-коммерциялық; -коммерциялық емес

Дәрістің мазмұны:

Қазіргі жағдайда нарықтық экономикаға ауысуы жолында қоғамдық меншікті жекешелендіру арқылы ірі кәсіпорындар құрылып жатыр. Ол дұрыс деп айту қиын. Дегенмен осы бағытта ірі кәсіпорындар жойылды. Ендігі мәселе осы шағын кәсіпорындардың кәсіпкерлік ісі туралы. Халық шаруашылығы барлық салаларында шағын кәсіпорындардың болуы дүниежүзілік практикада экономикалық тиімді іс болып табылады. Қазіргі замандағы экономикада ірі монополистік шаруашылыққа тығыз байланысты орта және шағын деңгейдегі кәсіпорындар ара салмақтарының өзара байланысы көптеген факторлармен байланысты. Шынында ірі фирмаларда зор материалдық , қаржылық, еңбек ресурстары және маманданған кадрлар бар. Олар жоғарғы дәрежеде ғылыми-техникалық шешімдер қабылдап, өндірістің технологиялық жаңа әдістерін қолдана алады. Ал, екінші жағынан, соңғы уақытта шағын және орта дәрежелі кәсіпкерлік істер орын алуда. Ол әсіресе күрделі қаражатты және қызметкерлер кооперациясын көп талап етпейтін, жұмыс салаларында пайда болады. Шағын және орта кәсіпорындар, әсіресе ғылыми жұмысты көп талап етпейтін салаларда және тұтыну тауарларын шығару салаларында болады. Шағын фирмалардың ірі фирмалармен салыстырғанда экономикалық тиімділігі жергілікті нарыққа жақындығы, клиенттердің (тұтынушылардың) сұранысына икемділігі, шағын мөлшерде өндіруі. Шағын кәсіпорынға, өндіріске өндірістік және дербес тұтынудың сұранысының бөлінуімен байланысты өркендейді. Шағын және орта дәрежелі деңгейдегі бизнес экономиканы жетілдіруге септігін тигізеді: бәсекелестік орта өркендейді, қосымша жұмыс орны пайда болады, тұтыну секторы ұлғаяды. Шағын кәсіпорындардың дамуы нарықты тауар және қызметтермен толықтырады, экспорттың потенциалын арттырады және жергілікті шикізат ресурстарын тиімді пайдалануға мүмкіндік жасайды. Шағын кәсіпорын дүниежүзінде маңызды орын алады. Ол тек қана тұтыну сферасында емес, сол сияқты кейбір үзелдер мен механизмдерді шығару жағдайында немесе полу фабрикаттар өндіріп негізгі басты өндірісті қамтамасыз етуде маңызды орын алады. Шағын кәсіпкерлік субъектілері жеке адамдар болуы да мүмкін./ 64 бет/

ОЖСӨЖ мазмұны: Шағын кәсіпорын ісінің экономикалық сипаттамасы. /65 бет/.

СӨЖ мазмұны: Шағын кәсіпорынның салалары. /65 бет /.

Әдебиет:

Кәсіпорынның унитарлық принципі дегеніміз-беркілген мүлікке меншіктік право берілмейді. Меншік иесі, яғни құрылтайшы мемлекет немесе муниципалитет. Унитарлық кәсіпорынның мүлкі бөлінбейді, қандай жағдайда да салынған салымға, пайға, үлеске сәйкес, соның ішінде унитарлы кәсіпорын мүшелеріне де бөлінбейді.

Меншік иесінің міндеттемесіне жауап бермейді. Унитарлық кәсіпорынның ерекше мүліктік статусы: мүлікке иелікті тек шектелген деңгей жағдайында мүмкін. Унитарлық кәсіпорынды басқарудың өзіндік ерекшеліктері бар. Ол кәсіпорынды басқару органы тек бір кісіге, оның бастығына беріледі, ол меншік иесінің немесе оның өкілінің бұйрығымен тағайындалды және оған есеп беруге міндетті.

Унитарлы кәсіпорын екі категорияға бөлінеді, оларға меншік иесінің берген құқығына байланысты : 1) шаруашылықты жүргізу құқығымен; 2) оперативті басқару құқығымен.

Шаруашылықты жүргізу құқығы- бұл мемлекеттік немесе муниципалдық унитарлық кәсіпорынның меншік иесінің мүлкіне иелік етуге, пайдалануға және билік етуіне заңмен басқа праволық актілер шеңберінде жүргізу болып табылады.

Оперативті басқару правосы- бұл мекеме немесе қазыналық кәсіпорынның бекітілген меншік иесінің мүлкіне иелік етуге, қолдануға, билік етуге, бекітілген заң бойынша кәсіпорынның мақсатына сәйкес іс жүргізуіне құқылы. Шаруашылықты жүргізу құқығы бар книтарлы кәсіпорынның оперативті басқару құқығына кең тәуелсіздігі бар. / 59 бет/

ОЖСӨЖ мазмұны: Заңды тұлғалар. /60 бет/

СӨЖ мазмұны: Кәсіпорындар бірлестігі./60 бет/

Әдебиет: М.Б.Бисенғазиев, А.Ш.Хамитов Кәсіпкерлік негіздері. Орал, 2001 жыл. / 59-60 бет/

№9 практикалық сабақ

Тақырып: Заңды тұлғалар, кәсіпорындар бірлестігі.

Практикалық сабақ мазмұны:

Заңды мекемелер, кәсіпорындар бірлестігіне кәсіпорындар бірлестігі- ассоциациялар, концерндер, консорциумдар, қаржы- өнеркәсіп топтары, холдингалық компаниялар жатады.

Бірлестіктерге кірген кәсіпорындар өздерінің тәуелсіздігін және заңды мекеме құқығын сақтайды. Бірлестіктің басшы органдары кәсіпорындарға әміршілдік билік алмайды және өз функцияларын тек қана жасалған келісім- шарт бойынша жүргізеді.

Олардың міндеттері:

• 
  мемлекеттік кәсіпорындардың ісін бақылау
  
• 
  технологиялық және кщщперативтік байланысты қадағалау
  
• 
  елдегі инвестициялық белсенділікті жандандыру.
  

Қаржы-өнеркәсіп топтары- инвестицияны тарту үшін, кәсіпорындар арасындағы кооперативтік, технологиялық байланыстарды қалпына келтіруг, өндірістің тиімділігін арттыру үшін құрылады. Бірінші кезеңде ( этапта) қаржы-кәсіпкерлік топтары мемлекет деңгейінде құрылады, ал екінші кезеңде ( этапта) оның шеңберінің басқа елдердің кәсіпорындарының және қаржы- өнеркәсіп топтары есебінен өсуі мүмкін. /62 бет/

ОЖСӨЖ мазмұны: Холдингтер / 61 бет/

СӨЖ мазмұны: Концерн / 61 бет/