Экологиялық білім қазіргі таңда жалпы білімнің бір бөлігі

Күкіртті газ

Су буы

Фотохимиялық су буының құрамындағы

Көмір, мазут құрамындағы қосылыстардың жануы.

Күкірт ангидриді SO₃

Металл Дымқыл

Қышқылды Қышқылды Қышқылды

шық тұман жаңбыр

Күкірт (IV) оксиді фотохимиялық тотығу үрдісінен кейін (күкірт ангидриді) SO₃ айналады.

SO₂ + О₂ = 2SO₃

Ол атмосферадағы су буымен әрекеттесіп, күкірт қышқылының буын түзеді:

SO₃ + H₂O = H₂SO₄

Күкірт (IV) оксидінің негзгі бөлігі қышқылды полтгидрат SO₂ n H₂О, яғни күкірт H₂SO₄ түзеді.

SO₂ + H₂O = H₂SO₃

Күкіртті қышқыл дымқыл ауада біртіндеп күкірт қышқылына айналады.

2 H₂SO₃ + O₃ =2 H₂SO₄

Күкірт және күкіртті қышқылдың атмосферадағы үлесі 2/3, қалған азот және азотты қышқылдар құрайды, олар азот (ІҮ) оксидінің су буының әсерінен түзіледі.

2NO₂ + H₂O = H NO₃ + HNO₃

Басқа қышқылдардың түлі атмосфералық мониторинг бойынша анықтамай отыр. Қышққылды жаңбырдың әсерінен өзен-көлдердің қышқылдығы артып, онда тіршілік ететін тірі ағзалар дүниесі азаяды, егер рН11 жетсе, мүлдем тірі организмде тіршілік ете алмайды. Атмосферадағы қышқылдар кацерогенді болғандықтан адамдарға әр түрлі аурулар туғызуы мүмкін. Ауада SO₂ -0,5 мг/м³ болса, ал 6,8 мг/м³ болса, әрбір адамға қауіп төнеді екен.

Көміртегі көмірқышқыл газын қарастырғанда СO₂ –ның қышқылдық сипатын, көміртегі биогеохимиялық зат айналымындағы ерекшелігі көрсетіледі.

Оқушылардың назарын әсіресе мынадай негізгі аспектілерге аудару керек.

• 
  Фотосинтез үрдісі кезінде продуценттер көміртегіоксидін органикалық заттарға айналдырады, ал редуценттер көміртегі (ІҮ) оксидін атмосфераға қайтадан қайтарады.
  
• 
  Құрлық және мұхит биомассасы әлі де болса артық мөлшердегі көміртегі (ІҮ) оксидін сіңіре алады.
  
• 
  Табиғатты қазіргідей пайдалана берсек, табиғи байлықтарды мөлшері жылдан-жылға кеми береді.
  

экологиялық мазмұнды есептер шығаруға болады. Мысалы, мына берілген газдардың 1 литрі жанғанда бөлінетін жылуды анықтаңыз қай газдарды отын ретінде пайдалану тиімді ?

Метан мен ацетиленнің жануының термохимиялық теңдеулері.

СН₄ + 2О₂ = СO₃ + 2Н₂O + 880 кДж

2С₂Н₂ + 5О₂ = 4 СO₂ + 2Н₂O +2610кДж

Осы типтес есептерді шығару оқушылардың экономикалықта, экологиялық жағынан да тиімділігін анықтауға үйретеді. Химиялық өндірістерді қарастырғанда экологиялық мазмұнды есептерді өнім шығымының теориялық мүмкіндігімен салыстыра отырып шығарту болады. Мысалы, аммиак өндіру зауытында жоспарланған аммиак – 17% құрайды. Әр түрлі кемшіліктерге байланысты 1% аммиак ысырап болады. Егер 60 кг сутек реакцияға пайдаланылса, ысырап болған аммиактың массасын анықтаңыз. Амиак ауаға таралып, қандай зиянды әсер туғызады? Су қоймасын, өзен-көлді ластаса ше?

Осы типтес есептерді оқушылар күнделікті ақпарат құралдарын пайдаланып, өздері құрастыра алады.

Химиялық эксперименті сабақта пайдалану теориялық материалды толық меңгеруге мүмкіндік беріп, оқушыларды химия және экологияға қызықтырады.

Периодтық жүйедегі IV - VI топтардың негізгі топшаларындағы элементтерді қарастырғанда көміртегі , азот және күкірт оксидтерінің қышқылды жаңбырдың ең негізгі құрам бөліктері екенін , олардың табиғи жолмен , антропогендік әсермен жерге , атмосфераға таралатыны түсіндіріледі . Антропендік әсермен күкірттің 59-69 процентін атмосфераға тарайтынын айтқанда әр өнімдері , ағаш өңдегенде түзілетін күкірт ( IV ) оксиді химиялық өзгерістерден кейін қышқылға айналатыны көрсетіледі . Күкірт ( IV ) оксиді фотохимиялық тотығу үрдісінен кейін ( күкірт ангидриді ) SO , SO2 + О2 = 2SO4 Ол атмосферадағы су буымен әрекеттесіп , күкірт қышқылының буын түзеді :

SO3 + 11 OILS

SO3 + H2O = H SO .

Күкірт ( IV ) оксидінің негізгі бөлігі қышқылды полигидрат яғни күкіртті қышқыл түзіледі:

SO + H 20 = H2SO4

Күкіртті қышқыл дымқыл ауада біртіндеп күкірт қышқылына айналады :

2H , SO , + 0 = 2H , SO ,

Күкірт және күкіртті кышқылдың атмосферадағы үлесі 2/3 , ал қалған бөлігін азот және азотты қышқылдар құрайды , олар азот ( IV ) оксидінің су буымен әсерін түзіледі :

2NO + HOCHXO3 + HNO ,

Басқа қышқылдардың түрі атмосфералық мониторинг бойынша анықталмай отыр . Қышқылды жаңбырдың әсерінен өзен - көлдердің қышқылдығы артып , онда тіршілік ететін тірі ағзалар дүниесі азаяды , егер pH > 11 жетсе , мүлдем тірі организмдер тіршілік ете алмайды . Атмосферадағы қышкылдар канцерогенді болғандықтан адамдарға да зиянды , әсіресе жүрегі , өкпесі ауыратын қартайған адамдарға әр түрлі аурулар туғызуы мүмкін . Ауада күкірт тірі ағзалар дүниесі азаяды , егер pH > 11 жетсе , мүлдем тірі организмдер тіршілік ете алмайды . Атмосферадағы қышқылдар канцерогенді болғандықтан адамдарға да зиянды , әсіресе жүрегі , өкпесі ауыратын қартайған адамдарға әр түрлі аурулар туғызуы мүмкін , күкірт ( IV ) оксиді - 0,5 мг / м болса , 6 % адамға қауіп төндіреді екен .

Көміртегі көмірқышқыл газын ( көміртегі ( IV ) оксидін ) қарастырғанда көміртегі ІV ) оксидінің қышқылдық сипатын , көміртегінің биогеохимиялық зат айналымындағы ерекшелігі көрсетіледі .

Оқушылардың назарын әсіресе мынадай негізгі аспектілерге аудару керек :

1.Фотосинтез үрдісі кезінде продуценттер көміртегі ( IV ) оксидін органикалық заттарға айналдырады , ал редуценттер көміртегі ( ІV ) оксидін ( CO ) ) атмосфераға қайтадан кайтарады .

2.Құрлық және мұхит биомассасы әлі де болса артық мөлшердегі көміртегі ( IV ) оксидін CO , сіңіре алады

3.Табиғатты қазіргідей пайдалана берсек , табиғи байлықтардың мөлшері жылдан жылға кеми береді .

Барлық органикалық заттар жанғанда көміртегі ( IV ) оксиді түзілетінін көрсететін экологиялық мазмұнды есептер шығартуға болады . Мысалы , мына берілген газдардың ( қ.ж ) 1 литрі жанғанда бөлінетін жылуды анықтаңыз . Қай газ отын ретінде пайдалану тиімді ?

Метан мен ацетиленнің жануының термохимиялық

Осы типтес есептерді шығарту окушылардың шикізатты экономикалық та , экологиялық тиімділігін анықтауға үйретеді . Химиялық өндірістерді қарастырғанда экологиялық мазмұнды есептерді өнім шығымының теориялық түмкіндігі мен салыстыра отырып шығартуға болады . Мысалы , аммиак өндіру зауытында жоспарланған аммиак өндіру 17 % құрайды . Әр түрлі кемшіліктерге байланысты 1 % аммиак ысырап болды . Егер 60 кг сутек реакцияға пайдаланылса , ысырап болған аммиактың массасын анықтаңыз.

Аммиак ауаға таралып , қандай зиянды туғызады ? Су қоймасын , көлді ластаса ше ?

Осы типтес есептерді оқушылар күнделікті ақпарат құралдарын пайдаланып , өздері құрастыра алады .

Хиялық эксперимент - химияны оқытудың негізгі тірегі . Химия сабақтарында экологиялық зерттеулер мүмкіндігін де пайдалану керек . Тағам өнімдеріндегі , әсіресе көкөністердің құрамындағы нитраттарды анықтау немесе судың құрамын , атмосфералық ауаның құрамын анықтап , қорытынды шығарту оқушылардың химиялық білік дағдысын , икемділігін шыңдаумен қатар , химияның тұрмыстағы пайда – зиянын ажырата білуге баулиды .

Химиялық экспериментті экологияландыруды екі бағытта жүргізу керек : аналитикалық әдістерді пайдаланып , қоршаған ортаны зерттеу , химиялық реакциялар кезінде түзетін қалдықтарды өңдеу ( заттарды залалсыздандыру) Осы мүмкіндіктерді пайдаланып , тірі және өлі табиғаттың арасындағы байлыныс , қоршаған ортадағы адамдардың әрекеттері , тіршілік ортасын химиялық ластанудан қорғау әдістері таныстырылады .

Хилиялық эксперимент арқылы табиғи құбылыс және үрдістердің тірі организмдерге және экожүйеге әсерін көрсетіп , экологиялық тиімді әдістер үйретілді .

Экологиялық экспериментті сабақта пайдалану теориялық материалдарды толық меңгеруге мүмкіндік беріп , оқушыларды химия және экологияға қызықтырады .