Демина Н. Ф., Омарова Ж. М. Физикадан олимпиадалық есептерді шығару әдістемесі
жүктеу/скачать 1,08 Mb.
|
Demina-N-F-Fizikadan-olimpiadalyk-esepterdi-shygaru-edistemesi
|
N1cosα = N2 N1sinα = µN2 Осыдан
µ = tgα Тапсырма 12. Белгісіз элементте тоқпен өткізіетін басымдылықты анықтаңыз: Құралдар мен материалдар: тоқтың шығу нүктесі, универсалды вольтметр, қарсыласу дүкені, миллиметрлік қағаз, жалғаушы сымдар, миллиметрлік қағаз, белгісіз эемент. Ескерту: жинаушы тәуелдік жеткілікті дәрежеде қиын болады. Оның графигында тоқ күшінің өсуі төмендейтін аймақ бар. Сіздермен ұсынылған өлшеу тәсілі мұны есепке алуы қажет. ҰЙЫМДАСТЫРУШЫЛАРДЫҢ НАЗАРЫНА! Қолдарымызда бар құралдарды олимпиада қатысушыларына осындай берілген екі, үш есеп беруіміз қажет. Шешуі:
Нұсқаулық. ВАМ элементін алғанда оған резистордың қарсылығы қосылып тұруы керек. Сонда вольтты өлшеуші құлау аймағына ие болмайды. Басқа жағдайларда тәжірибенің әдістері қарапайым түрде болады. Тапсырма 13. Қарсылық күшінің көлемге арақатынасын зерттеңіз. Құрал-жабдықтар: он қағаз конус, өлшеуіш линейка, пластилин Шешімі болуы мүмкін: екі бірдей конустарды бір уақытта белгілі биіктіктен жібереміз, тұжырымдамамыз, олар жердің үстіңгі қабатына бірдей уақытта құлайды. Бір конустың ішінде тағы қосымша 3 конус бар деп елестетейік, бірақ олардың биіктіктері ұқсас болуы қажет. Бір уақытта 1 және 4 біріккен Н және 2Н конустарын жіберіп көреміз. Тәжірибенің көрсеткені, олар жерге бірдей уақытта түсетіндігі. Белгіленгендей конусқа әсер ететін қарсылық күші ауырлық күшімен тепе-тең болады. Қозғалыс жылдамдығы 4 конустыкі 1 конусқа қарағанда 4 есе көп болады, ал тартылыс күші бір конустыкінен 4 есе көп болады. Осыдан, қарсылық күші белгіленген қозғалыста квадрат жылдамдығы прапорционалды болады. Тапсырма 14. 1 жаттығу. 1.1. Статистикалық тәсілмен №2 күштің салмағын анықтаңыз (п.2.1 мен салыстырыңыз). 1.2. Күштің №1 және №2 ауытқу амплитудасы тәуелдігінің ауадағы графигін құрыңыз. 1.3. Күштің №1 және №2 ауытқу амплитудасы тәуелдігінің судағы графигін құрыңыз. 1.4. Күштің №1 және №2 энергияның бір уақыттағы ауада, судағы өзгерісін анықтаңыз. 2 жаттығу. . 2.1. №2 күш салмағын динамикалық тәсілмен анықтаңыз (п.1.1). нәтижесімен салыстырыңыз) 2.2. Белгілі болғандай, күштің сұйық жерде ауытқуы болғанда, сұйықтық салмағы да ауытқуы мүмкін. Тәжірибе жүзінде күш салмағының №1 және №2 жағдайда суда, ауадағы ауытқуларын салыстыру арқылы дәлелдеңіз.
Үстелдің үстіне затты қойыңыз. Ағаш құралдарды ұзыннан көлденеңінен қойыңыз. Ағаштардың көлем күштерін зерттеңіз. Шешімдерін түсіндіріңіз. Құралдар: ағаш зат, екі тікбұрышты ағаш брус. Ұйымдастырушылар үшін ескерту: Ағаш зат лабораториялық трибометрден алуға болады. Ағаш заттарды үйкеліс күшінің тілімшеге жеткіліксіз етіп қойсақ, келесі жағдайға керісінше жасаймыз. Шешімі: Шешуі: аз күш болғанда, заттың үйкеліс күші ағашта ұстап тұруға жеткілікті болады. С күштің өсуімен, үйкеліс күші жеткіліксіз болады, нәтижесінде зат ұстап тұру үшін көлденең түрде тілімше жылжи бастайды. Заттың шетіне жеткенде, үлкен жылдамдықта көлденең орналасқан жерін сақтайды, ал аз болғанда айналып кетуі мүмкін. Үлкен үйкеліс коэффициенті бар затқа кейбір күш көлемінде заттың ауысуына дейін жететін күш мөлшері болады. Мөлшер арақатынасы мен ағаштың тілімшеге құлауына байланысты жылжу әрекеті же жүзеге асады. Тапсырма 16. Сұйықтықтың құлау көрсеткішін табыңыз. Құралдар: жалғаушы сымдары мен тоқтың шығар нүктесі бар қалта фонарінің лампасы, цилиндр пішіні бар суы бар ыдыс, жинақтаушы линза, ақ экран, оқушы сызғышы, суы бар сосуд Ұйымдастырушылар үшін ескерту. 0,7 л көлемі бар ыдысты алып, линза мен экранды стандартты құрал ретінде мектептің физика кабинетінде де қолдануға болады. Шешуі: Шешуі бола алады: жарық беруші орталықты үстелде тұрған ыдысқа тығыз орналастырамыз. Ыдысқа су құямыз. Қарама-қарсы жағына жинақтаушы линза мен экранды орналастырамыз. Экранда жарық беруші лампаның көрінісін көлденең жолақ түрінде көре аламыз. Орналастырушы жақтың бөлігіне сурет саламыз. Ыдысты алып тастап, линза мен экранның орындарын ауыстырмай, лампаны экранда нақты көрініс шығатындай етіп орналастырамыз. Лампаның жаңа орналасу аймағын бірінші тәжірибеге ұқсас жағын суретпен жабамыз. Линза формуласымен есептейміз. Ыдыстың жуандығын өлшейміз. Тік жазықтықта ыдыс жазық паралельді тілімше сияқты көрінуі керек. Тапсырма 17. 1 жаттығу. 1.1 №2 күш салмағын статистикалық тәсілмен анықтаңыз (динамикалық тәсілмен өлшегендегі нәтижемен салыстырыңыз) 2 тапсырманы қараңыз. 1.2 Әрбір күш амплитудасының ауадағы ауытқу графигін құрыңыз. 1.3 Әрбір күш амплитудасының еркін түрдегі өзгеру графигін құрыңыз 1.4 Бір уақытта әрбір күш энергиясының ауадағы, судағы өзгеруін анықтаңыз. Құралдар: пружина, № 1 цилиндрлік күші, массасы белгілі болған № 2 күші,суы бар ыдыс, сызғыш,пластилин, жіптер, миллиметрлік қағаз. 2 жаттығу. 2.1 Динамикалық тәсілмен №2 күш салмағын анықтаңыз. 1) тапсырманы қараңыз. 2.2 Белгілі болғандай, күштің ауытқуы сұйықтықтың бөлігімен бірге ауытқиды. Тәжірибемен «салмақтың ауысуын» сумен ауағы ауытқуларды салыстыру арқылы анықтаңыз. Шешуі: 1.1 m1 салмақ массасы ілініп, статистикалық ұзартылуы Δх1 серппенің m2 салмағының статистикалық ұзаруы өлшенеді, содан кейін серппе ілініп Δх2 ұзартылуы өлшенеді. Күш салмағы № 2 сына сәйкестікте болады: т2 = m1(Δх2/ Δх1) 1.2 1.3 Амплитуданың ауытқуы бірдей өзгеріс жағдайы болған кезде А ауытқуы, мысалы ΔА ~ 1 мм болады. 1.4 Амплитуда өзгеруінің кейбір сәттерінде күштің ауытқуы А тең болады. Осьтің коррдинаттары х басталып, (х=0) күштің статистикалық тепе-теңдігімен сәйкес болады. Осы сәттегі энергияның толықтай жүйесі 
мұнда m – күш массасы, Δх – серппенің ұзаруы күштің ауырлығына байланысты. Потенциалды энергия х=0. Теңдігімен саналады. N уақыты арқылы амплитудалар АN ауытқулары арқылы көлем азаяды δ (А – АN= δ) Энергияның азаюы N уақытында 
Бірінші жақындағанда энергияның бір уақыттағы өзгеруін осылайша санаймыз: 
Энергияның салыстырмалы өзгерісі 
2.1 Массаны анықтаудың динамикалық тәсілі кезінде, серіппеге ілінген жүктердің тербеліс периодын анықтау жүзеге асады. 
бұндағы Т1 – массасы m1 жүктің тербеліс периоды, ал Т2 – массасы m2 жүктің тербеліс периоды. 2.2 m массалы жүктің ауада тербелуі кезіндегі тербеліс периоды: мұндағы k – серіппе қатаңдығы. Осыдан Осыған ұқсас бұл жүктің судағы тербелісі кезіндегі эффективті масса 
жүктеу/скачать 1,08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|
