Денсаулық сақтау педагогикасының принциптері. Анықталған заңдылықтар денсаулық сақтау педагогикасының негізгі принциптерін негіздеуге ықпал етті. Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, бұл талаптарды мүлтіксіз орындау білім беру мекемелерінің қызметінде Денсаулық сақтау педагогикасы идеяларын жүзеге асыруға ықпал етеді.
Принцип (латын тілінен principum) – негіз, бастама. Әрбір ғылым және оның саласы және оған сәйкес қызмет саласы өз дамуында ғылым белгілеген заңдылықтардан туындайтын негізгі бастапқы ережелерді басшылыққа алады. Әр қағида белгілі бір ережелер арқылы жүзеге асырылады.
Денсаулық сақтау педагогикасының принциптері – бұл білім беру мекемелеріндегі денсаулықты сақтау және нығайту жөніндегі қызметтің мазмұнына, формаларына, әдістеріне қойылатын негізгі талаптар.
Денсаулық сақтаудың педагогикалық қызметі педагогикалық процестің барлық компоненттерімен (мақсатты, мотивациялық, мазмұнды, операциялық, аналитикалық және нәтижелі) байланысты өзіне тән белгілі бір принциптер негізінде құрылуы керек. Принциптерді біз бастапқы талаптар, білім беру мекемелеріндегі денсаулық сақтау қызметінің мазмұны, әдістері, құралдары, нысандары құрылатын негізгі ережелер ретінде қарастырамыз.
1. Оқушыларға жүктемені даралау принципі, оның мазмұны келесідей: баланың оқу процесінде денсаулығын сақтау үшін мұғалім өзінің физикалық және психикалық ерекшеліктері, қажеттіліктері, қабілеттері, қызығушылықтары, құндылық бағдарлары бар белгілі бір адамға, белгілі бір балаға назар аударуы керек. Бұл принцип гуманизм және табиғаттану идеяларына негізделген.
Осы қағиданы іске асыру шарттары: - әрбір нақты баланың денсаулық жағдайын зерттеу;
- баланың қажеттіліктері мен құндылық бағдарларын зерттеу (оның денсаулығына деген көзқарасын қоса);
- әрбір нақты бала үшін аурудың қауіп факторларын зерттеу;
- санитарлық ережелер мен нормалардың талаптарына ғана емес, сонымен қатар баланың жеке ерекшеліктеріне де сәйкес келетін оқу-тәрбие процесіне қолайлы жағдайлар жасау, қолайлы психологиялық климат, бала мен ересек адамның субъективті өзара әрекеттесуінің эмоционалды фонын құру;
- зерттеу барысында анықталған қолайсыз факторлардың әсерін жою бойынша әлеуметтік-педагогикалық жұмыс.
2. Құзыретті жауапкершілік қағидаты – педагогтердің балалардың денсаулығын сақтау және нығайту функциясын іске асыруға дайындық деңгейін айқындайды.
Принципті іске асыру шарттары: - мұғалімдердің оқушылардың денсаулық көрсеткіштерін білуі;
- балалардың денсаулығына әсері тұрғысынан оқу-тәрбие процесіне сараптама жүргізу әдістемесін меңгеру;
- оқушылардың жеке ерекшеліктерін білу;
- оқушылар мен олардың ата-аналарының денсаулығына құндылық қатынасын қалыптастырудың денсаулық сақтау технологиялары мен әдістерін меңгеру.
3. Фасилитация принципі – мұғалімнің педагогикалық құралдар мен әдістердің ішінен пәннің мазмұнына, ақпаратқа сәйкестігіне және оқушылардың оқу деңгейіне, сондай-ақ олардың қабілеттері мен денсаулық деңгейіне сәйкестігіне қатысты ең оңтайлы, ең орынды таңдау қабілетін болжайды. Сонымен қатар, бұл қағида педагогикалық іс-әрекеттің шектеулілігін анықтайды. Баланың білімін, ептіліктері мен дағдыларын қалыптастырудағы мұғалімнің әсері оның физиологиялық ерекшеліктерімен, денсаулығымен шектеледі. Дене дамуының көрсеткіштері, баланың аурушаңдығы, физиометриялық көрсеткіштер (импульс, ақ) мұғалімнің педагогикалық әрекеттерін реттеуші және түзетуші болып табылады.
Принципті іске асыру шарттары: - мұғалімнің технологияларға, оқу жоспарлары мен бағдарламаларына сараптама жүргізу әдістемесін меңгеруі;
- сабақтың денсаулыққа әсері тұрғысынан талдау жасай білу;
- оқушылардың жеке ерекшеліктерін білу;
- оқушылардың денсаулығы мен дене дамуының мониторингін жүзеге асыру.
4. Интеграция принципі, бір жағынан, білім беру мекемесінде оқушылардың денсаулығын сақтау мен нығайтуды қамтамасыз ететін әртүрлі институттардың өзара әрекеттесуін, ал екінші жағынан, білім беру мекемесі қызметінің мектеп оқушыларының денсаулығын сақтау және нығайту бағытын және әртүрлі факторлардың (экономикалық, педагогикалық, психологиялық, әлеуметтік) жағымсыз әсерлерін жою бойынша белсенді жұмысты үйлестіруді анықтайды.