бөлініп асылады. Қойдың, сиырдың басын үйітіп, тісін бір-екі жерден қағып, жуып тазалап алып барып қазанға салады. Шұжық – малдың етін, іш майын турап, оған жуа, сарымсақ, тұз, бұрыш қосып араластырады, жылқының ішегіне салып, екі жағын байлап тобарсытады, етпен бірге асады. Қуырдақ – соғым сойғанда етін, өкпесін, жүрегін, бүйрегін, бауырын ұсақтап турап, майға қуырып жасайды.Бауырды соңынан салады, ол көп қайнап, қатайып кетпеуге тиісті. Кісе қуырдақ – жаңа сойылған малдың өкпе, бауыр, бүйрек, ішек, қарынын турап, майға қуырып әзірлейді. Етті аз қосып, сарымсақ, бек деп аталатын шөпті салады. Қазы-қарта, жал-жая – құрметті қонақтарға тартылады. Етпен бірге пісіріледі. Төстік – қойдың төсіндегі етін терісімен кесіп алып, үйітіп, тұздап жейді. Ауыл жігіттері қой сойып жатқанда оны әзірлей қояды. Негізінен, қой, сиыр етінен әзірлейді. Сорпасы дәмді.Шыж-мыж – соғым сойылып жатқанда малдың бүйрегі мен шарбы майын отқа қақтап, шала пісіріп, шыж-мыж жейді. 
Тапсырма: 1.Мәтінді оқып,аудару 2.Төмендегі етістіктерді бір сөз тіркесінде салт, екінші тіркесте сабақты етіп құрап, мысал жазыңдар. .... кел........ кел.... ..... өс......... өс.... ..... айт......... айт.... ..... отыр......... отыр.... Көкөністер және оның түрлері Көкөніс — тамаққа қолданылатын бақша жемістері мен көктер (қияр, сәбіз, помидор, қызылша, т.б.). Барлық көкөністер, негізінен, мынадай топтарға бөлінеді: тамыржемістілер - асханалық қызылша, сәбіз, ақжелек түйнегі, ботташық, шалқан, тұрып, балдыркөк түйнегі; жапырақтылар — қырыққабат, салаттар, аскөк, жапырақты және жапырақты ақжелек, қымыздық; жемістілер — томаттар, тәтті бұрыш, ащы бұрыш, қияр, қарбыз, қауын, асқабақ, кәді, гүлді капуста, бұршақ, лобия, қант жүгерісі; (тамаққа басы мен жапырағы пайдаланылады)— шалқан пияз, сарымсақ, пияздары.Картоп пен хош иісті дәмді көкөністер: анис, кориандр, жалбыз, майоран қияр шөбі.Көкөністер — бағалы тағам. Олардың тағамдық мәні бойындағы тез сіңгіш заттардың, ішінара көмірсутектердің болуына байланысты көкөністерде ас қорытуға пайдалы әсерін тигізетін, адам организміне қажетті витаминдер мен минералды тұздар, сондай-ақ ақуыздар, әр түрлі органикалық қышқылдар, эфир майы мол. Мысалы, картоп — крахмалға, ал асханалық қызылша — қантқа бай; капустада С витамині, ал сәбізде — организмде Д витамині құрылатын — каротин (А провитамині) көп;көк бұршақ белоктарға; аскөк — хош иісті заттарға бай. Сондықтан да тамақ құрамына көкөністерді неғұрлым көп енгізіп, оларды пісірмей де, сондай-ақ әр түрлі тағамдарды дайындаған кезде де пайдалану керек. Еттен, балықтан және басқа азықтардан дайындаған тағамдарға көкөністі қосу тағамды жақсы қорытып, жаксы сіңіруге жәрдемдеседі. 
жүктеу/скачать 2,51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|