Оқу пәнінің 11 сынып оқу пәнінің базалық мазмұны

28. «Жер бетінде тіршіліктің пайда болуы және дамуы (8сағат)»:

1) Жер бетінде тіршіліктің пайда болуы туралы алғашқы көзқарастар (2сағат):

тіршіліктің пайда болу процесін және мәнін түсіндіретін алғашқы ғылыми талпыныстар, Ф.Редидің тәжірибелері, В.Гарвейдің ой-пікірлері, Л.Пастердің тәжірибелері, тіршіліктің мәңгілік теориясы, жер бетінде тіршіліктің пайда болуы туралы материалистік көзқарастар, көрсетілім: Л.Пастер тәжірибелерінің сызбанұсқасы;

2) «Жер бетінде тіршілік пайда болуының алғышарттары (2сағат)»:

жер бетінде тіршілік пайда болуының алғышарттары: ғарыштық және ғаламшарлық алғышарттар, Жер дамуының ерте кезеңдеріндегі алғашқы атмосфера және химиялық элементтердің, бейорганикалық және органикалық молекулалардың эволюциясы, көрсетілім: ғаламшарлық жүйелердің қалыптасу кезеңдерінің сызбанұсқасы.

3) «Жер бетінде тіршіліктің пайда болуы туралы қазіргі көзқарастар (4сағат)»:

тіршіліктің пайда болуы туралы қазіргі көзқарастар, А.И.Опариннің теориясы, С. Миллердің тәжірибелері; протобиополимерлердің пайда болу теориясы, протобионттардың эволюциясы:ішкі ортаның қалыптасуы, органикалық табиғи катализаторлардың жарыққа шығуы, генетикалық кодтың пайда болуы; биологиялық эволюцияның бастапқы кезеңдері: фотосинтездің жүруі, эукариоттардың, жынысты көбеюдің және көпжасушалылықтың пайда болуы, көрсетілім: біржасушалы эукариоттардың,көпжасушалы организмдердің пайда болуының және өсімдіктер мен жануарлар дүниесі дамуының сызбанұсқасы.

29. «Эволюциялық ілім (23 сағат)»:

1) «Тірі табиғаттың эволюциясы туралы көзқарастардың Дарвинге дейінгі дамуы (3сағат)»:

биология дамуының Дарвинге дейінгі кезеңі.Ғылымда «Әуелбастан мақсатқа сәйкестілік» және тірі табиғаттың өзгермейтіндігі туралы көзқарастардың үстемдігі, өсімдіктер мен жануарларды жіктеп жүйелеу бойынша К.Линнейдің жұмыстары.Ж.Кювье және Ж..де Сент-Илердің еңбектері. Ж.Б.Ламарктың эволюциялық теориясы, алғашқы эволюционис ттер, көрсетілім: эволюциялық идеялардың дамуына үлес қосқан ғалымдардың портреттері мен өмірбаяндары;

2) «Дарвинизм (10 сағат)»

Ч. Дарвин ілімі қалыптасуының алғышарттары: жаратылыстану ғылымдары саласындағы жетістіктер, Ч. Дарвиннің экспедициялық материалдары. Ч. Дарвиннің қолдан сұрыптау туралы ілімі, Ч. Дарвиннің табиғи сұрыпталу туралы ілімі, түр - эволюциялық бірлік, жалпыға бірдей жеке дара өзгергіштік және ұрпақтар сан мөлшерінің артықтылығы, тіршілік үшін күрес және табиғи сұрыпталу;

көрсетілім:

Ч.Дарвиннің «Бигль» кемесімен саяхаты кезіндегі жүрген жолдары және жинаған материалдары;

№ 1 зертханалық жұмыс .»Мәдени өсімдіктердің іріктемелерін пайдаланып қолдан сұрыптаудың нәтижесін,түр критерийлерін, өзгергіштікті зерттеу»;

3) «Микроэволюция (5 сағат)»:

мутациялардың эволюциялық рөлі, популяциялардағы генетикалық процестер, Харди-Вайнберг заңы, табиғи сұрыпталудың формалары, организмдердің тіршілік ортасына бейімділігі табиғи сұрыпталудың нәтижесі екендігі, микроэволюция, түртүзілу туралы қазіргі көзқарастар (С.С.Ч етвериков, И.И.Шмальгаузен);

түртүзілудің жолдары және жылдамдығы;географиялық және экологиялық түртүзілу. Модификациялардың эволюциялық рөлі; физиологиялық бейімділіктер. Эволюцияның қарқындылығы.

көрсетілім: географиялық түртүзілу процесін бейнелейтін сызбанұсқалар; тірі өсімдіктер мен жануарлар,кеппешөптер мен жинақтамалар,жекедара өзгергіштік пен өсімдіктердің әртүрлі іріктемелерінің және жануарлардың қолтұқымдарының, сонымен қатар организмдердің тіршілік ортасына бейімделуі және түртүзілудің нәтижелерін бейнелейтін сызбанұсқалар;

№ 2 зертханалық жұмыс «Организмдердің тіршілік ортасына бейімділігін зерттеп білу»;

4) «Эволюцияның негізгі заңдылықтары, макроэвлюция (5сағат)»:

эволюциялық процестің негізгі бағыттары, биологиялық прогресс және биологиялық регресс (А.Н.Северцов), биологиялық прогреске жетудің жолдары, эволюцияның негізгі заңдылықтары: дивергенция, конвергенция, параллелизм; организм топтары эволюциясының ережелері.Эволюция нәтижелері:тірі табиғат құрылым деңгейінің күрделенуі, түрлердің көптүрлілігі, бейімділіктің салыстырмалы сипаты (органикалық мақсатқасәйкестілік);

көрсетілім: гомологтық және аналогтық мүшелердің мысалдары,олардың құрылысы, онтогенезде пайда болуы,прогрессивті эволюция жолдарының арақатынасы, Қызыл кітапқа енгізілген және мемлекеттік қорғауға алынған өсімдіктер мен жануарлардың өкілдерін сипаттайтын мысалдар.

30. Жердегі органикалық дүниенің дамуы (14 сағат):

1) Өсімдіктер және жануарлар эволюциясының негізгі келбеті (10 сағат)

архей және протерозой замандарында тіршіліктің дамуы .Жердегі тіршіліктің алғашқы іздері.Қазіргі барлық омыртқасыздар типтерінің шығуы, алғашқы желілілер, су өсімдіктерінің дамуы;

палеозой заманында тіршіліктің дамуы, өсімдіктер эволюциясы;

алғашқы төменгі сатыдағы өсімдіктердің,қырықжапырақтардың, тұқымды қырықжапырақтардың,ашық тұқымды өсімдіктердің шығуы. Омыртқалылардың (балықтардың, қосмекенділердің, жорғалаушылардың) шығуы.

мезозой заманында тіршіліктің дамуы., жабық тұқымды өсімдіктердің шығуы және таралуы. Құстар мен сүтқоректілердің шығуы.Ертедегі ашық тұымды өсімдіктер мен жорғалаушылардың жойылуы.

кайнозой заманында тіршіліктің дамуы, гүлді өсімдіктердің қарқынды дамуы, бунақденелілердің көптүрлілігі (параллельді эволюция), ұрықжолдас ты сүқоректілердің дамуы, аңдардың шығуы, маймылдардың пайда болуы, адам тұқымдасының алғашқы өкілдерінің шығуы. Төрттік кезең: сүтқорек тілердің эволюциясы. Маймылдардың дамуы; адам эволюциясының бағыттары, адам мен адамтәрізді маймылдардың жалпы ататектері.

көрсетілім З.Бурианның түрлі замандар мен кезеңдердегі флора мен фаунаны бейнелейтін қолдан салған суреттері,тірі табиғат дүниелері (патшалығы) дамуының сызбанұсқасы; өсімдіктер мен жануарлардың тасқа айналған қалдықтары,өсімдіктердің ертедегі тау жыныстарында қалған іздері мен таңбалары.

2) «Адамның шығу тегі (4 сағат)»:

адамның тірі табиғаттағы орны. Homo sapiens-түрінің жануарлар дүниесіндегі жүйелік орны, адамның жануарлар дүниесінің түрлі жүйелік топтарына жататынын айқындайтын белгілері мен қасиеттері, адам эволюциясының кезеңдері: ежелгі адамдар,ертедегі адамдар ,осы заманғы алғашқы адамдар. Биологиялық түр ретінде адамның қасиеттері.Homo sapiens-түрінің популяциялық құрылымы, адам нәсілдері;нәсілтүзілу;адам нәсілдерінің бірлігі, адамның биоәлеуметтік тіршілік иесі ретінде қасиеттері, антропогенездің қозғаушы күштері, Ф.Энгельс маймылдың адамға айналуындағы еңбектің рөлі туралы, адамның қалыптасуында сөздің,ақыл-ойдың және қоғамдық қатынастардың рөлі, адам эволюциясында әлеуметтік және биологиялық бағыттардың өзара қарым-қатынасы, «Әлеуметтік дарвинизм» және нәсілшілдіктің кертартпалық мәні, адамның әлеуметтік дамуындағы қоғамдық тіршіліктің жетекші рөлі, адамзат қоғамының биологиялық қасиеттері.

көрсетілім: адамның және омыртқалы жануарлардың қаңқаларының модельдері.

31. «Организм және ортаның өзара қарым-қатынастары, экология негіздері (20 сағат)»:

1) Биосфера туралы түсінік (3 сағат)

биосфера-жердің тірі қабығы, биосфераның құрылымы :литосфера, гидросфера, атмосфера, биосфераның құрам бөліктері:тірі зат, оның түрлік құрамы, әртүрлілігі және биомассаға қосқан үлесі, биожанама(енжар,биоен жар) заттар (В.И.Вернадский). табиғаттағы заттардың айналымы.

көрсетілім:биосфераның құрылымын және оның құрам бөліктерін сипаттайтын сызбанұсқалар, биосферадағы тірі организмдер әртүрлілігі мен түрлік құрамының кестелері.

2) «Бірлестіктердегі тіршілік (2 сағат)»:

Тірі организмдер бірлестіктерінің қалыптасу тарихы.Құрылықтардың геологиялық тарихы;оқшаулану,климаттық жағдайлар. Биогеография.
Құрылықтың және дүниежүзілік мұхиттың негізгі биомассалары. Биогеографиялық аймақтар.

көрсетілім құрлықтардың тарихын бейнелейтін карталар;құрлықтық биомассаның таралуы.

3) «Организм және ортаның өзара қарым-қатынастары (12 сағат)»:

тірі организмдердің табиғи бірлестіктері, биогеоценоздар, биогеоценоздардың құрамдас бөліктері: продуценттер, консументтер редуценттер, биоценоздар, олардың түрлік әртүрлілігі, популяциялар тығыздығы, биомассасы. Экология,оның міндеттері, экологиялық факторлар

ортаның абиотикалық факторы, температураның,жарықтың, ылғалдылықтың және басқа факторлардың бірлестіктер тіршілігіндегі рөлі, орта факторларының әсер ету қарқындылығы,шектеуші фактор, орта факторларының өзара әсері, төзімділік шегі.

ортаның биотикалық факторлары, қоректік тізбектер және торлар, экологиялық пирамидалар: сандық,биомассалық,энергиялық, биогеоценоздардың алмасу себептері, жаңа бірлестіктердің қалыптасуы.

антропогендік факторлар, олардың биоценоздарға әсері(адамның табиғаттағы рөлі), табиғат ресурстарын тиімді пайдалану, табиғатты ластанудан қорғау, табиғат эталондары мен ескерткіштерін сақтау, ғаламшар тұрғындарын табиғат ресурстарымен қамтамасыз ету, табиғи кешендер түзудің шаралары, экологиялық білім, тәрбие,мәдениет, жер ғаламшарының экологиялық апаттары. Қазақстанның экологиялық апатты аймақтары.

көрсетілім, «Биосфера», «ҚР экологиялық апатты аймақтары» тақырыптары бойынша электрондық оқулықтардан үзінділер оқу және талқылау.

4) «Организмдер арасындағы қарым-қатынастар (3 сағат)»

организмдер арасындағы қарым-қатынастың формалары, жағымды қатынастар: симбиоз, кооперация, мутуализм,комменсализм, антибиотикалы қ қатынастар :жыртқыштық, паразитизм, бәсеке, бейтарап қатынастар-нейтрализм.

көрсетілім:тірі табиғаттың түрлі дүниелері өкілдерінің симбиоздық (селбесу) тіршілігінің мысалдары.

32. «Бионика (2 сағат)»:

өсімдіктер мен жануарлардың құрылымдық принциптерін адамның щаруашылық әрекетінде пайдалану, табиғаттағы тірі тіршілік иелерінің формалары және олардың өнеркәсіптік аналогтары (құрылыстық ғимараттар,машиналар,механизмдер, қондырғылар).

көрсетілім: тірі организмдер құрылымына ұқсас өнеркәсіптік аналогтардан мысалдар және оқулықтан осы тақырыпқа сай сурет,кестелерді қарау.

1) тірі табиғаттың негізгі құрылым деңгейлерін;

2) жасушалық теорияның негізгі қағидаларын;

3) жасушаның химиялық құрамын;

4) нәруыздардың, нуклеин қышқылдарының, липидтердің, АТФ және бейорганикалық заттардың жасуша және организм тіршілігіндегі рөлін;

5) генетикалық код, геннің құрылысы мен қызметін;

6) прокариоттар және эукариоттар, автотрофтар және гетеротрофтар жасушаларының құрылысы мен қызметін;

7) пластикалық және энергиялық алмасу мен олардың маңызын, өсімдіктердегі пластикалық алмасу ерекшеліктерін және ғарыштық рөлін;

8) зат алмасудағы ферменттердің рөлін;

9) хромосомалар, олардың тұқым қуалау ақпаратын сақтау және ұрпақтарға берудегі рөлін;

10) хромосомалар санының, пішіні мен мөлшерінің, әр түр өкілдеріне тән тұрақтылығын;

11) митоз, мейоз, ұрықтану және олардың маңызын;

12) генетикалық әдістерді, адам генетикасын зерттеу әдістерінің ерекшеліктерін;

13) тұқымқуалаушылықтың заңдылықтарын, модификациялық және үйлесімдік өзгергіштіктерді, олардың себептерін;

14) фенотип қалыптасуда генотип пен орта жағдайларының маңызын, мутациялардың эволюциядағы,генетиканың селекция мен денсаулық сақтаудағы рөлін;

34. 10-сынып оқушылары:

1) автотрофтар мен гетеротрофтар, прокариоттар мен эукариоттар жасушаларын;

2) митоз бен мейозды анықтау;

3) организмдердің көбею әдістерін ажырата білу;

4) фенотип пен генотипті, гомо және гетеро зиготаны салыстыру;

5) организмдердің мутациялық және модификациялық өзгергіштіктерін анықтау;

6) эволюция үшін мутацияның маңызын түсіндіру;

7) селекция үшін генетика заңдарын негіздеу.

5. 11-сынып оқушысының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

35. 11-сынып оқушылары:

1) тірі табиғаттың эволюциясы туралы түсінік;

2) Ч.Дарвин ілімі қалыптасуының алғышарттары;

3) Ч.Дарвиннің қолдан және табиғи сұрыпталу туралы ілімі;

4) тіршілік үшін күрестің формалары;

5) мутациялардың эволюциялық рөлі ;

6) табиғи сұрыпталудың формалары;

7) түр түзілу туралы қазіргі көзқарастар;

8) эволюциялық процестің негізгі бағыттары,

9) биологиялық прогреске жету жолдары;

10) эволюцияның негізгі заңдылықтары: дивергенция, конвергенция, -параллелизм;

11) архей,протерозой ,палеозой,мезозой кайнозой замандарында жерде тіршіліктің дамуы;

12) биологиялық түр ретінде адамның қасиеттері;

13) биоәлеуметтік тіршілік иесі ретінде адамның қасиеттері;

14) «әлеуметтік дарвинизмнің», кертартпалық зөлі;

15) организм және ортаның қарым-қатынастары;

16) биосфераның құрылымы және оның құрам бөліктері;

17) ортаның биотикалық, абиотикалық және антропогендік факторлары;

18) орта факторлары әрекетінің қарқындылығы, шектеуші фактор;-

19) организмдер арасындағы өзара қарым –қатынас формалары;

20) антропогендік факторлардың биоценоздарға әсері;

21) экологиялық кешендер түзудің шаралары.

36. 11-сынып оқушылары:

1) жер бетінде тіршіліктің пайда болу процесін материяның эволюциялық түрөзгерістері тізбегіндегі табиғи оқиға ретінде материалистік тұрғыда түсіндіру;

2) алуантүрлі организм түрлері шығуының және олардың тіршілік ортасына бейімділігінің себептерін эволюцияның қозғаушы күштері мен олардың мәні туралы білімге сүйеніп түсіндіру;

3) экологиялық жүйелерде түрлердің бірлесіп тіршілік етуге бейімділік белгілерін айқындау;

4) өнеркәсіп пен ауылшаруашылығындағы экологиялық заңдылықтар туралы мәліметтерді іс-тәжірибеде қолдану;

5) биоценоздың түрлік құрамына талдау жүргізу;

6) биоценоздардағы қарым-қатынас формаларының түрлерін анықтау;

7) нақты орта жағдайларындағы қоректік жүйелерді сипаттау;

8) орман шаруашылығы, балық шаруашылығы т.б., ұйымдастыру үшін экологиялық білімді дұрыс пайдалану;

9)табиғи ресурстарды тиімді пайдалану және қоршаған ортаны қорғау міндеттерін шешу үшін білім мен заңдарды қолдану;.

10) зертханалық және практикалық жұмыстарды орындауда техникалық қауіпсіздік ережелерін сақтау.

37. Жеке-тұлғалық нәтижелер

38. 10-11 сынып оқушылары көрсете білуі тиіс:

1) ғылыми және көпшілікке арналған әдебиеттерді пайдалануда арнайы пәндік және атау көрсекіштерін қолдануға даярлығын;

2) кеңейтілген жоспар-мәтіннің тезисін құтастырып, конспекттер,рефераттар құрастыру;

3) рефераттар,презентациялар даярлау;

4) жұмыстар орындауда электрондық ресурстарды,интернетті пайдалана білу;

5) оқулық мәтінімен жұмыс істеу негізінде кесте, сызбанұсқалар құрастыру;

6) зертханалық және практикалық жұмыстар орындауда техникалық қауіпсіздік шараларын сақтау;

7) жер бетінде тіршіліктің дамуы мен адам эволюциясының кезеңдерін бейнелейтін кестелер құрастыруда оқулықтың және басқа оқу құралдарының мәтіндерін пайдалану;

8) биологиялық нысандармен жұмыс істеу үшін оқулықтың мәтінін пайдалану;

9) «әлеуметтік дарвинизм» және нәсілшілдікке дәйекті сын айта білу.


6. Жүйелі-әрекеттілік нәтижелер 10-11 сынып оқушылары

қолдана білуі тиіс:
1) жасушалық теория туралы білімдерін органикалық дүниенің бірлігін дәлелдеуге пайдалану;

2) шағылыстыру сызбанұсқаларын құруда, зат және энергия алмасу мен,генетикалық және молекулалық биологияға есептер шығаруда арнайы генетикалық ұғымдар мен белгілерді пайдалану;

3) ғылыми және көпшілікке арналған әдебиеттермен жұмыс істеуде пәндік және атаулық көрсеткіштерді пайдаланып дағдылану;

4) мәтін тезистерін конспектілерді, рефераттар т.б. дайындауда кеңейтілген жоспар құрып дағдылану;

5) электрондық материалды интернетті пайдалануға дағдылану;

6) оқулықпен жұмыс істеу барысы нда мәтіндерінің мазмұнына сай кестелер сызбанұсқалар құрастырып дағдылану;

6-сынып