Дипломдық ЖҰмыс дж. 050106. 11 09. 09. Кб тақырып: Мектептерде музыка пәні арқылы халықтың тәрбие берудің мән-мағынасы
жүктеу/скачать 463,5 Kb.
|
diplom1
- Бұл бет үшін навигация:
- Айырмашылығы
| Синтез және анализ – шығармалардың айырмашылығы мен ұқсастығын ажырата білу, оны талдау. Мысалы «Қос алқа» мен «Қара жорға» ұқсастығы: күй, домбырада, оркестрде орындауға болады, билеуге болады.
Айырмашылығы: екпіні, сипаты, ырғағы, құрылысы тағы басқа. Сондықтан сабақ өткізілместен бұрын алдын-ала мақсаты мен міндеті және оларды іске асырудың жолдары, мазмұны мен құрылысын, оқыту әдістері мен құралдарын тәрбиелік, білімділік мәнін дамытпалы мүмкіндіктерін анықтап алған жөн. Музыка сабағының кестесінде қай уақытта өтілетініне де назар аударған жөн. Музыка сабағы қандай пәндерден кейін қойылғанын да ескеру керек. Музыка сабағында күтпеген жағдайлар болып тұрады. Электр тоғы жоқ, күйсандық ойнамайды, аспап істен шықты, музыка мұғалімінің тамағы ауырып қалды тағы сол сияқты. Осындай жағдайлардан жол тауып сабақты сәтті өткізіп шығу мұғалімнен ерекше дарындылықты, тапқырлықты қажет етеді. Мектепте жұмыс үстінде мұғалім мыңдаған сабақ береді. Әр сабаққа дайындылық қажет және балаларды эстетикалы тәрбиелеп өзі де қанағат, қуаныш алады. Сабаққа кедергі болатын жұмыстар. Мұғалімнің күш-қуаты, ақыл-ойы және де кездесетін кездейсоқ жағдайларға жауапты қарау, музыкылық тәрбие берудің негізгі формасы ол музыка сабағы қандай да болмасын әртүрлі үйірмелер, факультативтік оқулар арнайы болса да музыка сабағы өзінің мәнін жоймайды. Сабақтың құрылысында талай іс-әрекеттер бар, ән салу, музыка тыңдау, музыкалық ырғақ қимылдар жасау, қабылдаған музыкаға сурет салу, ой-пікірмен алмасып талдау, әңгіме құрастыру, композитордың өмірі мен шығармашылығымен танысу, балалар шулы соқпалы аспаптармен ойнау тағы басқа. Оның ішінде әнді үйрету, музыка тыңдау, музыка сауатын ашу тағы басқа іс-әрекеттер бірнеше сабақты талап етеді, өйткені жаңа әндер, шығармамен танысып үйретудің жалғасын қамти отыра, өткенді қайталау. Сондықтан келесі сабақ өткен сабақтың жалғасы. Сабақтың жалпы негізінде әр сабақтың өзгешілігі оны ұйымдастыра білу нәтиженің жартысы. Сабақтың мақсаты мен міндетін ойлай отыра мазмұны мен құрылысын, құралын және әдісін табу сабақтың нәтижесіне жетудің жолы, қорытындысы. Сабақтың мазмұнында әр түрлі шығармалар бар. Олардың сипаты, көңілі болады. Біртұтастылығын табу сабақтың әр түрлі іс-әрекетінің бірізділігі, сабақтың эмоциялық суреті, бір шығармадан келесі шығармаға көшу сыныптың эмоицялық көңілін көтеру, балалардың ықыласын, көңілін табу мұғалімнің табысы. Мысалы бірінші сыныпта балалар «Апорт деген тәтті алма» әнін үйренсе «Күз ырғағы» атты әнді тыңдайды, күз әуенін тыңдап сурет салады. Сабақты құру кезінде балалардың физикалық, физиологиялық ой-өрісіне ықпалын тигізіп, әр сыныптың ерекшелігін байқау, дер кезінде іс-әрекеттерді ауыстыру, ол балалардың ықыласын, назарын, құштарлығын төмендетпейді. Сондықтан мұғалім иілмей жағдайға байланысты өз жұмысына шығармашылықпен қарап, әр сабақты қайталайтын болады. Тәжірибелі мұғалімдер өз сабағын тұтасты сабақты құрастырады және де бір ретте өткізу мұғалімнің шеберлігін көрсетеді. Қазіргі сабақ оқушылардың белсенділігіне байланысты мұғалім аптасына бір-екі рет кездесіп, сабақта сыныппен жұмысты жаппай талап етеді. Сабақта мұғалім тікелей байланыс жасай отыра, дәлелдеу сұрақтарын қолдану сұрақ көзімен мақұлдау, қимылмен, мұғалімнің ымы, мимикасы әсер етеді. Қазіргі сабақ арнайы құралдарға байланысты арнайы кабинеттердің жабдықтары, балалар аспаптары-шулы, соқпалы аспаптар, көрнекі құралдар тағы басқа. Осының сапасын кезінде қолдана білу, ол да сабақтың жетістігі. Балалардың есту қабілетін дамыту жолында нота кестелерін дауыспен айытқызу жөн. Шағын әннің ноталары балаларды әнді таза (интонациялық таза) орындауға және есте сақтауға көмектеседі. Сондықтан сабақты өткізу, оны дайындау кезінде мұғалімге шығармашылық жолы, білімінің тереңі, кәсіби тәжірибесі қажет. Осындай сабақ оқушылардың жан-дүниесіне ықпалын тигізіп, музыкаға деген қызығушылығын арттырып, музыканың керектігін, байланысын сұрайды. Музыка сабағы өнердің бір саласы болғандықтан мұғалім білімді болып қана қоймай сол алатын білімдері арқылы тәрбие жұмысын жүзеге асырады және де оқу пәні ретінде оқушының пейіл, сезіммен эстетикалық идеал ретінде тәрбие құралы деп есептеуге болады. Сондықтан музыка сабағы педагогикалық-психологиялық заңдылықтарға сүйене отырып жоспарланады, яғни оқушылардың жас ерекшеліктері, қабылдау мүмкіндіктері, ой-санасы, қиялы тағы басқа. Мектептегі музыка сабағының негізгі мақсаттары: оқушылардың музыка мәдениеттілігін тәрбиелейді. Ол деген эстетикалық сезімін қалыптастыру, әрі қарай дамыту музыкалық ой-өрісін кеңейту, талғамын тәрбиелеу, композитордың шығармашылығымен, өмірінен мағлұмат алу. Шығармалардың сипатын, образын ашуда, қолданылған мәнерлігін анықтап, шығармаға қандай көрік беріп тұрғанын қарастырады, музыкаға деген қызығушылығын, эмоциялық көзқарасын қалыптастырады, әр шығарманың мәнерлік құралдарын ажырата алатын болады. Сурет салу, музыка туралы өз ой-пікірін айта білетінін жеткізу, халық музыкасын білу, тану, түсіну, музыка ән жанырларының түрлерін ажырата білуін тәрбиелеу. Сондықтан музыка оқушылар сабағында бәрі бірдей тәлім-тәрбие алады. Музыка сабағының айырмашылығы, ерекшелігі оның өнер сабағы екендігін сезеді. Ең тәуір музыкалық шығармамен танысады халық музыкасы, орыс, шетел классикалық музыкамен, қазіргі музыка арқылы музыка мәдениеттілігі қалыптасады. Білімді маман әнші дайындауда біз халықтық мұра-ән-күйдің тарихына үлкен мән береміз. Тарихы сан ғасырлық болып келетін музыкалық мәдениетіміздің үлкен бір саласы -ән өнері. Ұрпақтан-ұрпаққа айыз әдебиеті арқылы тараған ән өнерінің халықтық рухани баюына, эстетикалық көзқарасының қалыптасуына әсері мол. Әннің халықтық қоғамдық-әлеуметтік өмірімен бірге жасасып, адамның ақтық деміне дейін жан серігі болатыны анық ғасырдан ғасырға тарап келе жатқан халықтың ән-күйінің небір інжу-маржаны сарапталып бізге жетіп отырды. Ұрпақ тәрбиесіне зор мән берген ата-баба күмбірлі күй, асыл ән арқылы бала бесігін тербетіп, ой-санасын парасаттылыққа тәрбиеледі. Оқулық бағдарламада негізінен ойлы да сазды, философиялық айтар ойы бар халық әндеріне көңіл бөлінеді. Сұлу сазды, кең диапазонды халық әндерін нақышына келтіре орындау, оны үйрету алғашқыда оңайға соқпайды. Халық әндерінің қыр-сырын меңгере алмай үлкен вокалдық партияларды айту мүмкін емес. Нағыз әншінің шеберлігі халық әндерін айту арқылы қалыптасады десек артық кетпейміз. Дауыс - адамға берілген табиғи құрал. Ән үйрету процесінде оқушыға қажырлық пен ұстамдылық, әнге деген сүйіспеншілік қажет. Оқушы алғаш ән айтқанда, фортепьяно үнін тыңдап түрлі дыбыстарды ажырата білуге үйренеді. Осы кезеңде әннің орындалуына байланысты дұрыс артикуляция, терең тыныс алу және дыбыс аппаратының күшеюіне көңіл бөлу қажет. Ән үйрену процесінде оқушының негізгі музыкалық қабілеттері: есту, ритм, эмоционалды көңіл-күйі дамиды. Ән-дыбыстандыру кезіндегі күрделі процесс. Мұнда таза дыбыс, таза есту қабілетіне көңіл бөлу қажет. Нотаны таза есту қабілетін дамытуда дауысты дұрыс қоя білу керек. Ол үшін педагог әнді-дыбысты таза орындауын өзі көрсетіп, оқушыдан қайталауын талап етеді. Оқуымен фортепьяноға қосылып айтқан әдіс те үлкен нәтиже береді. Оқушы алдымен педагогын тыңдап, соңынан өзі айтқанда дыбыстық интонациясын бақылап, сүйемелдеу аспаптарын естіп, ритмикалық ырғақтары қалыптасады. Мұндай кезеңде оқушының есту қабілеті дауыстың таза ноталар алуымен үйлеседі. Осындай кезеңде дұрыс репертуар таңдай білу керек және де дауыстың диапазонын дұрыс қою қажет, төмендегегі нотадан ең жоғарғы нотаны алу дәрежесінде диапазон анықталып, сол дауыс мүмкіншілігіне сай халық әндерінен репертуар жасалады. Алғашқыда «Шилі өзен», «Ағажан-Ләтипа», «Ахау Семей», «Әсет», «Әй-әй бөпем», «Бір бала» сынды кең диапазонды, ритмикалық баяу әндерін орындауды сөз мәтінін түсініп, әннің ішкі дүниесін ашып, айтар ойын тыңдаушыларға жеткізуіне көңіл бөлу қажеттігін оқушыларға түсіндіру керек Репертуар таңдап ән-үйрену кезеңінде педагог таңдалған әнге біраз талдау жасауы қажет. 1) Әннің тәрбиелік мәні музыкалық сипатын анықтау; 2) Әннің мәтіні, сөзі, құндылығы, ойы; 3) Әуені, әуеннің сипаты, лад, ауқымы, ритм, диапазонын анықтау; 4) Аспаппен сүйемелдеу-баян, фортепьяно, домбыра үндерін анықтау. Алдын-ала осылай талдаудан өткен ән педагогқа өз нақышында орындап беруге мүмкіншілік береді. Әннің күрделі жерлерін қайталау, оған қатысты гамма жаттықтыруларын орындау-күрделі шығармалар орындауға апаратын жол. Оқушы репертуарына тек қана халық әндері емес, Қазақстан композиторларының кәсіби әндерінің бай туындыларын да енгізу қажет. Е. Брусиловский, А. Жұбанов, Л. Хамиди, М. Төлебаев, Е. Рахмадиев сынды композиторлардың әндері, романстары оқушылардың сүйіп айтар туындыларына айналды. жүктеу/скачать 463,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|