Қазіргі қазақ тілінің бағдарламасы
жүктеу/скачать 478 Kb.
|
Lekcya lekcykologya
- Бұл бет үшін навигация:
- Омонимдеррдің
- 6 дәріс.Синонимдер
| Омонимия көпмағыналық сияқты тіл жүйесінде тарихи семантикалық тұрғыдан бір бі сөз ақылы бірнеше мағыналарды беріп, олардың дамуының әралуан қатпарын көсетеді. Омонимдердің тууына сөздердің негізгі мағынасын жоғалтуы немесе көп мағыналы сөздің әр алуан тізбектелген мағыналарын байланыстырушы аралық мағынаның үзілуінен пайда болған себеп.Омоним сөздердің ортақ мағынасы болмайды. Омонимдердің полисемиядан айырмашылығы сол, көп мағыналықта сөздің барлық мағынасы бір ортақ стерженді мағынаға бірігуінде жатыр. Ал омоним сөздерде ондай ортақ мағыналарды байланыстырушы негіз жоқ.
Омонимдеррдің жасалу жолдары. 1. Омоним сөздердің мағыналары бір-бірінен алшақтап дамуы нәтижесінде пайда болады. Көк/көк, қас/қа. қой/қой. 2. Фонетикалық өзгерістерге ұшырап, дыбысталуы жағынан сәйкес келуі. Біз/ бігіз / құралдың атауы. 3.морфологиялық тәсіл – ма/ме, мақ/мек баспа/баспа, 4.кейбір омонимдер кірме сөздер мен төл сөздердің дыбысталуы жағынан сәйкес келуі нәтижесінде жасалады. Кірме сөз дыбыстық өзгерістерге ұшырап, қабылдаушы төл сөзбен дыбысталуы бірдей болады. Болыс- жәрдемдес, болыс- волость. Бояу сыр араб (сыр) – адамның сыры. Омофондар – айтылуы бірдей, бірақ жазылуында айырма бар сөздер. Ащы – дәм. Асшы – ас тасушы адам. Ашшы – есік аш. Бұлар омонимдер қатарына жатпайды. Омографтар – жазылуы бірдей, айтылуы әр түрлі сөздер. Мұндай сөздердің пайда болуына, алдымен тілдегі дауыс екпіні әсерін тигізеді. Қазақ тілінде дауыс екпіні сөздерді айыру үшін жұмсалмайды. Орыс тілінде замок - құлып, замок - қорған, бекініс. 6 дәріс.Синонимдер Омонимдерге қарағанда синонимдік қатарлардың шегі көлемді.Синоним болатын сөздеді мынадай үш түрлі белгілер арқылы тануға болады. 1. Мағыналық реңктер. Бірр ұғымды біоліретін мәдес сөздердің бір-бірінен сәл мағыналық айырмашылықтры болады. Мәселен, мағына жағынан бір сөз екіншісінен сәл төмен, не жоғары боуы мүмкін. Алып-алпауыт, белсену-құлшыну; соғыс-ұрыс, ұстаз-мұғалім; 2. Стильдік реңктер. Сөздердің стильдік реңктері олардың әртүрлі функционалдық стильде қолданылуына байланысты. А)қадір тұту, сыйлау – отағасы-, қария-ақсақал; ә) салтанатты, көтеріңкі – асқар-биік, шапақ-арай; б) дөрекілік мәндегі реңктер- бет-сықпыт, ерке-шолжаң, ақсак –шойнақ, в) кекесін, мысқыл – жеңілтектені-тұштаңдау, қожаңдау-қодыраңдау; кміту, менсінбеу – еркек-бөрік киген, әйел- шашы ұзын, ақылы қысқа. 3.сөз қолданысындағы реңктер. Мәндес сөздердің бірінің тіркесіндегі сөзбен екінші сыңары да тіркесе бермейтіндігі жиі байқалады. М, адам-кісі абсолют теңдіке тұрған синонимдер. М, үйге адам келді, үйге кісі келді. Дауыс-үн; Сөз нәзіктігін түсіндіру өте қиын іс. Биік тау, адам, бірақ бойшаң тау емес. жүктеу/скачать 478 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|