Дипломдық жоба тақырыбының өзектілігі

жүктеу/скачать 402,3 Kb.

бет	9/9
Дата	06.12.2019
өлшемі	402,3 Kb.
	#53123
түрі	Диплом

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Байланысты:
Қазіргі жасөспірімдердің денсаулығы және денсаулық сақтау бағытындағы технологиялар

Диаграмма 5. Ақтау қаласы №28 жалпы білім беру орта мектебінің 2018–2019 оқу жылындағы жасөспірімдердің медициналық тексеру бойынша сырқаттанушылық құрылымы.
2018–2019 оқу жылында 64 жасөспірім сырқаттанатыны анықталды. Медициналық сараптамаларды талдау нәтижесі жасөспірімдер арасында мына аурулардың таралғандығын көрсетті (кесте 20).
Кесте 20. 2018–2019 оқу жылы №28 жалпы білім беру орта мектептегі жасөспірімдерден анықталған аурулар саны

№	Диагноз	Анықталған аурулардың саны
1	Миопия	25
2	Өт жолдарының дискинезиясы	8
3	Темір тапшылығы анемиясы	6
4	Бронхиальдық астма	3
5	Астигматизм	3
6	Жалпақ табандылық	3
7	Сколиоз	3
8	Туа пайда болған жүрек ақауы	2
9	Хр. панкреатит	2
10	Хр. пиелонефрит	2
11	Хр. отит	2
12	Геморрагический васкулит	1
13	Абсаксная эпилепсия	1
14	Холецистит	1
15	Қант диабеті	1
16	Созылмалы тонзиллит	1

2018–2019 оқу жылында 69 жасөспірім жастағы оқушылардан бірнеше аурудың түрлері анықталды. Сырқаттанушылықтың құрылымы бойынша бірінші орында көз аурулары (42%); екінші орында қан айналымы жүйесі аурулары (28,98%); үшінші орында ас қорыту және зат алмасу бұзылуларының аурулары (18,5%); төртінші орын сүйек–бұлшықет жүйесінің аурулары (7,2%); бесінші орын тыныс алу органдарының аурулары (2,9%) (кесте 21).

Кесте 21. 2018-2019 оқу жылы №28 жалпы білім беру орта мектептегі жасөспірім жастағы оқушылардың сырқаттанушылығы

№	А.Т.Ж	Туған жылы	Диагноз
1	Айтекенова А.	2005	Анемия
2	Алтынбеков С.	2004	Анемия
3	Аташева Ж.	2004	Анемия
4	Ахметжанов Ж.	2004	Анемия
5	Газизов С.	2004	Анемия
6	Джумагазы Д.	2006	Анемия
7	Жазыкбай Ш.	2004	Анемия
9	Избасаров Р.	2004	Анемия
10	Куанткан Ж.	2004	Анемия
11	Кулова Р.	2004	Анемия
12	Нурланов Н.	2004	Анемия
13	Сапаргали С.	2004	Анемия
14	Турсынбаев Р.	2004	Анемия
15	Ергалиев Т.	2004	Анемия, Миопия
16	Жумаханова А.	2003	Астигматизм

«21» кестенің жалғасы»

17	Аленова Ж.	2004	Бронхиальдық астма
18	Оразбай Н.	2003	Гиперметропия
19	Гезмиабаева Г.	2003	ДЖВП
20	Дабаев А.	2003	ДЖВП
21	Избасаркызы Д.	2005	ДЖВП
22	Кусайнова А.	2004	ДЖВП
23	Ордабаев А.	2002	ДЖВП
24	Отынжанов Б.	2004	ДЖВП
25	Султан У.	2002	ДЖВП
26	Ерден Д.	2003	ДЖВП, панкреатит
27	Жайыкбекова А.	2002	ЖДА
28	Жеткизгенова М.	2002	ЖДА
29	Жумагазы Д.	2002	ЖДА
30	Ниязова М.	2002	ЖДА
31	Торенияз Л.	2003	ЖДА
32	Амалбай А.	2003	Миопия
33	Аманбаев Е.	2003	Миопия
34	Аманов А.	2003	Миопия
35	Ахметжанова Ж.	2005	Миопия
36	Балыкбаева Д.	2002	Миопия
37	Битим А.	2002	Миопия
38	Естурлиева К.	2004	Миопия
39	Жаксылык Д.	2003	Миопия
40	Жаксымбетов Е.	2003	Миопия
41	Жексенбай А.	2003	Миопия
42	Жумабай К.	2004	Миопия
43	Жумагазы Д.	2002	Миопия
44	Жумахан Ж.	2002	Миопия
45	Ибрашев Е.	2004	Миопия
46	Мырзабекова Д.	2001	Миопия
47	Орынбаев А.	2004	Миопия
48	Садуакасов К.	2002	Миопия
49	Сайын А.	2002	Миопия
50	Сактап Д.	2001	Миопия
51	Салем Д.	2002	Миопия
52	Сатпай А.	2001	Миопия
53	Серикбай А.	2000	Миопия
54	Танашбаева Ш.	2002	Миопия
55	Турганбаев И.	2002	Миопия
56	Усенова А.	2003	Миопия
56	Максимбердиева Е.	2004	Миопия, Анемия
57	Мурат Е.	2004	Миопия, Астигматизм
58	Тайрова А.	2003	Миопия, ДЖВП
54	Уразгалиева А.	2003	Миопия, қант диаеті
55	Алинурова А.	2004	Миопия, сколиоз
56	Ажканова А.	2002	Панкреатит, жалпақ табандылық 2ст.
57	Бисенгалиева Р.	2003	Жалпақ табандылық 1 ст.

«21 кестенің жалғасы»

58	Аймурат Б.	2004	Сколиоз
59	Алапанова М.	2004	Сколиоз
60	Сагынжанов Б.	2004	Хр. панкреатит, ДЖВП
61	Балтабай А.	2004	Хр. тонзиллит
62	Аншыбай С.	2004	Хр. холецистит
63	Сундеткалиев Ж.	2004	Хр.холецистит

№28 жалпы білім беру орта мектептебінің осы 2016–2017, 2017–2018, 2018–2019 оқу жылдар аралығында алғашқы орында көз аурулары басым тұр.

Физикалық даму көрсеткіштері

Кең мағынада «физикалық даму» түсінігі «организмнің морфологиялық және функционалдық қасиеттерін қалыптастыру және өзгеру процесі, өмір сүру жағдайлары мен білім жүйесінің физикалық қасиеттері мен қабілеттеріне әсері» ретінде түсіндіріледі, ал тар мағынада тек морфофункциональдық, яғни биологиялық тірі ағза мағынасын береді. Ол эндогендік және экзогендік, биологиялық және әлеуметтік факторлардың үлкен санының ажырамас нәтижесі болып табылады, сондықтан әрқашан денсаулығына қандай да бір жан-жақты зерттеу бөлігін құрайды. Балалардың физикалық дамуының әр алуан әдіс-тәсілдері бар, бірақ мектепте откізілетін ең қолайлы технологиялық әдіс антропометриялық көрсеткіштерді анықтау қолайлы, мұнда бой, салмақ, кеуде және бел шеңберін олшеп белгілі бір топтарға көрсеткішті центилді кестеге бөледі.

№28 жалпы білім беру орта мектептебінде 244 балалар мен жасөспірімдердің физикалық денсаулық деңгейі мен дене дамуы зерттелінді, 6– 9 сынып оқушыларының арасында алтыншы сыныпта оқитындар саны 68 оқушы, жетінші сыныпта–48, сегізінші сыныпта – 66, ал тоғызыншы сыныпта –62 оқушы. Солардың ішінде 11 жастағы балалар саны–37, 12 жастағылар–61, 13 жастағылар–59, 14 жастағылар–48, 15 жастағы жасөспірімдер–29, 16 жастағылар–10. Қаралғандардың ішіндегі ұл балалар саны 109, қыз балалар саны 135.

Физикалық дамуының негізгі антропометриялық көрсеткіштер мен индекстерін талдау 244 оқушыларға жүргізілді (кесте 22)

Жасөспірімдік кезеңді жыныстық жетілу кезеңі деп те атайды. Ол кезең ұлдарда 13-тен 16 жасқа дейін жалғасса, қыздарда 12-ден 15 жасқа дейін жалғасады. Осы уақытта, өсу қарқынының одан әрі артуы байқалады және жасөспірімдердің барлық дене өлшемдері ауытқып тұрады. Дене ұзындығы ең үлкен күшейту коэффициенті қыздарда 11 және 12 жас арасында, дене салмағы бойынша 12-13 жаста өтеді. Ал ұлдарда дене ұзындығы бойынша 13-14 жас арасында, дене салмағы бойынша 14-15 жаста өтеді (график 5). Ұл балалардың әсіресе дене ұзындығының қарқындылығы 13,5-14 жас аралығында, қыздардың дене ұзындығынан озып кетеді (график 6) [64].
Кесте 22. Оқушылардың физикалық даму деңгейі

ФД деңгейі сынып	Төмен	%	Орташа көрсеткіш-тен төмен	%	орташа	%	Орташа көрсеткіш-тен жоғары	%	жоғары	%
6			-		68	100	-	-	-	-
7	-	-	-	-	47	97,9	1	2,1	-	-
8	-	-	-	-	64	96,9	2	3,03	-	-
9	-		-		62	100	-	-	-	-
Барлығы	-	-	-	-	241	98,7	3	2,6	-	-

График 5. Ақтау қаласы №28 жалпы білім беру орта мектебі жасөспірімдерінің дене ұзындығының өзгеруі

График 6. Ақтау қаласы №28 жалпы білім беру орта мектебі жасөспірімдерінің дене салмағының өзгеруі
№28 жалпы білім беру орта мектептің 6-9 сыныптарына өтізілген антропометриялық талдаудың көрсеткіштерінде ірі ауытқулар 7-8 сынып оқушыларынан көрінді (кесте 23).
Кесте 23. Ақтау қаласы № 28 орта мектеп 2018–2019 о.ж. медициналық сараптама талдау нәтижесі бойынша оқушыларының физикалық дамуы

Көрсеткіштер	Жасы	Ұлдар			Қыздар
		M	σ	M		σ
Дене салмағы, кг	12	35,4	+1,8	33,3		+0,7
	13	40,3	+0,9	37,6		+3,3
	14	47,7	+0,6	48,7		+5,8
	15	50,2	+1,9	50,3		+1,2
Дене ұзындығы, см	12	143,8	+1,5	143,3		+0,8
	13	147,3	+1,2	149,3		+1,2
	14	155,2	+1,3	156,7		+2
	15	160,4	+2,4	159,6		+1,1

Зерттелген жасөспірімдердің жалпы санының 18%-ы денсаулықтың бірінші тобына жатады.

4.2.1 Балалар мен жасөспірімдердің жеке даму деңгейін және денсаулықтарының жай–күйін зерттеу

Зерттеу жұмысының объектісі Ақтау қаласы «Мектепке дейінгі шағын орталығы мен гимназия сыныптары бар №28 жалпы білім беру орта мектебі» және осы мектепте білім алатын 12-15 аралығындағы жасөспірімдер. Жасөспірімдердің өмір салты мен ережелері туралы қаншалықты мағлұматтары бар екенін сауалнама алу әдісі арқылы анықталды. Материалды жинақтау үшін арнайы «Салауатты өмір салты» сауалнамасы жасалынды (қосымша 5). Оған 20 сұрақ енгізілді, 3 бөлімді қамтыды: жасөспірімдердің психологиялық сипаттамасы; зиянды әдеттер; денсаулық және салауатты өмір салты туралы түсінік.

Салауатты өмір салты мен зиянды әдеттер туралы оқушылардың білімін зерттеу үшін 6-9 сыныптарының ішінен 70 жасөспірімнен сауалнама алынды.

Біздің «Мектепке дейінгі шағын орталығы мен гимназия сыныптары бар №28 жалпы білім беру орта мектебінің» жасөспірімдеріне өткізген сауалнамамыз жасөспірімдердің денсаулығын сақтау мен нығайту үшін ұсынымдар әзірлеу үшін негіз болды және медициналық-әлеуметтік кескінін толықтырып отырды. Сауалнамаға жауап берушілер саны 29 (41,4%) ұлдарды, 41 (58,6%) қыздарды құрады.

«Салауатты өмір салты» мазмұнын қалай түсінесің» деген сұраққа, жасөспірімдердің жауабы осылай болды:

Жауап нұсқалары

Жауап вариантын таңдау

6 сынып

7 сынып

8 сынып

9 сынып

Зиянды әдеттерден бас тарту

9

4

12

6

Тиімді тамақтану

4

4

10

-

Тәуліктік режимді сақтау

2

6

10

2

Гигиеналық ережелерді сақтау

2

5

11

-

Спортпен шұғылданып, дене формасын қалыпты ұстау

9

7

16

4

«Салауатты өмір салтына нелер жатады» деген сұраққа (5 сұраққа жауап таңдау және өз нұсқасын ұсыну берілді)оқушылар төмендегідей жауап берді:

Жауап нұсқалары	Жауап вариантын таңдау
Жауап нұсқалары	6сынып	7сынып	8 сынып	9 сынып
Денсаулығыңызды сақтандыру мақсатында дәрігерге түрақты қаралып тұру	10	6	14	7
Адамдармен достық қарым – қатынаста болу	4	6	7	1
Өзінің әр түрлі эмоцияларымен күресе білу қабілеті	1	4	3	-
Салауатты өмір салтына байланысты ақпараттарына қызығушылық	-	1	4	3
Рухани бай өмірге әуес болуға кең ауқымды қызығушылық	2	1	5	1
Басқа нұсқа	4	-	-	-

«Салауатты өмір салтын қалыптастыру қағидаттарын ұстану қажет деп есептейсің бе?» сұрағына жауап келесідей:

Жауап нұсқалары	Жауап вариантын таңдау
Жауап нұсқалары	6 сынып	7 сынып	8 сынып	9 сынып
Қажет деп есептеймін	100%	100%	83,3%	58,3 %
Қажет деп есептеймін, бірақ өмірдегі ең маңыздысы бұл емес	-	-	4,2%	41,7%
Бұл сұрақ мені толғандырмайды	-	-	2,5%	-

«Егер қажет деп ойласаң, сол қағидаларды орындауға не кедергі жасайды?» сұрағына жауап беру нәтижесі:

Жауап нұсқалары	6 сынып	7 сынып	8 сынып	9 сынып
Уақыттың жетіспеушілігі	70%	64,3%	83,4%	66,7%
Материалдық қиындықтар	15%	21,4%	8,3%	8,3%
Қажетті жігерліктің, сенімділіктің, табандылықтың болмауы	5%	14,3%	-	16,7%
Жағдайлардың болмауы	10%	-	-	-
Басқа себептер	-	-	8,3%	8,3%

5-ші сұрақта оқушылар өз денсаулығына баға берді:

Жауап нұсқалары	6 сынып	7 сынып	8 сынып	9 сынып
Жақсы	90%	85,7%	66,7%	50%
Қанағаттандырарлық	-	14,3%	16,7%	41,7%
Әлсіз	10%	-	16,7%	8,3%

Тамақтану тәртібін ұстанатын және ұстанбайтын оқушылар белгіленді. 6-7 сыныптың 74%, ал жасөспірім 8-9 сыныптың тек 40% ұстанады екен.Жауап берушілер «Салауатты тамақтану тәртібін ұстанасың ба?» сұрағына жауаптары мынадай пайызды көрсетті.

Жауап нұсқалары	6 сынып	7 сынып	8 сынып	9 сынып
Иә	70%	78,6%	37,5%	41,7%
Кейде	30%	21,4%	45,8%	41,7%
Жоқ	-	-	16,7%	16,7%

Таңғы гимнастикамен шұғылданатын балалардың саны:

Жауап нұсқалары	6 сынып	7 сынып	8 сынып	9 сынып
Иә	30%	35,7%	16,7%	8,3%
Тұрақты айналыспаймын	30%	28,6%	58,3%	58,3%
Жоқ	40%	35,7%	25%	33,3%

Таңғы гимнастикамен шұғылданатындар 8-35% құрағанымен, спортпен шұғылданатын оқушылардын саны жеткілікті екен.Бос уақыттарында спортпен шұғылданатындардың үлесі:

Жауап нұсқалары	6 сынып	7 сынып	8 сынып	9 сынып
Шұғылданбаймын	5%	7,1%	4,2%	8,3%
Кейде	50%	28,6%	45,8%	25%
Тұрақты шұғылданамын	45%	64,3%	50%	66,7%

Біздің зерттеуімізде спиртті сусындарды қолданатындар 10% құрады.«Спиртті сусындарды қаншалықты жиі қолданасың?» деген сұраққа жауаптары:

Жауап нұсқалары	6 сынып	7 сынып	8 сынып	9 сынып
Сирек	5%	7,15%	-	8,35%
Аптасына 3 рет	-	-	-	-
Жиі	5%	7,15%	-	8,35%
Қолданбаймын	90%	85,7%	100%	83,3%

Қазіргі кезде бізді алаңдатып отырған мәселелердің бірі жасөспірімдер арасындағы зиянды әдеттерге құмарлық екеніне тоқталып кеткен болатынбыз. № 28 жалпы білім беру орта мектебінде темекі шегетіндердің үлесі - 7%. «Темекі шегесің бе?» сұрағына жауап:

Жауап нұсқалары	6 сынып	7 сынып	8 сынып	9 сынып
Иә	5%	7,15%	-	8,3%
Шектім, бірақ тастап кеттім	-	7,15%	-	8,3%
Жоқ	95%	85,7%	100%	83,3%

«Сен есірткі немесе уландырғыш заттарды қолданып көрдің бе?» сұрағына жасөспірімдердің жауаптары:

Жауап нұсқалары	6 сынып	7 сынып	8 сынып	9 сынып
Иә	-	-	-	-
Жоқ	95%	100%	100%	83,3%
Жауап беруге қиналамын	5%	-	-	16,7%

Жасөспірімдердің күйзеліске қаншалықты түсетіндігін анықтау мақсатында, 14-ші «Күйзеліске жиі тап боласың ба?» сұрағы арқылы анықталды.

Жауап нұсқалары	6 сынып	7 сынып	8 сынып	9 сынып
Иә	20%	21,4%	16,7%	-
Анда – санда	55%	42,9%	29,2%	58,3%
Жоқ	25%	35,7%	54,2%	41,7%

«Денсаулық туралы мәліметтерді қандай нысанда алғың келеді?» сұрағында мектеп сабақтарынан, бұқаралық ақпарат құралдарынан, интернет арқылы, арнайы әдебиеттерден т.б нұсқаларды қамтыды.Оқушылардың жауаптары:

Жауап нұсқалары	6 сынып	7 сынып	8 сынып	9 сынып
Мектеп сабақтарынан	65%	42,9%	25%	8,3%
Бұқаралық ақпарат құралдарынан	5%	14,3%	12,5%	-
Интернет арқылы	25%	28,6%	37,5%	83,3%
Арнайы әдебиеттерден	5%	14,3%	20,8%	8,3%
Басқа жерлерден	-	-	4,2%	-

Сауалнаманың «Денсаулық туралы мәліметтерді қандай нысанда алғың келеді?» деген сұрағының нәтижесі «мектеп сабақтарынан» деген жауапта жоғары көрсеткішті 6 сынып оқушылары көрсетті, ал оқушылардың жоғары сыныпқа өткен сайын көрсеткіштерінің бірте–бірте төмендегені анықталды.

Сауалнаманың қалған сұрақтары оқушылардың денсаулығына әсері туралы қорытынды жасауға бағытталды. Яғни, «Өз денсаулығыңа қамқор болуға мектеп көмектесіп жүр ме?» деген сұраққа жауап келесідегідей болды:

Жауап нұсқалары

6 сынып

7 сынып

8 сынып

9 сынып

Иә

80%

42,9%

41,7%

16,7%

Жоқ

15%

42,9%

45,8%

58,3%

Жауап беруге қиналамын

5%

14,2%

12,5%

25%

6-9 сыныптарының «Салауатты өмір салтын сақтауыңа мектепте өтіліп жатқан сабақтар көмегін тигізе ме?» сұрағына жауаптары:

Жауап нұсқалары	6 сынып	7 сынып	8 сынып	9 сынып
Иә	100%	71,4%	50%	58,3%
Жоқ	-	21,4%	41,7%	33,3%
Жауап беруге қиналамын	-	7,2%	8,3%	8,3%

Оқушылардың сабаққа қызығушылықтарын,белсенділіктерін, немқұрайлығын анықтау үшін сауалнамада «Сабақ жағдайы сен үшін әдетте қалай өтеді?» сұрағы енгізілді. Оқушылардың бұған жауабы:

Жауап нұсқалары	6 сынып	7 сынып	8 сынып	9 сынып
Қызықпаймын	10%	7,1%	16,7%	16,7%
Қызығамын	60%	50%	45,8%	25%
Шаршап қажимын	10%	7,1%	12,5%	-
Ықылас қойып тыңдаймын	20%	35,7%	12,5%	16,7%
Уайымдап қобалжимын	-	-	12,5%	-
Басқа нәрсе	-	-	-	41,7%

Жасөспірімдердің «Сенің ойыңша өзіңнің денсаулығына мұғалімдер қалай әсер етеді?» сұрағына жауабына төмендегідей:

Жауап нұсқалары	6 сынып	7 сынып	8 сынып	9 сынып
Менің денсаулығыма қамқор болады	10%	14,4%	8,3%	8,3%
Сабақ беру әдістері арқылы денсаулығыма зиян келтіреді	5%	7,1%	12,5%	8,3%
Жақсы үлгі көрсетеді	55%	50%	8,3%	-
Денсаулықты қалай сақтау керектігін үйретеді	30%	21,4%	12,5%	16,7%
Менің денсаулығым оларды қызықтырмайды	-	7,1%	58,3%	66,7%

«Сенің ойыңша, мектеп ахуалы денсаулығыңа әсер ете ме?» сұрағына оқушылардың жауабы:

Жауап нұсқалары	6 сынып	7 сынып	8 сынып	9 сынып
Байқаларлықтай көп әсер етпейді	25%	42,9%	50%	50%
Жаман жағынан әсер етеді	10%	7,1%	20,8%	33,3%
Жақсы жағынан әсер етеді	45%	35,7%	12,5%	-
Жауап беруге қиналамын	20%	14,3%	16,7%	16,7%

4.2.2 Оқу үрдісінде балалардың денсаулық жағдайын айқындау есебі

Оқу үрдісінде балалардың денсаулық жағдайы айқындау үшін өзіміз құрастырған 20 сұрақты қамтитын «Салауатты өмір салты», Брехманның«Білім беру мекемелеріндегі сауықтыру потенциялын бағалау» және «Білім беру мекемелерінің денсаулық жағдайына жәрдемдесу қызметін бағалау» сауалнамалары жәнебастапқы құжаттама деректердің көшірмесін алу арқылы жасөспірімдер денсаулығының жай-күйi зерттелді. Барлық статистикалық көрсеткіш алғашқы медициналық құжаттама- «денсаулықты тіркеу карталары» арқылы сарапталды.

«Салауатты өмір салты» сауалнамасы салауатты өмір салты мен зиянды әдеттер туралы оқушылардың білімін зерттеу үшін 6-9 сыныптарының ішінен 70 жасөспірімнен алынды. Ал Брехманның 2 сауалнамасы қолданылды. Бірінші сауалнама «Білім беру мекемелеріндегі сауықтыру потенциялын бағалау».Сауалнама 6 өлшемдік бөлімнен тұрады:

1.мектеп ғимараттарына сипаттама;

2.мектептің инфрақұрылымы;

3сауықтыруинфрақұрылымы;

4.сауықтыру іс–шаралары;

5.мектеп қызметкерлер құрамы;

6.педагогикалық ұжым оқытушыларының құрамы.

Екінші сауалнама «Білім беру мекемелерінің денсаулық жағдайына жәрдемдесу қызметін бағалау» қолданылды. Ол 3 көрсеткішті бөлімнен тұрды:

1)сыныптағы оқушылардың жұмыс жүктелімі;

2)оқушылардың спорттық–сауықтыру және қозғалыс белсенділігі;

3)мектеп ішіндегі сауықтыру–алдын алу іс-шаралары. Брехманның бірінші сауалнамасы арқылы талдауымның нәтижесі «жоғары», ал екінші сауалнама қорытындысы «орташа» деген көрсеткішті көрсетті.

Бастапқы құжаттама деректердің көшірмесін алу арқылы барлық қаралған жасөспірімдерді денсаулық жағдайларына байланысты денсаулықтың 5 тобына бөліп қарастырылды.

Жасөспірімдердің денсаулық жағдайының көрсеткішін зерттеу қамтиды: медициналық тексеру деректері бойынша сырқаттанушылықты талдау; физикалық дамуы.

Бірінші кезекте жалпы сырқаттанушылық құрылымында көзаурулары тұр(51%). Екінші орында ас қорыту, зат алмасу аурулары (16,3%). Екі жыныстағы сырқаттанушылық құрылымында үшінші орынды тыныс алу органдарының аурулары (13,95%) алып отыр. Жасөспірімдердің сырқаттанушылық құрылымында төртінші орын сүйек–бұлшықет аурулары (9,3%) болып табылады. Ұлдарға да, қыздарға тиесілі мүсін бұзылуы, жалпақ табандылық аурулары (65%) бесінші орын. Жасөспірімдердің физикалық дамуын зерттеуде барлық жас топтарындағы ұлдардың бойы, дене салмағы мен кеуде шеңбері қыздардан қарағанда көп екенін көрсетті.

Денсаулықтың бірінші тобы жасөспірімдердің жалпы санының 18% құрады. Екінші топ 65,6%-жіті респираторлық аурулармен жиі және ұзақ ауыратын, денсаулық сақтау мамандарын көбірек назар аударуын қажет ететін жасөспірімдер. Шамамен 1% ұлдар мен қыздар (үшінші, төртінші, бесінші денсаулық тобы) оқытылмайтын түрлі дәрежесі, ауырлығы мен өтемақы процесінің түрлі дәрежелі созылмалы аурулары бар топқа жатады (кейбір оқушылардың денсаулық тіркеу картасында топтары көрсетілмеген).

4.3 Пән мұғалімдері сабақтарының денсаулық сақтау потенциалын талдау

Пән мұғалімдері сабақтарының денсаулық сақтау потенциалын талдау мақсатында Ақтау қаласы «Мектепке дейінгі шағын орталығы мен гимназия сыныптары бар № 28 орта мектебі» мұғалімдерінің сабақтарына қатысып, Н.К.Смирновтың «Мектеп сабақтарының денсаулық сақтау потенциалын талдау» схемасымен талданды (кесте 24). Қатысқан сабақтардың жалпы саны–10. Талдауда мұғалімдердің сабақ беру әдіс-тәсілі, оқушыларды сабаққа деген қызығушылығы белсенділігі, мұғалімдердің денсаулық сақтау бағытындағы технологияларды қолдану жолы т.б. талданды. Мұғалімдердің сабақтары «мұғалімдердің сабақтарына сипаттама» кестесі арқылы да анықталып қаралды. Ал мұнда 4 мұғалімнің сабақтары талданды: денсаулық сақтау технологияларын 50% ұстанатын; аз мәліметі бар және бұл технология туралы білмейтіндер (қосымша 6).

Кесте 24. Мектеп сабақтарының денсаулық сақтау әлеуеті (потенциал)

Оқушының негізгі қажеттіліктері	Мектеп аясында қауіп төндіретін факторлар	Мұғалімнің денсаулық сақтау бағытындағы қызметі
Өзін-өзі тану (өзін-өзі құрметтеу, өз міндеттерін жүзеге асыру)	«Білім» педагогикасы құндылықтары мен мақсаттарының қоғамның талаптарына бейімделуін қамтамасыз ету үшін: оқушылардың пәндік-тәртіптік білім мен дағдыларын дамыту (нәтижесін оқыту); оқушылардың моральдық-өнегелілік қағидаларын дамыту (тәрбие беру нәтижесі).	Тұлғалық-бағдарланған педагогика құндылықтары мен мақсаттары арқылы оқушыны жеке тұлға ретінде дамыту үшін жағдай жасау: білім берудің жеке мағынасын қамтамасыздандыру (оқушылардың қажеттіліктері мен мүдделеріне баса назар аудару); оқытудың белсенді тәсілдері (қызметінің әдістерін әзірлеу); өз бетінше ойлауын дамыту (өзінің жеке шешімдерді қабылдау қабілеті)
Құрмет (мақұлдау, ризашылық, мойындау)
Қарым-қатынас (жақындық, топтық	оқытудың репродуктивтік және иллюстрациялық тәсілі оқытудың монологикалық	кооперативтік оқыту (оқушылар мен оқыту жағдайларының өзара қарым–қатынасын жасау);

«24 кестенің жалғасы»

қатынастылығы)

мінезі

 оқушылардың пәндік белсенділігін жағдайды жасау (өз әрекеті);

оқытушы мен студенттің арасындағы диалогтік өзара іс-қимыл

Қауіпсіздік (физикалық және психологиялық)

оқушыларды оқыту әдістері мен талаптар деңгейінде мүмкіндіктердің жеткіліксіздігі;

белгісі мен ауызша жауап беруі мен белгісі арқылы еркін бағалау;

білім берудің бәсекелестікке қабілетті сипаты

оқушыларды жас ерекшеліктеріне сәйкес оқыту;

оқытудың жекеленген-сараланған тәсілі;

қауіпсіз бағалау (тиімді кері байланыс);

оқушылардың өз бетінше бағалауы үшін жағдай туғызу;

оқытушылардың оқушыларға достық, мейірімді қарым–қатынаста болып қолдау көрсету;

оқушылар арасында өзара , ынтымақтастық пен қарым-қатынастардың ұйымдастырылуын қолдау

Физиологиялық

(азық-түлік, демалыс, жаттығу, оттегі)

жүктеменің шамадан тыс болуы;

төмен дене белсенділігі;

мектеп ортасынын қанағаттанғысыз күйі

оқу жүктемесінің көлемі бойынша сәйкестігі (үй жұмысын қоса алғанда);

оқу жүктемесінің ұтымды кезектесуі (оқыту режимі);

білім берудегі ақпараттық және коммуникациялық технологиялар (БКТ) мен техникалық оқытуды қолдануды (ТОҚ) қоса алғанда оқу - әдістемелік құралдарын ұтымды пайдалану;

динамикалық және көру мүшелеріне түсетін жүктемелікті болдырмау үшін психологиялық бейімдеу әдісін қолдану;

сынып бөлмелерінің талаптарға сәйкестігі (жиһаз, жарықтандыру, ауа - жылу режимі)

Талдау барысында 9 сыныптарының «Қоғамтану» пәні сабағына белсенділігі қанағаттандырарлық, бірақ жоғары деңгейде емес. Себебі:

-оқушылардың үй жұмысына дайындығы төмен;

-пәнге деген қызығушылықтары орташа;

-сабақ беру әдіс–тәсілі қолайсыз;

-сабақ ортасында өткізілетін сергіту сәті, жаттығулар, ойындар т.б. жоқ, яғни білім берудегі ақпараттық және коммуникациялық технологиялар (БКТ) мен техникалық оқытуды қолдануды (ТОҚ) қоса алғанда оқу-әдістемелік құралдары қолданылмады;

-динамикалық және көру мүшелеріне түсетін жүктемелікті болдырмау үшін психологиялық бейімдеу әдістерінің болмауы.

Жақсы сәттері:

-мұғалімнің сабаққа дайындығы жоғары, бірақ оқушыларға сабақты тыңдата білу қабілеті орташа;

-оқу жүктемесінің ұтымды кезектесуі (оқыту режимі);

-сынып бөлмелерінің талаптарға сәйкестігі (жиһаз, жарықтандыру, ауа - жылу режимі);

-қорытынды сабақты топқа бөлу арқылы өткізу әдісі;

Қорытындылай келе оқушылардың 30% тәртібіне, 30% пәнге деген қызығушылығының төмендігіне, 40%-нің белсенді қатысуына байланысты қанағаттандырарлық болып өтті.

8 «Ә, Б» сыныптарының «биология» пәні сабағы орташа деңгейде өтті. Сабақ беру әдісі бір сарынды, бірақ мұғалімнің білімі жоғары, жаңа сабақ түсінікті жолмен түсіндіріледі. Оқушылар жас ерекшеліктеріне сәйкес оқытылды. Балалардың тәртібіне байланысты сынып өте шулы отырады. 50%-ның белсенділігі жоғары, 50%-ның деңгейі төмен. Осы мұғалімнің 8 «А»сыныбына өткізілген сабағы өте жоғары деңгейде өтті. Оқушылардың сабаққа деген қызығушылығы, белсенділігі, дайындығы өте жақсы. Бір кемшілігі денсаулық сақтау бағытындағы технологияларды қолданбайды.

7 сыныптарға өткізілген «география» пәні сабағы жақсы деңгейде. Мұғалімнің әдісінде сызба–нұсқалары арқылы оқушылардан сабақты қорытындылауды талап ету, топқа бөлу әдістері қолданылды. Яғни, денсаулық сақтау бағытындағы технологиялар жартылай қолданылды. Оқушыларға бұл сабақтан жүктеме көп түскен жоқ.

9 сыныптың «биология» сабағында да денсаулық сақтау бағытындағы технологиялар жартылай қолданылды. Балаларды дөңгелек үстелде еркін сұрақтарды талқылау әдісін қолданды. Оқушылар сызба–нұсқа арқылы тақырыпты қорғады.

Бұдан басқа зерттеу барысында физика, өзін–өзі тану, химия, математика, ағылшын пәндерінің сабақтары талданды. Пән мұғалімдері сабақтарының денсаулық сақтау потенциалын талдау нәтижесінде тек екі мұғалім денсаулық сақтау бағытындағы технологияларды (білім берудегі ақпараттық және коммуникациялық технологиялар (БКТ) мен техникалық оқытуды қолдануды (ТОҚ) қоса алғанда оқу-әдістемелік құралдарын ұтымды пайдалану, динамикалық және көру мүшелеріне түсетін жүктемелікті болдырмау үшін психологиялық бейімдеу әдісін қолдану, оқу жүктемесінің ұтымды кезектесуі (оқыту режимі) т.б.) жартылай қолданатындары анықталды, қалғандарының бұл технология туралы түінігі жоқ. Жаксы жағы барлық сынып бөлмелерінің талаптарға сәйкестігі (жиһаз, жарықтандыру, ауа-жылу режимі), оқушыларды жас ерекшеліктеріне сәйкес оқыту. Яғни, қорыта келе жоғарыда аталып кеткен оқушылар арасындағы миопия, мүсін бұзылуы, спазм аккомодации, гиперметропия, сүйек–бұлшықет жүйесінің ауруларының деңгейі жоғарылауы сабақ жүктемесінің оқушыларға көп түсетіндігіне байланысты болуы мүмкін. Сондықтан, оқушылардың денсаулығын сақтау және нығайту мақсатында денсаулық сақтау бағытындағы технологияларды қолдану қажет.

4.4 Ақтау қаласы №28 орта мектепте педагогикалық іс тәжірибе кезінде денсаулық сақтау бағытындағы технологияларды қолдану

2019 жылдың 21-ші ақпаны мен 30–шы наурыз аралығында «Мектепке дейінгі шағын орталығы мен гимназия сыныптары бар №28 жалпы білім беру орта мектебінде» іс тәжірибеден өттік. «Қазіргі жасөспірімдердің денсаулығы және денсаулық сақтау бағытындағы технологиялар» атты дипломдық жұмысымның тақырыбын ашу мақсатында алдымен мектептің жалпы жағдайын (гигиена, сабақ кестесі, қоңырау кестесі, құрал–жабдықтары т.б), оқушылардың денсаулығын сақтау мен нығайтуға арналған медбике, жалпы және әлеуметтік психолог, егу, тәрбие жөніндегі орынбасардың, асхана, спорт зал кабинеттерінің жабдықталуымен, жұмыстарымен, мақсат–міндеттерімен, іс-шараларымен, гигиенасымен және т.б. жақты біліп, осы жұмыстарға жауапты қызметкерлермен, ұстаздармен танысып, мәліметтер жинақтап талдауды бастадық. Келесі сатыда 6-9 сынып оқушыларымен тығыз қарым-қатынас орнатып, сабақ жоспарын және сабақ беру әдісін дайындадық. Үшіншіден, 8 «А, Б» сыныптарына жоспарына сәйкес биология сабағында сыныптың белсене қатысуы үшін денсаулық сақтау технологиясына бағытталған топтық ойын арқылы үй жұмысын сұрау және жаңа тақырыпты түсіндіру, релаксация, сергіту сәті, есте қалатын көрнекіліктермен өткізу (слайд, видеороликтер, тұлыптар, түрлі түсті плакаттар, таратпа материалдар т.б.), ситуациялық сұрақтар қою, тақырыпқа байланысты оқулықтан тыс қызықты мәліметтермен қамтамасыз ету т.б. әдістерді қолдандық. Сабақ жоспарының басты мақсаттары: пассивті тәжірибеде қатысып, талдаған мұғалімдердің кемшіліктерді болдырмау, яғни оқушылардың денсаулығына зиян келтірмей білім беру; белсенділіктерін жоғарылатып,шаршауды төмендету; сабақтар соңғы 4,5,6 сабақтар болғандықтан оқу жүктемесін түсірмей оқыту (кесте 25).

Кесте 25. Денсаулық сақтау тұрғысынан 8 «А,Ә» сынып сабақтарына талдау

№	Сабақтың факторлары	Сабақтың гигиеналық тиімділік деңгейі
1.	Сабақ тығыздылығы	75 %
2.	Білім беру қызметінің көрінісінің саны	6
3.	Оқыту қызметінің әр түрлі түрлерін орташа ұзақтығы	10 минуттан артық емес.
4.	Оқыту қызметінің әр түрлі түрлерінің кезектесу жиілігі	6-7 мин.
5.	Оқыту түрлерінің саны	4

«25 кестенің жалғасы»

6.	Эмоциялы разрядтар болуы	4
7	Техникалық оқу құралдарын қолдану орны мен ұзақтығы	мультимедиялық проектор
8	Физкультминуткілер	жоқ
9.	Қалыптың( позаның) кезектестірілуі	оқушылардың отыры бақыланды
10.	Психологиялық климат	жағымды эмоциялар басымдыққа ие болды
11.	Оқушыларда шаршаудың туындаған сәті	40 минуттан ерте емес

Қорытынды, оқушылар белсене қатысып, тақырыптар бойынша қажетті мәліметтерді ала білді, сабақ тиімді әдістермен өткізілді. Биология пәні мұғалімі Беспаева Гүлнар өткізген сабақтарымызды өте жоғары «5» деп бағалады. Біз денсаулық сақтау бағытындағы технологияны қолдануды оқушыларға зиян келтірмей білім беру деп түсінеміз. Денсаулық сақтау бағытындағы технологияны 75-80% қолданып, жоспарымыз бойынша алға қойған мақсатқа жеттік. Төртіншіден, оқушылардың денсаулық жағдайларын анықтау мақсатында «салауатты өмір салты» сауалнамасын 6-9 сыныптарға өткізіп, талдадық және «денсаулық тіркеу картасы» арқылы балалардың ауру-сырқаулығын диагноздарын талдап, қандай деңгейде екені анықталды. Бұл мектепте алғашқы орынды көз аурулары алып отыр екен. Ал мектеп ахуалының оқушыларға қолайлы, қолайсыздығын білу үшін М.М.Безрукихтің «Білім беру мекемелерінде денсаулық сақтау қызметін бағалау және ұйымдастыру» және «Білім беру мекемелерінің денсаулық жағдайына жәрдемдесу қызметін бағалау» атты әдістемелік нұсқаулығының негізделген арнайы жасалған маниторинг арқылы анықталды. Мына «Білім беру мекемелерінде денсаулық сақтау қызметін бағалау және ұйымдастыру» маниторинг 6 бөлімнен, «Білім беру мекемелерінің денсаулық жағдайына жәрдемдесу қызметін бағалау» мониторинг 3 бөлімнен құралды. Балалардың денсаулығын нығайту мақсатында және балалардың өздеріне керекті мәліметтерді бойына сіңдіру үшін «Дені сау ұрпақ еліміздің болашағы» атты сыныптан тыс тәрбие сағатын өткіздік. Бұл тәрбие сағаты сыр–сұхбат, мамандармен кездесу түрінде өткізілді. Қатысқан қонақтар: «СӨС қалыптастыру» орталығының маманы Аяпова Б.А., психолог Сәрсенова Д. А., «СПИД» орталығының педагогы Коджабергенова Р.Т., маманы Ишмаева З.Ғ., мектептің тәрбие жөніндегі оқу бөлімнен Есалиева А.Ж.,психолог Утесинова Ж., медбике Ермұханова С., 8 «А» сынып оқушылары. Еркін сұрақ жауап, слайдттар, арнайы мамандардың құрал жабдықтары, оқушылардың баяндамалары арқылы түсіндіріліп, тақырып ашылды. «Сау дене, азат ақыл, адал көңіл–үшеуімен бақытты өмір» деген нақыл сөзбен және оқушылардың «зиянды әдеттерге қарсымыз» атты тақырыпта 3 топқа бөлініп жасаған қабырға газеттерін марапаттаумен қорытындыланды. Қонақтар өте жоғары дәрежеде өтті деп бағалап, алғыстарын

айта кетті. Ғылыми–зерттеу жоспарға сәйкес жүргізіліп, алға қойған мақсаттар толық орындалды.

ҚОРЫТЫНДЫ
Тұжырым: Білім беруде денсаулық сақтау қорын талдау және негіздеу, оларды жүзеге асыру мен денсаулығын сақтау мақсатында білім деңгейін арттыру, денсаулық сақтау бағытындағы технологияларды білім беру үдерісінде жүзеге асыру үшін теориялық негізі бола алады. Жүргізілген ғылыми зерттеулердің нәтижелері бізге кейбір жалпы қорытындылар тұжырымдауға мүмкіндік береді:

1.Ғылыми-зерттеудің өзекті мәселесі денсаулыққа зиян келтірмей білім беру сапасын жетілдіру қажеттілігін бағдарлап, білім беруді жаңарту үдерісімен анықталады. Жүргізілген зерттеу талдауы жасөспірім оқушылардың білімінде осы аспектінің теориясы мен практикасының жеткіліксіз дамытылғанын көрсетті.

2.Ақтау қаласы №28 жалпы білім беру орта мектеп кеңістігінің ерекшеліктері «денсаулық сақтау технологиясы» және «денсаулық сақтау бағытындағы технологияларды білім беру үдерісінде жүзеге асыру» ұғымдарының мәнін түсіндіруге көмектесті, сондай-ақ білім беру үдерісі талданып, жасөспірім жастағы оқушылардың дене дамуының деңгейі мен денсаулық жағдайын зерттелінді.

3.Ақтау қаласы №28 жалпы білім беру орта мектеп жасөспірімдерінің сырқаттанушылық құрылымында көз, қан айналу жүйесі, ас қорыту, тыныс алу, сүйек-бұлшық ет жүйесі ауруларының жоғары таралғандығы белгіленді.

4.Салауатты өмір салтының негізгі критерийлері туралы жасөспірімдердің пікір зерттеу нәтижесінде, денсаулықты сақтаудың жетекші факторлары мыналар болып табылды: 1) спортпен шұғылданып, дене формасын қалыпты ұстау; 2) зиянды әдеттерден бас тарту; 3) тәуліктік режимді сақтау; 4) тиімді тамақтану; 5) гигиеналық ережелерді сақтау.

5.Сауалнама жасөспірімдер тірек-қозғалыс қызметінің жеткілікті жоғарғы деңгейде екендігін көрсетті, тұрақты, толық, түрлі тамақтану дағдысы бар; жаман әдеттерден таралуын зерттеу басым көпшілігі алкогольді ішімдік ішпейтіндігі, темекі және есірткі пайдаланбайтындығы анықталды.

6.Дене дамуын зерттеу нәтижесінде көпшілігі физикалық дамудың орташа деңгейін көрсетті.

7.Жасөспірімдердің денсаулық жағдайын бағалауда анықталды: денсаулықтың бірінші тобы жасөспірімдердің жалпы санының 18% құрады; «тәуекел» деп аталатын негізгі (екінші) топ 65,6%-жіті респираторлық аурулармен жиі және ұзақ ауыратын, денсаулық сақтау мамандарын көбірек назар аударуын қажет ететін жасөспірімдер; шамамен 1% ұлдар мен қыздар (үшінші, төртінші, бесінші денсаулық тобы) оқытылмайтын түрлі дәрежесі, ауырлығы мен өтемақы процесінің түрлі дәрежелі созылмалы аурулары барт топқа жатады.

8.Мектептегі оқу-тәрбие процесінің әсерін зерттеуде жасөспірімдер өз денсаулықтарына оқу процесі мен мұғалімдердің әсері туралы қөзқарастары жастарына байланысты өзгеретіндігі анықталды. Мысалы, 6 сынып оқушылары сауалнамада толық оқу процесі мен мұғалімдер денсаулығымызға жақсы әсер етеді деген нұсқасын таңдаған, ал 7, 8 , 9 сыныпта бұл көрсеткіш төмендей түскен, яғни мұғалімдерге деген сенімдерін жоғалта бастаған.

Қойылған міндеттердің толық шешілуін бағалау: Бұл ғылыми–зерттеу дипломдық жоба жоспарына сәйкес жүзеге асырылды.Алға қойған мақсаттар №28 жалпы білім беру орта мектебінің денсаулық сақтау қызметін М.М.Безрукихтің «Білім беру мекемелерінде денсаулық сақтау қызметін бағалау және ұйымдастыру» және «Білім беру мекемелерінің денсаулық жағдайына жәрдемдесу қызметін бағалау» сауалнамаларын қолдана отырып анықтау, «денсаулық тіркеу картасы» арқылы жасөспірімдердің денсаулық жағдайының және физикалық даму деңгейін бағалау және өзіміз құрастырған «Салауатты өмір салты» сауалнамасымен оқушылардың салауатты өмір салты мен зиянды әдеттер туралы білімін зерттеу. Дипломдық жобаның мазмұны ашылып, осы мақсаттарға толық жеттік.

Зерттелінген обьекті бойынша нақты ұсыныстар:

1.Мектептің педагогикалық үрдісінде денсаулық сақтау мәдениетінің субъектілерін жетілдіру мақсатында орта мектепте дені сау білім беру ортасын және оның қалыптасуының педагогикалық шарттар жүйесінің теориялық моделін оқу үрдісіне енгізу;

2.Оқушылардың денсаулығын сақтау мәдениетін қалыптастыру мәселесі бойынша мектептік, қалалық, облыстық семинарлар мен конференцияларда тақырыптар енгізіп, талқылау;

3.Оқу орындарында және мектеп оқытушыларын қайта даярлау оқу курстарында «Дені сау білім беру ортасын қалыптастыру» бағдарламасын енгізу;

4.Педагогикалық жоғары оқу орындары мен колледж студенттерін оқыту бағдарламасына педагогикалық денсаулық сақтау технологияларын зерттеуге, балалар мен жасөспірімдердің денсаулық сақтау құқықтықтарына және салауатты өмір салтын қалыптастыру бойынша оқушылар мен оқытушылық ұжымының қызметін басқаруға байланысты мәселелерді енгізу;

5.Оқушыларға дені сау білім беру оқу бағдарламаларын әзірлеп, қамтамасыз ету.

жүктеу/скачать 402,3 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9