Қазіргі қазақ тілінің бағдарламасы
Синонимдердің топтастырылуы
жүктеу/скачать 478 Kb.
|
Lekcya lekcykologya
- Бұл бет үшін навигация:
- 7 дәріс. Антонимдер. Табу мен эвфемизмдер
| Синонимдердің топтастырылуы. Сөздердің дыбысталуында азда болса ерекшеліктер болуы; сөздер бір ғана ұғымды білдіруі; Сөздер бі ғана сөз табына қатысты болуы тиіс. Осы үш белгі синнимдерді тануға мүмкіндік береді. Синонимдер бір ғана ұғымды білдіреді дегеннен мағынасы үнемі бірдей болуы керек деген ұғым тумауы керек. М,той-мейрам-думан – тмааша. Мғыналық реңк бар. Синоним болатын сөздердің синоимдік қатары болады, ең басында доминант сөз тұрады. Ол сөз ең жиі қолданыстағы сөз болады. Сөз табына қатысты алғанда абстракт ұғымдағы зат есімдер синонимдерге аса бай. Етістік синонимдер көп. Синоимдер 1.көпмағыналықтан жасалады. Көз-жанар, көз-әйнеккөз-бұлақ.2.сөз тудырудың әртүрлі тәсілдері арқылы. Олқылық-кмшілік. Тірек-таяныш. 3.диалект сөздерден: сіріңке-оттық-шырпы;4.эвфемизм-атұстар-ұл.Кірме сөздер мейман-қонақ.
7 дәріс. Антонимдер. Табу мен эвфемизмдер Қазақ тілінде қарама қарсы мағынада айтылған сөздердің бәрі антоним емес деген пікірлер бар. М, сулы-сусыз. Антонимияның психологиялық негізі – адамның ой-санасындағы қарама-қарсы құбылыстар. Осыған арқылы антонимдер сөйлеу барысында бірге, қатарласа қолданылады Сол қалпында қабылданады, оларды бір-бірінен ажыратуға болмады. Алыс-жақын. Аш-тоқ. Антонимдерді топтастыру қазіргі тілдік зерттеулерде Н.С.Трубецкойдың фонологияда алғаш рет қолданған оппозиция әдісі кеңінен қолданылып жүр. Осы оппозиция әдісіне сүйеніп, қазақ зерттеушілері (Жұмабекова) қазақ тіліндегі антонимдерді градуалды, привативті және эквиполентті антонимдік оппозицияларға ажыратылады. Градуалды (басқышты сатылы) антонимиялық қарама-қарсылықтар (оппозициялар) зат, сапаның ең ақырғы шегін білдіреді. Үлкен –кіші, кеше- бүгін, бай- орта шаруа - кедей. Бұлардың арасында аралық элемент, яғни аралық сөз болады. Мысалы: үлкен – орташа- кіші; Кеше-бүгін, ертең; Ал приватив антонимдерде аралық элемент болмайды. Мысалы: бар-жоқ, жанды-жансыз,жағымды-жағымсыз; Эквиполентті антонимиялық оппозицияларда орныққан қарама қарсылық болады. Кіру-шығу, қуану – ренжу, кіріс-шығыс т.б. жүктеу/скачать 478 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|