Бірқалыпты қозғалыс. Дененің түзу сызық бойымен, модулі мен бағыты жағынан тұрақты жылдамдықпен қозғалысын – бірқалыпты қозғалыс деп атайды. Бірқалыпты түзу сызықты қозғалыстың жылдамдығы:
Үдемелі қозғалыс. Ү демелі қозғалыс деп үдеу векторының модулі және бағыты жағынан өзгеріссіз қалуын айтады. Мысалы, тас горизонтпен ұшуы.
Мұндағы қозғалысты екі қозғалыспен сипаттауға болады:
Үдемелі қозғалыс және бірқалыпты түзу сызықты қозғалыс.
Траекторияның кез келген нүктесінде тастың үдеуі еркін түсу үдеуіне тең:
Суретте түзу сызықты қозғалыс кезінде жылдамдық векторы мен үдеудің түзу бойымен бағытталғанын көруге болады. Сонда олардың проекциялары , .
Үдемелі қозғалыс кезінде дененің жылдамдығы мына теңдеумен анықталады:
мұндағы υ0 – t=0 уақыттағы жылдамдық (бастапқы жылдамдық); a=const - үдеу.
Орын ауыстырудың теңдеуі
Денелердің еркін түсуі. Денелердің еркін құлауы деп денелердің ауаның кедергісінсіз Жерге құлауын айтады.
XVI ғасырда атақты итальян ғалымы Г. Галилейтәжірибе жүзінде барлық денелердің ауасыз кеңістікте Жерге құлауы үдемелі болады және олардың үдеулері бірдей. Ол үдеуді еркін түсу үдеуі деп атайды: g=9.8 м/с2 Оның бағыты төмен бағытталған.
Айналмалы қозғалыс. Айналмалы қозғалысты сипаттайтын шамалар: бұрыштық орын ауыстыру – Δφ (рад), бұрыштық жылдамдық – ω (рад/с), бұрыштық үдеу – ε (рад/с2) .
Доғаның ұзындығы айналмалы қозғалыста мына теңдеумен анықталады:
Бұрыштық жылдамдық мына теңдеумен анықталады:
С ызықтық және бұрыштық жылдамдықтардың байланысы:
Ілгерілемелі және айналмалы қозғалыстарды салыстыру
2 дәріс. Динамика. Масса және оның өлшемі. Ньютон заңдары және оның қарапайым механикалық есептерге қолданылуы. Гук заңы. Импульстің сақталу заңы. Бүкіл әлемдік тартылыс заңы. Үйкеліс күші. Салмақ және салмақсыздық.
